INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Johan Stenflycht (Segersten)  

 
 
1681-04-06 - 1758-06-21
Biogram został opublikowany w latach 2004-2005 w XLIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Stenflycht, właśc. Segersten, Johan (1681–1758), oficer szwedzki, także w służbie węgierskiej, polskiej i holsztyńskiej.

Pochodził z rodziny chłopskiej osiadłej na wschodnim wybrzeżu Szwecji. Ur. 6 IV w Säby w prow. Östergötland, był synem kaprala armii szwedzkiej Gustafa Bengtssona Segerstena i Brity z domu Olofsdotter.

S. ukończył szkołę w Linköping i w r. 1701 zaciągnął się ochotniczo do armii szwedzkiej. Jako kapral w ostgodzkim regimencie kirasjerów gen. mjr. C. Mörnera uczestniczył w r. 1702 w kampanii Karola XII w Rzpltej, m.in. 19 VII t.r. w bitwie pod Kliszowem. W l.n. walczył ze swym regimentem na ziemiach polskich, od r. 1705 jako adiutant, od r. 1706 w stopniu rotmistrza kawalerii. Jesienią t.r. zabił w pojedynku wyższego oficera szwedzkiego i z tego powodu musiał opuścić szeregi armii, zmienił też nazwisko na Stenflycht. Na początku r. 1707 zaciągnął się jako rotmistrz do wojska powstańców węgierskich (kuruców) ks. Franciszka II Rakoczego i do r. 1710 walczył na Węgrzech przeciw wojskom cesarskim. Po wyjeździe Rakoczego do Polski opuścił Węgry (zapewne na początku r. 1711). Jako dowódca frejkompanii dragonii uczestniczył w r. 1711 w Wielkopolsce w działaniach zwolenników Stanisława Leszczyńskiego przeciw armii kor. Na początku r. 1712 wrócił jednak do armii szwedzkiej i w stopniu podporucznika dragonii znalazł się w pomorskim korpusie gen. Magnusa Stenbocka, rozlokowanym w rejonie Stralsundu. Wziął udział w rozpoczętym pod koniec października t.r. marszu korpusu w kierunku Meklemburgii; 9 XII pod Gadebusch walczył z siłami rosyjskimi, saskimi i duńskimi. Na początku r. 1713 awansował do stopnia porucznika dragonii, otrzymał też amnestię (od kary za zabicie oficera w r. 1706). Pod komendą Stenbocka uczestniczył w obronie Tönningen; po kapitulacji w maju 1713 wycofał się ze swoją jednostką do Stralsundu. Pozostawał tamże do poddania się twierdzy po rocznym oblężeniu, 24 XII 1715.

Prawdopodobnie na początku r. 1716 przybył S. ponownie do Rzpltej; być może był obecny w obozie konfederatów tarnogrodzkich pod Włodzimierzem, gdzie opracowano plan działań zaczepnych wobec podjazdów saskich. Możliwe, że z grupą regimentarza konfederackiego Jana Chryzostoma Gniazdowskiego wyruszył do Wielkopolski; organizował tam, jak się wydaje, nowe zaciągi sił konfederacji. Gdy w czerwcu t.r. Gniazdowski i marsz. konfederacji wpol. Andrzej Skórzewski zdecydowali o zajęciu Poznania, w skład ich wojska wchodził m.in. ok. 800-osobowy oddział piechoty pod komendą S-a. Uczestniczył następnie w wyprawie Gniazdowskiego i Skórzewskiego do Prus Królewskich, gdzie w pierwszych dniach października organizował obóz wojskowy pod wsią Frydrychowo. W bitwie z siłami saskimi pod Kowalewem 5 X dowodził 600-osobowym oddziałem piechoty, sformowanym z królewskiej piechoty węgierskiej i jeńców saskich; wyposażony w sześć dział, otoczony chorągwiami kawalerii konfederackiej, oddział ten zajmował pozycję na wzniesieniu, w centrum szyku. Po wycofaniu się sił konfederackich, osaczony przez przeciwników, S. skapitulował. W niewoli saskiej pozostał do początku r. 1717.

Latem 1717 przybył S. do Holsztynu; został doradcą wojskowym, a z czasem zaufanym powiernikiem siostrzeńca Karola XII, ks. holsztyńskiego Karola Fryderyka. W r.n. uczestniczył z armią holsztyńską w jesiennej kampanii armii szwedzkiej w Norwegii. W r. 1719 otrzymał stopień generała majora. Ks. Karol Fryderyk, będący zwolennikiem sojuszu Szwecji z Rosją, próbował włączyć się w rokowania pokojowe. Przed zamierzonym wyjazdem do Petersburga przyjechał na początku r. 1721 wraz ze S-em do Wrocławia, gdzie w styczniu i lutym t.r. spotkali się obaj z hetmanem kozackim Filipem Orlikiem (S. znał go już może z czasu jego pobytu w Szwecji), z którym rozmawiali o ułożeniu stosunków między Kozaczyzną a Rosją. Pod koniec lutego, w ślad za księciem planującym małżeństwo z córką Piotra I, Anną, wyjechał S. do Petersburga, gdzie m.in. zabiegał o amnestię carską dla Orlika. W r. 1723 ożenił się z najstarszą córką Orlika, Anastazją; w l.n. małżonkowie mieszkali w okolicy Wrocławia, w należącym do znajomego rodziny majątku Góra. W r. 1726 na polecenie ks. Karola Fryderyka zaciągnął S. w Holsztynie kilka regimentów na jego służbę. W r.n., wysłany przez księcia do Chambord na rozmowy ze Stanisławem Leszczyńskim, omawiał z nim poparcie Francji dla swego mocodawcy, a także sprawę Orlika.

W kwietniu 1731 szwedzki riksdag (sejm stanowy) przywrócił S-owi nazwisko i prawa obywatelskie. S. wrócił do Szwecji, gdzie został posłem do parlamentu. Należał do grona zwolenników zapewnienia panowania w Szwecji dynastii holsztyńskiej. Zapewne w styczniu 1734 przybył do Gdańska i ofiarował swoją służbę Leszczyńskiemu, który schronił się tam po podwójnej elekcji z r. 1733. Znalazł się w najbliższym otoczeniu króla; nocą z 27 na 28 VI 1734 towarzyszył mu w ucieczce z miasta obleganego przez wojska rosyjskie i saskie. Po chwilowym rozdzieleniu się w rejonie Wisły uciekinierzy odnaleźli się w Kwidzynie, już na terenie Prus Książęcych i 8 VIII t.r. dotarli do Królewca, gdzie S. występował jako adiutant króla. Leszczyński, choć doceniał jego zasługi, nie przydzielił mu jednak pensji francuskiej. W akcie konfederacji, zawiązanej przez zwolenników Leszczyńskiego 5 XI w Dzikowie, konfederaci w uznaniu zwłaszcza pomocy S-a dla króla w ucieczce z Gdańska, nadali mu indygenat (a zatem uważano go za szlachcica); równocześnie polecono go do nagrody. Zapewne w lutym i marcu 1735 uczestniczył S. w działaniach sił stanisławowskich przeciw wojskom saskim i rosyjskim w Wielkopolsce. W końcu sierpnia t.r., być może z inspiracji znajomego jeszcze z r. 1716, szwedzkiego oficera w służbie Leszczyńskiego, Jerzego Andrzeja Rehbindera, przybył do Puszczy Zielonej, gdzie grupy stronników Leszczyńskiego, m.in. strzelców kurpiowskich, dokonywały od dwóch lat wypadów na jednostki saskie i rosyjskie. W poł. września objął S. faktyczne dowództwo tego ośrodka, jednak wobec przejścia Rehbindera w listopadzie na stronę Rosjan, w bitwie z oddziałami rosyjskimi i saskimi 10 lub 11 XII pod Zarębami poniósł klęskę, po czym wycofał się do Prus Książęcych. W lutym 1736 jako komisarz króla Stanisława prowadził rozmowy z przedstawicielami władz miejskich Królewca w sprawie uregulowania długów zaciągniętych przez oficerów na służbie Leszczyńskiego.

W r. 1738 wrócił S. do Szwecji; uczestniczył w Finlandii w końcowym etapie (1742–3) wojny szwedzko-rosyjskiej. W rozgrywkach dynastycznych popierał ks. holsztyńskiego Adolfa Fryderyka, który w r. 1743 został następcą tronu, a w r. 1751 królem Szwecji. S. zmarł 21 VI 1758 w Nobbelöd (Östergötland).

W małżeństwie z Anastazją Orlikówną (1699–1728) miał S. dwóch synów: Karola Gustawa (ur. 1724) i Filipa Jana (ur. 1725 lub 1726). Po śmierci Anastazji ożenił się powtórnie, zapewne w Kilonii w r. 1731, z jej siostrą Barbarą (ur. 1707). Trzecią żoną S-a była Susanna Monthan. Część potomków S-a wróciła do nazwiska Segersten.

Postać S-a występuje w powiastce Adama Zakrzewskiego (pseud. Tomek Piast) „Kurpie. Opowiadanie historyczne” (W. 1886). W historiografii szwedzkiej określany jest S. jako «ostatni kondotier Europy».

 

PSB (Orlik Filip, Rehbinder Jerzy Andrzej); Svenska män och kvinnor. Biografisk uppslagsbok, Stockholm 1954 vol. 7 s. 207; Svenskt biografiskt lexikon, Stockholm 1907 X 101–3; – Cieślak E., Stanisław Leszczyński, Wr. 1994; tenże, W obronie tronu króla Stanisława Leszczyńskiego, Gd. 1986; Konopczyński W., Polska a Szwecja, W. 1924; Krupnycki B., Hetman Pylyp Orlyk, Praci Ukraïnskoho Naukovoho Institutu, W. 1937 s. 132–4; Rostworowski E., O polską koronę. Polityka Francji w latach 1725–1733, Wr. 1958; Truchim S., Konfederacja dzikowska, P. 1921 s. 101; Wimmer J., Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej (1700–1717), W. 1956; – Konfederacja generalna stanów koronnych [...] w Dzikowie [...] 5 XI 1734, Tarnobrzeg 1994; Korespondencja Józefa Andrzeja Załuskiego (1724–1736), Wyd. B. S. Kupść, K. Muszyńska, Wr. 1967; Leszczyński S., Opis ucieczki z Gdańska do Kwidzyna, Oprac. E. Cieślak, Olsztyn 1988; – B. Czart.: rkp. 1977 s. 98, 115, 139, 171, 194, 208, 471, 734.

Marek Wagner

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.