Miączyński Józef h. Suchekomnaty (1743–1793), starosta łosicki, marszałek bełski konfederacji barskiej, generał wojsk francuskich. Ur. 21 IV w Sielcu na Wołyniu, był synem Antoniego (zob.) i Doroty z Woronieckich, bratem Kajetana (zob.). W. l. 1757–61 uczył się M., wraz z bratem Leonem, u jezuitów w warszawskim Collegium Nobilium, nie zaś w Paryżu czy Wiedniu, jak podawano w dawnej literaturze. Bardzo niepewne są też podane przez Kraushara i Askenazego informacje o młodzieńczych przygodach M-ego w Wiedniu oraz o jego służbie w armii saskiej, a potem austriackiej w czasie wojny siedmioletniej. W r. 1761 otrzymał od ojca rozległe dobra połajewskie w Poznańskiem, w r. n. ojciec odstąpił mu za konsensem starostwo łosickie na Podlasiu, a w r. 1763 chorągiew pancerną w partii ukraińskiej. W czasie bezkrólewia stanął M. po stronie Karola Radziwiłła i bił się pod Słonimiem (26 VI 1764); z nim również uszedł za granicę, ale po rychłym powrocie oddał swój głos z woj. wołyńskim na Stanisława Poniatowskiego. Utalentowany i wykształcony, odważny i rozrzutny, podkreślał swój indyferentyzm religijny i wolnościowe przekonania.
Do konfederacji barskiej przystąpił późno, zachęcany do niej przez Annę Jabłonowską i Kazimierza Pułaskiego, a przez Adama Krasińskiego typowany na marszałka lubelskiego. Dopiero 28 VIII 1769 został marszałkiem konfederacji bełskiej. Już w pierwszych walkach wykazał talent wojskowy. Pod Orzechowem 12 IX wyróżnił się czterokrotnie wznawianym atakiem na piechotę A. Suworowa; w dniu następnym stawiał zacięty opór pod Włodawą. Umiejętnym odwrotem w błota i lasy ocalił M. swój oddział od zupełnej zagłady. Wraz z K. Pułaskim schronił się w węgierskim Zborowie. Tu Karol Radziwiłł powierzył mu komendę nad dwoma najlepszymi pułkami swej milicji nadwornej pod A. Szycem i A. Drostem. Dn. 26 IX pod Muszyną w obozie złączonych marszałków oddał głos na generalne marszałkostwo Michała Krasińskiego i regimentarstwo Joachima Potockiego. Politycznie niezależny, nie wyrzekał się jednak kontaktów z żadnym z rywalizujących z sobą ugrupowań: przyjaźnił się z Pułaskim, współpracował z gronem marszałków gabułtowskich, a więc z Teodorem Wesslem, uchodził za najbardziej lojalnego wobec Generalności i dyrektyw A. Krasińskiego; uczuciowo związany był z Duklą (Józefa Mniszchówna była panią jego serca), a materialnie z K. Radziwiłłem, który powierzoną M-emu milicję w dużym stopniu własnym kosztem utrzymywał. W połowie października, w związku z projektowanym utworzeniem Generalności, przybył do Krakowa. Tu 18 X podpisał z innymi uniwersał zawierający odpowiedź na napastliwe przeciw konfederatom wystąpienia posła pruskiego G. Benoita. Radzie Najwyższej wierność zaprzysiągł dopiero 24 XI. Przez jesień i połowę grudnia obozował w dobrach radziwiłłowskich pod Żmigrodem, skąd kontaktował się z Pułaskim i Marcinem Lubomirskim, oraz, zgodnie z ordynansami Generalności (z 15 i 28 XI), osłaniał koncentrację wojsk małopolskich A. Szaniawskiego od wschodu. Staczał wówczas liczne potyczki z patrolami kozackimi, a i sam kilka razy wyprawiał się na Przemyśl. W połowie grudnia przeniósł swój obóz nad samą granicę do Koniecznej. Dn. 13 I 1770 przybył ze skuteczną pomocą walczącemu pod Grabiem Pułaskiemu.
Po klęsce dobrskiej Szaniawskiego (23 I) M. mianowany został komendantem wojsk komputowych. Odtąd M. wraz z Pułaskim, wyróżniani przez Generalność, dostawali przez półtora roku regularne wpłaty na utrzymanie swych oddziałów. M. dopomógł walnie Radzie Najwyższej do zlikwidowania rebelii Józefa Bierzyńskiego, gdy zgodnie z otrzymanymi poleceniami (8, 22, 30 III) opanował przeszło tysiąc jego ludzi stojących nad granicą węgierską. Dn. 10 IV pod Żmigrodem stoczył pomyślną bitwę z ppłkiem Jełczaninowem, a 12 IV po raz drugi bił się z nim, wespół z Pułaskim, w potyczce pod Konieczną. W początkach maja M. przeniósł swój obóz na wschód za przełęcz dukielską do Czeremchy, ale gdy Generalność uznała, że za bardzo oddalił się od obozu Pułaskiego w Wysowej, wkrótce powrócił do Koniecznej i już 13 V wsparł Pułaskiego w bitwie pod Dęborzynem. Ok. 22 V bawił z Pułaskim w Preszowie, gdzie zapowiedziano nowy podział dywizji konfederackich między obu komendantów i omówiono plan najbliższych operacji: przygotowanie ogólnej, głęboko w kraj posuniętej wyprawy, z ewentualnym rozszerzeniem jej ku Litwie. Dn. 24 IX 1770 Generalność rozdzieliła oddziały wprost od niej zależne między dwa «obozy», Pułaskiego i M-ego. Dzięki emisariuszowi francuskiemu płkowi K. F. Dumouriezowi, który wyróżniał M-ego, przydzielono mu lepsze i liczebnie silniejsze oddziały: całe wojsko komputowe, chorągwie Radziwiłła, wyprawy województw bełskiego, ruskiego, sandomierskiego, dwie chorągwie krakowskie oraz partie M. Dzierżanowskiego i T. Przyłuskiego. Równocześnie, zgodnie z poleceniem Rady Wojskowej z 22 IX, sformował M. w swym obozie Radę Wojenną, do której, poza nim, weszli trzej marszałkowie: K. Sapieha, połocki, F. Kossowski, podlaski, i T. Przyłuski, czernihowski. W ostatnich dniach września opuścił Węgry i z F. Kossowskim podążył do Częstochowy, dokąd eskortował oficerów francuskich. Tu przez dwa dni (7 i 8 XI) pod murami warowni prowadził utarczki z Drewiczem. Po czym dokonał wypadu na Sandomierz i 26 XI przez 15 godzin przypuszczał ataki na miasto. Stąd podążył w kierunku Warszawy i ok. 14 XII pod Magnuszewem rozbił oddział 200 ludzi. Wreszcie wycofał się na południe do Żmigrodu (był tu już 20 XII).
Za sugestią Dumourieza M. miał z końcem grudnia 1770 udzielać pomocy Częstochowie przez stały nacisk na Kraków; osłaniać Białą, gdzie projektowano założenie wielkiego magazynu, ściągać podatki między Wisłą i Wisłokiem, prowadzić rekrutację piechoty i ufortyfikować kilka zamków. Zgodnie z tym M. już 13 I 1771 zaatakował Kraków, opanował przedmieście Kazimierz, następnie przypuścił dwa gwałtowne szturmy do miasta od bram Floriańskiej i Szewskiej, z wysiłkiem odparte przez Oebschelwitza. Wydarzenia krakowskie przyczyniły się w dużym stopniu do zwinięcia oblężenia Jasnej Góry, otoczonej przez Drewicza od 2 tygodni. W 2. poł. stycznia M. obsadził i umocnił Zator, Oświęcim i Pieskową Skałę. Jednocześnie z jego ramienia i jego oddziałami płk De la Serr zajął i obwarował zamek w Lanckoronie i już 21 II odparł sześć godzin trwający szturm Suworowa. M. został członkiem zreorganizowanej 28 III Rady Wojskowej. W opracowanym przez Dumourieza planie działań zaczepnych na wiosnę 1771 M. miał wyznaczone najważniejsze zadanie oczyszczenia prawego brzegu Wisły po Sandomierz i Lublin oraz szachowania Chełma, Zamościa i Bełza, a po opanowaniu Krakowa ulokowania w nim Generalności. Powołany został jako jeden z czterech frontowych (obok 4 pozafrontowych) marszałków do utworzonej przez Dumourieza Rady Wojennej i 11 IV wziął udział w inauguracyjnym jej posiedzeniu. W myśl uzgodnionego tam planu wstępnych działań zaczepnych M. zajął (17 IV) i ufortyfikował redutę na Krzemionkach oraz zmusił Rosjan do zerwania mostu podgórskiego, obsadził Wieliczkę i Bochnię, które zajmował do 20 V. W przegranej walnej bitwie z Suworowem pod Lanckoroną (23 V) ranny M. dostał się do niewoli. Przyczynę klęski lanckorońskiej Dumouriez wyjaśniał m. in. uchyleniem się od udziału w bitwie Pułaskiego, który w ten sposób chciał zgubić M-ego, «zazdroszcząc mu zaszczytów i względów, jakich doznawał od Generalności». Sam Dumouriez spośród wszystkich komendantów konfederacji barskiej najwyżej cenił M-ego. Starania Generalności o wymianę M-ego nie doprowadziły do pożądanego skutku. M-ego trzymano najpierw w Krakowie, a następnie we Lwowie, skąd wysłany 28 VI do obozu przejściowego w Połonnem, został, wskutek energicznych zabiegów matki, cofnięty z drogi w Brodach i sprowadzony do Warszawy. Dn. 10 VIII złożył K. Saldernowi, posłowi rosyjskiemu, reces i drugi na jego żądanie 13 VIII w grodzie warszawskim. Po wpłaceniu przez obu jego szwagrów: M. J. Radziwiłła, ordynata kleckiego, pisarza lit., i M. A. Ronikiera, cześnika w. lit., po 2 000 czerwonych zł kaucji zwolniony został z aresztu.
Nosząc się z myślą powrotu do konfederacji M. w połowie grudnia opuścił potajemnie Warszawę i wyjechał do Drezna. Tu konferował z ks. Karolem Kurlandzkim i z elektorem Fryderykiem Augustem, stąd rozesłał do prasy wyjaśnienie o przyczynach swego kroku. Dn. 18 II 1772 przybył do Cieszyna. Już z drogi manifestem z 9 II odwołał reces jako wymuszony. Dn. 21 II przyjęty został do Generalności; wydał równocześnie manifest umieszczony 22 II w aktach Generalności, a 26 II w grodzie oświęcimskim. Już 24 II otrzymał pod swą komendę wojska powracające z Turcji. W tym celu wyjechał 4 III na Węgry. Był jednym z tych, co 11 III w Tulczynku doprowadzili do zgody między M. Krasińskim a J. Potockim. Dn. 20 III zwrócono mu dywizję bełską, dowodzoną w czasie jego nieobecności najpierw przez Michała Walewskiego, a później przez Antoniego Sarnackiego, konsyliarza pomorskiego. Pod jej osłoną, a z pomocą materialną K. Radziwiłła, czynił nowe zaciągi oraz zabiegał o wyekwipowanie wynędzniałych oddziałów «barskich». Lecz gdy 10 V podążył na Węgry po resztę wojsk, zostały one z Koszyc «rugowane» przez Austriaków i na granicy rozbrojone, M. zaś osadzony w areszcie w Preszowie. Wprawdzie 15 V powrócił do Cieszyna, ale już tylko po to, by z nakazu władz austriackich wyjechać 30 V do Żyliny. Na wiadomość, że ma być wydany Warszawie, 8 VI opuścił Żylinę z Karolem Radziwiłłem. Na jego koszt, bo M. był «bez szeląga przy duszy», przez Wiedeń i Linz przybył do Monachium. W dn. 11–14 XII 1772 brał udział w zjeździe Generalności w Landshut. Nakłaniany przez M. Paca, a ponaglany do powrotu przez matkę, już od początku 1773 r. (11 II, 4 IV) zwracał się do króla z wyrazami wierności i po złożeniu w grudniu t. r. recesu powrócił przez Wiedeń i Brno do kraju. Otrzymał przebaczenie Stanisława Augusta, stopień fligel-adiutanta królewskiego oraz (1775) chorągiew pancerną w partii ukraińskiej i podolskiej. Z ramienia sejmu rozbiorowego 1773–5 zasiadał w komisji do rozgraniczenia dóbr starostwa knyszyńskiego. W r. 1776 posłował z woj. czernihowskiego na sejm warszawski, na którym występował (6 IX) przeciwko nadmiernym kompetencjom władzy Rady Nieustającej oraz (25 X) przeciw projektowi powiększenia liczby litewskich senatorów. Na przełomie 1777/8 r., w związku z napiętą sytuacją w Europie, M. zgłosił się do O. Stackelberga z propozycją wystawienia pomocniczego korpusu polskiego na żołdzie rosyjskim, lecz spotkał się z odmową. Był już wówczas doszczętnie zrujnowany majątkowo, mimo iż po śmierci ojca (1774) i brata Leona (1777) przypadły na niego bardzo pokaźne schedy. W r. 1778 sprzedał dobra ojrzanowskie (w ziemi warszawskiej) oraz swój udział w dobrach tajkurskich i miropolskich (na Wołyniu) A. S. Młodziejowskiemu, a swój udział w dobrach siemieńskich (w ziemi łukowskiej) Adamowi Ponińskiemu. Odstąpił również starostwo łosickie, zrezygnował z chorągwi i w listopadzie 1779 wyjechał do Paryża.
W r. 1780 M. bezskutecznie przedstawiał rządowi francuskiemu roszczenia do wielkich sum wyłożonych w czasie konfederacji barskiej. Uzyskał jedynie pensję 6 000 liwrów. W t. r. (8 IV) ożenił się w Paryżu z poznaną jeszcze w Polsce Marie Françoise Chaboteaux, która wniosła 660 000 liwrów. Mimo pensji i majątku żony M. popadł w długi i, ścigany przez wierzycieli, został w r. 1783 osadzony w więzieniu. Wkrótce uciekł z więzienia i zbiegł do Belgii. Po śmierci matki (grudzień 1785) odziedziczył, wraz z bratem Kajetanem, dobra sieleckie na Wołyniu, które niezwłocznie Miączyńscy sprzedali Michałowi Czackiemu. Dzięki dopływowi gotówki M. na przełomie 1787/8 r. mógł spłacić długi i odzyskał pełną swobodę. Zamieszkał we własnym domu w Saint-Maur nad Marną niedaleko Paryża, skąd śledził prace Sejmu Czteroletniego. W liście do Karola Radziwiłła z 21 I 1789 wyrażał radość, że «jarzmo despotyzmu moskiewskiego ojczyzna zrzucać zaczyna». Równocześnie prosił go o protekcję dla otrzymania miejsca w nowo powstających formacjach wojskowych w Polsce.
Wszystko, co napisali Kraushar i Askenazy o działalności M-ego we Francji w latach rewolucji, jest oparte na mało wiarygodnych źródłach i obfituje w elementy legendarne (np. kierowanie artylerią w czasie szturmu na Bastylię). Zanim ewentualne dalsze badania wyjaśnią bliżej ów okres życia M-ego, wypada się ograniczyć do informacji zebranych na prośbę redakcji PSB w archiwach francuskich przez Alberta Soboula.
W dn. 7 II 1792 przedłożył M. francuskiemu Min. Wojny ofertę zorganizowania legionu i objęcia nad nim komendy. W zachowanych aktach tyczących formowania Légion des Ardennes nie ma śladu działalności M-ego, wiadomo jednak skądinąd, iż przez krótki czas M. dowodził tym Legionem. Na wniosek Dumourieza został mianowany 25 V 1792 generałem brygady (maréchal de camp). Zasłużył się przy organizowaniu nowej na terenie Francji formacji strzelców konnych, w związku z czym otrzymał 4 VI «la décoration militaire». Po objęciu w sierpniu naczelnego dowództwa przez Dumourieza został M. komendantem garnizonu w Sedanie. W wiele lat później wdowa po M-m w memoriale do Ludwika XVIII zapewniała, że jej mąż jako komendant Sedanu w październiku 1792 «uczynił wszystko, aby wojska francuskie nie zaskoczyły książąt». W kampanii belgijskiej poniósł ciężkie straty w odwrocie na Akwizgran (2 III 1793). Po odwołaniu Dumourieza z naczelnego dowództwa uczestniczył w przygotowywaniu wojskowego zamachu stanu przeciw Konwentowi. Z polecenia Dumourieza miał M. wciągnąć do akcji garnizon w Lille, ale został tu 4 IV aresztowany. Wkrótce potem aresztowano w Paryżu jego żonę i dwóch małoletnich synów jako zakładników (comme otages). Sądzony przez Nadzwyczajny Trybunał Rewolucyjny M. został 17 V skazany na karę śmierci i konfiskatę majątku. Wyrok wykonano przez zgilotynowanie w dniu 22 V 1793.
Z małżeństwa z M. F. Chaboteaux (1754–1837) miał M. dwóch synów: Armanda (1784–1802) i Michała (1788–1805). Obaj służyli w armii napoleońskiej. Wg jednej wersji zginęli, wg drugiej popełnili samobójstwo: Armand z powodu zawiedzionych ambicji, Michał z powodu długów karcianych. Wdowa otrzymała w r. 1800 od pierwszego konsula pensję 600 franków, podniesioną w r. 1814 do 1 200 franków.
Estreicher; Finkel, Bibliografia; W. Enc. Ilustr.; Biographie moderne ou galerie historique, civile, militaire, politique, littéraire et judiciaire, Paris 1816; Dictionnaire biographique des généraux et amiraux français de la Révolution et de l’Empire (1792–1814), Paris 1934; Nouvelle Biographie Générale, Paris 1861; PSB, VIII 302; Uruski; Żychliński, I, VIII 303, 313–14, 316–21, 324, 335, 349–53, 356, XIII, XIV; – Askenazy Sz., Napoleon a Polska, W. 1918 I (bibliogr.); tenże, Wczasy historyczne, W. 1904 II 115–116; Feldman J., Na przełomie stosunków polsko-francuskich 1774–1787, Kr. 1935; Górski, Historia jazdy, s. 348; Konopczyński W., Kazimierz Pułaski, Kr. 1931; tenże, Kiedy nami rządziły kobiety, Londyn 1960 s. 77–8, 82, 108, 111, 196; tenże, Konfederacja barska; Krasicka J., Kraków i ziemia krakowska wobec konfederacji barskiej, Kr. 1929; Kraushar A., Losy M-ego, marszałka konfederacji barskiej, generała wojsk republikańskich za czasów wielkiej rewolucji francuskiej, Pet. 1902 (fot. portretu, bibliogr. i źródła nie podane w niniejszym wykazie); Michalski J., Schyłek konfederacji barskiej, Wr. 1970; Pietruszewski A., Generalissimus kniaź Suworow, Pet. 1884 I 87, 102, 125–6; Pułaski K., Szkice i poszukiwania historyczne, Pet. 1898 II 71, Kr. 1906 III 242–3, 247–56, 258, 260–2, 265–9, 282, 284, 290–3, Lw. 1909 IV; tenże, Z życia księżnej Kurońskiej, W. 1890 s. 47, 56, 77, 86, 159; – Konfederacja barska, Kr. 1928 s. XXIII, XXVIII, XXXI, XXXV, XLI, 44, 60, 62, 113, 115, 127–30, 132, 134–9, 182–3; [Krzyżanowski T.], Wspomnienia mieszczanina krakowskiego z lat 1768–1807, Kr. 1900 s. 11–14; Księgi Referendarii Koronnej z drugiej połowy XVIII wieku, W. 1955–7 I–II; Listy Wojciecha Jakubowskiego do Jana Klemensa Branickiego, W. 1882 s. 137–8, 178, 183, 210; Lubomirski S., Pamiętniki, Lw. 1925; Materiały do dziejów wojny konfederackiej 1768–1774, Kr. 1931; Mączeński W., Dziennik zdarzeń w mieście Krakowie w czasie konfederacji barskiej. Kr. 1911; Płata wojska i chleb zasłużonych … 1771, s. 40; Polityka i ustrój Generalności konfederacji barskiej, Arch. Kom. Hist., Kr. 1930 XIV; Vol. leg., VII 119, VIII 336–7, 381, 529, 576, 584, IX 14; Z pamiętnika konfederatki Teofili z Jabłonowskich Sapieżyny, Kr. 1914; – „Thornische Wöchentliche Nachrichten” 1770 s. 263, 342, 1771 s. 35–6, 44, 93, 154, 171, 183, 187, 274; – AGAD: Arch. Radziwiłłów Dz. V 1054, 1573, 3286, 5429, 9534 (korespondencja M-ego), 9540, 12230, 12658, 14104, 14438, 15958, Arch. Roskie XI/29, B. Narod. 35, 37, 38, Zbiór Branickich z Suchej 64/81, 345/441; Arch. Państw. w Kr.: Zbiory Sanguszków 649 s. 179–180; Arch. Państw. w Ł.: Zbiory Bartoszewiczów, Teki Wessla 255, 257, 264, 266, 267, 281, 282, 283, 302; B. Czart.: rkp. 673, 699, 734, 830, 831, 832, 833, 836, 837, 927, 940/2, 941, 942, 943, 944, 948, 1170, 3372; B. Jag.: rkp. 3049, 3050, 3867, 6672, 6673; B.Kórn.: Arch. Zaremby 2116, 2123, II 180, II 189; B. Narod.: Zamoy. 1329; B. Ossol.: rkp. 329, 330, 564, 566, 568, 570, 572, 573, 577, 1409, 1410, 3030, 3035, 3038, 3041, 3192, 3382, 4585; B. PAN w Kr.: rkp. 316, 318, 319, 1149; B. Pozn. Tow. Przyj. Nauk: rkp. 73, listy F. Sułkowskiego do brata Antoniego; B. Tow. Przyj. Nauk w Wil.: rkp. 51, 94, 95, (w odpisach autora); Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Mater. biograficzne; – Uzupełnienia J. A. Miączyńskiego na podstawie Metryki Kor. ks. 295 fol. 7, zapisów grodu lubelskiego ks. 180 fol. 127–129, oblat grodu lubelskiego ks. 435 fol. 88 (dawne sygnatury); – Przesłane przez Alberta Soboula notatki z Archives Nationales (Comité de Sûreté Générale) i Archives de la Guerre (Liste alphabétique des Maréchaux de camp i Dossier de la Légion des Ardennes).
Wacław Szczygielski