INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Józef Pac h. Gozdawa      Józef PAC w Gazeta Narodowa Wileńska, za rozkazem Najwyższej Rady. 1794, w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, plik z: jbc.bj.uj.edu.pl
Biogram został opublikowany w 1979 r. w XXIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Pac Józef h. Gozdawa (ok. 1736–1797), generał-adiutant buławy wielkiej W. Ks. Lit., członek Rady Narodowej Litewskiej i Deputacji Wojskowej w r. 1794. Był wnukiem Jana Kazimierza, chorążego nadwornego lit. (zob.), synem Piotra, star. wilejskiego (zm. 1756), i Eufrozyny z Ogińskich (zm. ok. 1765), córki Grzegorza (zob.), stryjecznym bratem Ignacego (zob.) i Michała, star. ziołowskiego (zob.). Dn. 7 XII 1757 uzyskał patent na generał-majora wojsk litewskich, niewiele później, bo przed wrześniem 1758 – na generał-adiutanta buławy wielkiej W. Ks. Lit. z roczną pensją 2 000 złp. W tym okresie należał do stronników Michała Józefa Massalskiego, kolejno hetmana polnego i wielkiego lit. W latach późniejszych P. już niemal stale występował tylko z tytułem starosty wilejskiego. Starostwo to (niegrodowe w pow. oszmiańskim) wziął po matce; nie jest jasne, czy zachował je do końca życia. W r. 1764 «przez kompozycję z Massalskimi» ubiegał się o poselstwo z pow. lidzkiego na sejm konwokacyjny, ale wybór jego został udaremniony przez Czartoryskich. Jednak w czasie konwokacji był w Warszawie i podpisał manifest o jej nielegalności. Mimo recesu od manifestu został przez konfederację odsądzony ab activitate, tj. od sprawowania urzędów na lat 6. Po sejmie daremnie ubiegał się o pogodzenie się ze zwycięską «familią». Posłował z woj. wileńskiego na sejm 1767–8 r., który powołał go na superarbitra w sporze Stanisława i Karoliny Radziwiłłów, podkomorostwa lit., z augustianami wileńskimi. W r. 1776 został wybrany na posła na sejm z pow. lidzkiego, ale nie był dopuszczony do obrad sejmowych, bo nie podpisał aktu konfederacji. Mimo to sejm ten wyznaczył go do komisji «ultimae instantiae», mającej rozsądzić sprawy dóbr radziwiłłowskich (Karola «Panie Kochanku» i Hieronima, wojewodzica wil.). Na sejmie 1780 r. – chociaż nie poseł – był zgłoszony na członka kompletu «ekstrakomisji» skarbu lit., która miała dokonać kontroli gospodarki skarbowej za okres od ostatniego sejmu i «winnych podług rodzaju występku i podług prawa i sprawiedliwości» ukarać, działając jako sąd «ultimae instantiae». Projekt w tej postaci nie został uchwalony i P. nie znalazł się w komplecie sądzącym Antoniego Tyzenhauza. W r. 1781 (lub może 1782) został wybrany na deputata trybunalskiego, nie wiemy, czy z pow. lidzkiego. Musiał tam mieć poważną pozycję, skoro w przededniu wojny 1792 r. pisał o nim Kazimierz Nestor Sapieha: «wiele pomóc i zaszkodzić może, a totissime przeciwny konstytucyi, lecz dobry obywatel i Moskali nie lubi».

Aktem powstania ogłoszonym w Wilnie 24 IV 1794 P. został powołany na członka Rady Najwyższej Narodowej zaocznie, bo do Wilna przybył dopiero 11 V. Wkrótce potem został również powołany w skład Deputacji Wojskowej (nie Deputacji Tajnej) wespół z Tomaszem Mineyko i kilku innymi członkami Rady. Dn. 21 V złożył przysięgę na tę funkcję. Nie wiemy, jak wyglądał faktyczny jego udział w obu tych magistraturach. Na obecność w Wilnie może wskazywać zanotowanie przez „Gazetę Narodową Wileńską” pod datą 15 VI ofiary na rzecz powstania: 3 janczarki. Ten dar mocno kontrastuje z testamentem P-a z 6 III 1797, w którym wymienia oprócz dóbr ziemskich kwoty pieniężne w wysokości ponad 4 mln złp. Uderza również, że nie spotykamy P-a w wykazach ofiar pieniężnych na rzecz powstania. Już 26 VII Rada Najwyższa Narodowa (Warszawska) zezwoliła mu na wyjazd do Galicji «dla polepszenia zdrowia do wód» i poleciła Komisji Porządkowej Grodzieńskiej wystawić mu paszport. Zdaje się, że posiadał tam dobra Kobylana (?) w pow. sandomierskim. Nie wiemy, czy faktycznie wyjechał. P. musiał zażywać pewnej renomy w kraju, a nie tylko w pow. lidzkim, skoro Julian Ursyn Niemcewicz dedykował mu przekład powieści C. A. Guerin de Tencin „Le siège de Calais” (Wil. 1782). Również posiadał jakieś uprawnienia, a może obowiązki, w stosunku do kościoła i klasztoru Św. Piotra i Pawła w Wilnie, fundacji hetmana Michała Kazimierza Paca. Nie jest jasna sprawa orderu. W r. 1792 miał otrzymać Order Orła Białego (S. Łoza), natomiast w dedykacji kazania ks. M. F. Karpowicza z r. 1788 jest nazwany kawalerem Orderu Św. Stanisława (czego znowuż nie ma u S. Łozy). W testamencie z 6 III 1797 nazwał siebie «orderów polskich kawaler» (J. Wolff). Szczegóły te mogą być istotne dla poznania jego stosunków z dworem królewskim.

P. skupił w swym ręku bardzo duży majątek: w r. 1757 matka ustąpiła md dobra Korejki i Markowo, a w r. 1773 brat stryjeczny Michał Jan, star. ziołowski, zapisał mu swe dobra, m. in. Dowspudę, by je uchronić przed grożącą konfiskatą. Zmarł w stanie bezżennym 13 III 1797 w dobrach rodzinnych Różanka w pow. lidzkim (pisał się «hrabia na Rożanie») i został pochowany w kaplicy tamtejszego kościoła.

Zapisem z 5 III 1797 i testamentem z dnia następnego cały swój majątek ruchomy i nieruchomy (oprócz legatów na rzecz kościoła w Różance i sług) zapisał dalekiemu krewniakowi Ludwikowi Pacowi (zob.) «jako ostatniemu szczątkowi domu i imienia pacowskiego».

 

Słown. Geogr., IX 854, XIII 464; Dworzaczek; Uruski, XIII; Żychliński, VIII 169; Sozański, Imienne spisy osób; – Korzon, Wewnętrzne dzieje, IV 273 (błędnie); Kościałkowski S., Antoni Tyzenhauz, Londyn 1970–1 II 432–3 i indeks; Łoza, Hist. Orderu Orła Białego; Mościcki H., Generał Jasiński i powstanie kościuszkowskie, W. 1917; Wolff J., Pacowie, Pet. 1885; Żytkowicz L., Litwa i Korona w r. 1794, „Ateneum Wil.” R. 12: 1937 s. 544; tenże, Rządy Repnina na Litwie w l. 1794–7, Wil. 1938; – Akty powstania Kościuszki, II; Akty Vil. Archeogr. Kom., XXXV 504; Diariusz sejmu wolnego ordynaryjnego…, 1780 (druk. współcz.) s. 265; Karpowicz M. F., Kazanie na uroczystość św. Piotra i Pawła Apostołów…, Wil. 1788 (dedykacja); Matuszewicz M., Pamiętniki, W. 1876 IV; Niemcewicz J. U., Pamiętniki czasów moich, W. 1957 I; Protokóły Deputacji Tajnej Wileńskiej 1794 r., Wyd. Z. Sułek, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1967 XIII cz. 1–2; Vol. leg. VI 380, VII 858, VIII 933–5; Zaleski M., Pamiętniki, P. 1879; – „Gaz. Narod. Wil.” 1794 nr 1, 2, 7, 13.

Leonid Żytkowicz

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Antoni Blank

1785-05-06 - 1844-02-20
malarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.