INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Józef Teofil Smoliński  

 
 
1865-02-05 - 1927-07-09
Biogram został opublikowany w latach 1999-2000 w XXXIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Smoliński Józef Teofil (1865–1927), malarz, badacz sztuki, kolekcjoner. Ur. 5 II w Hrubieszowie, był synem Józefa, urzędnika pow. hrubieszowskiego, i jego drugiej żony Wiktorii z Miesiączkowskich, 1.v. Holizer.

S. kształcił się w Warszawie w Szkole Rysunkowej u Wojciecha Gersona, następnie w Petersburgu, zapewne na wydz. archeologicznym tamtejszego uniwersytetu. W l. osiemdziesiątych zamieszkał w Lublinie. Malował portrety i kompozycje religijne, m.in.: Portret Klemensa Junoszy Szaniawskiego (1898), Portret księdza prałata Szymona Koziejowskiego (zm. 1896) w kształcie tondo do epitafium w przedsionku katedry lubelskiej (nie zachowany). Na sklepieniu kaplicy biskupiej w Lublinie wymalował plafon przedstawiający Apoteozę św. Franciszka Salezego i Św. Joanny Franciszki de Chantal (sygn. 1899), do kościoła w Puławach – obraz Chrystus spoczywający w grobie (1898). Uprawiał także już wówczas rysunek dokumentalno-ilustracyjny. Zaprojektował okładki do książki zbiorowej „Dla sierot” (W. 1897), ozdabiając ją motywami lubelskimi (Brama Krakowska, Wieża Trynitarska) i widokiem kościoła Wizytek w Lublinie (wewnątrz książki), oraz do „Ilustrowanego przewodnika po Lublinie” Marii Antoniny Ronikierowej, która mu mecenasowała. W r. 1900 S. współpracował z teatrem lubelskim, aranżując, co było nowością w mieście, «żywe obrazy» wg „Trylogii” Henryka Sienkiewicza.

W r. 1899 (wg M. Walickiego 12 III 1897) S. odkrył przypadkowo malowidła ścienne w kaplicy św. Trójcy na zamku w Lublinie (znane jakoby wcześniej K. Stronczyńskiemu). Była to tzw. scena fundacyjna, która ukazała się wskutek odpadnięcia tynku. S. zawiadomił o tym AU w Krakowie pismem z dn. 26 II 1899, w którym jako pierwszy wysunął hipotezę o kijowskim pochodzeniu wykonawcy malowidła i trafnie rozpoznał scenę fundacyjną. Odkrycie S-ego wywołało duże poruszenie wśród historyków sztuki. Od tego czasu datowała się jego współpraca z AU (późniejszą PAU); od r. 1902 (do śmierci) był członkiem jej Komisji Historii Sztuki. W t.r. odkrył i odnowił malowidła ścienne w kościele pobrygidkowskim w Lublinie. W r. 1912 odkrył freski w kaplicy św. Stanisława Kostki w katedrze w Lublinie i brał udział przy odnawianiu tejże kaplicy. Dokonał poza tym inwentaryzacji portretów i zabytków książąt Olelkowiczów w Słucku (IS PAN: rkp.621 <1904 r.>). W „Sprawozdaniach Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce” zamieszczał artykuły i komunikaty, m.in.: Obraz w kaplicy zamkowej odkryty w r. 1899 (1905), Notatka do ryciny Kazimierza Tarnowskiego na blasze miedzianej (1912), Kościół PP. Brygidek później PP. Wizytek w Lublinie i odkryte malowidła ścienne z XV w. (1915). Sporadycznie publikował także w „Ziemi” (tu m.in. życiorys Mariana Sokołowskiego, 1911), „Tygodniku Ilustrowanym”, „Świecie” i „Architekcie”, zamieszczał w nich nadto rysunki zabytkowych obiektów. Kilkadziesiąt rysunków S-ego zostało umieszczonych w książkach: Z. Glogera „Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce” (1907–9) i J. Sasa-Zubrzyckiego „Skarb architektury w Polsce” (Kr. 1907–16 I–IV); przedstawiają one zabytkowe budowle i detale architektury drewnianej i murowanej z Lublina, Lubelszczyzny, Warszawy, Białorusi, Litwy, Polesia (m.in.: spichlerze, bożnice, cerkiewki, dzwonnice, dworki, zajazdy, karczmy, bramy, krzyże, kapliczki przydrożne) w znacznej części utrwalone przez S-ego w czasie jego wielu krajoznawczych wędrówek i pobytów, m.in. w Kłecku, Słucku, Zubkach i Sawiczach (u Edwarda Woyniłłowicza). S. utrzymywał kontakty naukowe z Hieronimem Łopacińskim i Grzegorzem Smólskim, publicystą z Wiednia. W l. 1901–12 korespondował również z Aleksandrem Czołowskim we Lwowie.

Przed pierwszą wojną światową S. zamieszkał w Warszawie. Był rzeczywistym członkiem Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP); wystawiał tam swoje prace, m.in. w r. 1896 (Głowa starca, Głowa chłopca i dwa krajobrazy), 1903 (Portret mężczyzny), 1910/11 (Portret p. S., Białorusinka), 1912/13 (Sień klasztoru pojezuickiego w Lublinie). W l. 1920–2 był dyrektorem Muz. Rzemiosł i Sztuki Stosowanej (przy ul. Chmielnej 52) i walnie przyczynił się do jego rozwoju. Rozszerzył i wzbogacił przede wszystkim dział modeli i wzorów tego muzeum, w r. 1921 wszedł w skład Komisji dla przebudowy jego sal. Zaprojektował dla Uniw. Warsz. insygnia rektorskie i dziekańskie (berła i łańcuchy). S. był ponadto cenionym nauczycielem na dokształcających kursach zawodowych, prowadzonych przez Muz. Rzemiosł i Sztuki Stosowanej. Napisał monografię o cechach rzemieślniczych w Polsce (bliższych szczegółów o tym dziele brak); należał również do Komisji Fotograficznej przy Tow. Krajoznawczym w Warszawie.

S. był kolekcjonerem. W jego kolekcji warszawskiej (przy ul. Żórawiej 24), znajdowały się m.in. listy Ewy Felińskiej, Marcella Bacciarellego, materiały do działalności Franciszka Smuglewicza, liczne fotografie zabytkowych kościołów, dworów, mebli, sprzętów i in., podobizny wielu osobistości polskich, w tym z powstania styczniowego. Zgromadził również mnóstwo rysunków dotyczących budownictwa drewnianego. Zmarł 9 VII 1927 w Warszawie; pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kw. 80 – grób nie zachowany).

W małżeństwie z Zofią z Mierzejewskich (zm. po 1929) miał S. córkę (w r. 1927 już zamężną – imię i nazwisko po mężu nieznane).

 

Grajewski, Bibliogr. ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki, I–II; Polak K. i in., „Ziemia” 1910–1950. Bibliografia zawartości, W. 1997; Słownik biograficzny miasta Lublina, L. 1993 I (M. Domański); Słownik polskich towarzystw naukowych, W. 1994 II cz. 2; Chwalewik, Zbiory pol., I 9, 362, II 360, 426; Wiercińska, Katalog prac TZSP; Łoza S., Zestawienie artykułów, wzmianek i ilustracji zawartych w rocznikach z lat 1910–1929 czasopisma „Ziemia”, W. 1931–3; Zwolakiewicz H., Etnografowie i regionaliści w badaniach ludowej kultury Lubelszczyzny, „Studia i Mater. Lub. Etnografia” T. 1: 1962 s. 57; Dębiński K., Przewodnik dla zwiedzających kościół katedralny lubelski, L. 1912 s. 11; – Domański M., Maria Antonina Ronikierowa, „Kur. Lub.” 1998 nr 55 s. 9; Hieronim Łopaciński i biblioteka jego imienia w Lublinie 1907–1957. Praca zbiorowa, L. 1957; Kałamajska-Saeed M., Portrety i zabytki książąt Olelkowiczów w Słucku, W. 1996; Różycka-Bryzek A., Bizantyńsko-ruskie malowidła w kaplicy zamku lubelskiego, W. 1983; Smólski G., W Lublinie, „Biesiada Liter.” 1900 nr 47 s. 416–17; Walicki M., Malowidła ścienne kościoła św. Trójcy na Zamku w Lublinie (1418), „Studia do Dziej. Sztuki w Pol.” T. 3: 1930 s. 14–15, 28, 67, 87–9; Z przeszłości kulturalnej Lubelszczyzny. Praca zbiorowa, L. 1978; Zalewski L., Katedra i jezuici w Lublinie, L. 1947 s. 248; – Piasecki Z., Kronika lubelska (czerwiec 1900), „Kalendarz Lub.” za r. 1901 s. 10; Spraw. Komitetu Tow. Zachęty Sztuk Pięknych 1927 s. 13 (nekrolog); – „Gaz. Lub.” 1898 nr 59, 64, 1904 nr 69; „Gaz. Rzem.” 1921 nr 20; „Kur. Warsz.” 1902 nr 157, 1921 nr 130, 1927 nr 187, 188 (nekrolog); „Roczn. AU” 1902/3–1927/8; „Tyg. Ilustr.” 1921 nr 19 s. 306; „Ziemia” 1914 nr 23 s. 365, 1927 nr 17 s. 382 (R.N. [R. Nosarzewski] fot.); „Życie i Sztuka” dod. „Kraju” 1904 nr 49; – AP w L.: Księgi urodzonych, zaślubionych i zmarłych paraf. rzymsko-katol. w Hrubieszowie, 1856 nr 23, 1864 k. 9 nr 14, 1865 k. 204 nr 32; B. Łopacińskiego w L.: rkp. 2221; B. Narod.: rkp. 2786; USC Warszawa-Śródmieście: Księgi metrykalne Nr I–1/341/1927 z dn. 21 XI 1991.

Michał Domański

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Roman Kramsztyk

1885-08-18 - 1942-08-06
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Hanna Skarżanka

1917-03-08 - 1992-11-08
aktorka filmowa
 

Karol Maszkowski

1831 - 1886-09-02
matematyk
 

Stefan Sacha

1888-08-26 - 1943-05-23
dziennikarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.