Sumorok Juliusz Antoni Ezechiel, krypt.: J.S., K.K. (1868–1938), lekarz, publicysta, działacz społeczny.

Ur. 22 IV w Wilnie, był synem Jana Józefa, urzędnika Deputacji Szlacheckiej Guberni Wileńskiej, i Pauliny z Rutkowskich.

S. uczęszczał kolejno do gimnazjów w Wilnie, Helsingfors (obecnie Helsinki) oraz Narwie, gdzie zdał maturę. Następnie studiował na Wydz. Medycznym w Moskwie. W r. 1895 uzyskał tam stopień lekarza, a 1 X t.r. uprawnienia lekarza powiatowego. T.r. wrócił do Wilna i rozpoczął praktykę medyczną. Od r. 1896 był członkiem i działał w sekcji sanitarnej tamtejszego Cesarskiego Tow. Lekarskiego; 28 XI 1900 został jego bibliotekarzem. W redagowanym przez Erazma Piltza petersburskim tygodniku „Kraj” publikował artykuły o tematyce społecznej. Dn. 20 II 1899 był jednym z założycieli wileńskiej lecznicy dla ubogich przy ul. Gubernatorskiej (obecnie Klaipėdos). Działał w kierowanym przez Adama Platera wileńskim Tow. Dobroczynności i wspomagał prowadzony przez Towarzystwo przytułek. Należał ponadto do Tow. Opieki nad Ubogimi, Społecznego Pogotowia Ratunkowego, Ligi Walki z Gruźlicą oraz Kasy Specjalnej Pomocy, finansującej m.in. tajną działalność teatralną. Wstąpił do Tow. Szubrawców reaktywowanego 8 I 1900 przez m.in. Restytuta Sumoroka, Michała Węsławskiego, Michała Minkiewicza i Tadeusza Stanisława Wróblewskiego; był też członkiem wolnomularstwa. W l. 1901–13 był radnym Rady Miasta Wilna. Po wybuchu rewolucji 1905 r. i złagodzeniu polityki władz wprowadził na krótko język polski do posiedzeń Cesarskiego Tow. Lekarskiego i Rady Miasta. We wrześniu 1905 reprezentował wileńską Radę Miasta na V Zjeździe Ogólnorosyjskim Ziemiańskich i Miejskich Działaczy Społecznych w Petersburgu. Wszedł do powołanego 22 X 1906 (zarejestrowanego 29 I 1907) w Wilnie Tow. Przyjaciół Nauk. Jako jeden z przedstawicieli wileńskich «krajowców», współpracujący z m.in. Janem Piłsudskim i Michałem Römerem, w kampanii wyborczej do IV Dumy w listopadzie 1912 wspierał bez powodzenia kandydata tej grupy, Bronisława Krzyżanowskiego. W tym miesiącu rozpoczął wydawanie w Wilnie organu «krajowców», dziennika „Kurier Krajowy”; redagował to pismo do lipca 1913, a wraz z m.in. Władysławem Osmołowskim finansował je i był skarbnikiem jego spółki wydawniczej do końca jego istnienia w maju 1914. Pod krypt. K.K. publikował w „Kurierze Krajowym” artykuły dotyczące spraw miejskich. W r. 1913 był lekarzem sanitarnym Wilna i wiceprezesem Komisji Sanitarnej Rady Miasta. Dn. 26 II 1914 wstąpił do wileńskiego oddz. Związku Federalistów-Autonomistów.

Podczas niemieckiej okupacji Wilna, w trakcie pierwszej wojny światowej, prowadził S. profilaktykę sanitarną i epidemiologiczną oraz kursy dla pielęgniarek. Kontynuował działalność w gronie «krajowców», zbierających się w l. 1916–17 w mieszkaniu Zygmunta Nagrodzkiego. Po rozpoczęciu w grudniu 1918 ofensywy Armii Czerwonej na tereny opuszczone przez wojsko niemieckie wstąpił do dowodzonej przez gen. Władysława Wejtko Samoobrony Litwy i Białorusi, wcielonej wkrótce do WP. Po wyzwoleniu Wilna przez WP był od 20 VII 1919 wydawcą i redaktorem dziennika „Nasz Kraj”, propagującego federalistyczne koncepcje «krajowców»; ukazujące się z przerwami pismo redagował do lipca 1920. Kontynuował działalność w Cesarskim Tow. Lekarskim, przemianowanym w r. 1920 na Wileńskie Tow. Lekarskie. W okresie 20 XI 1920 – 31 X 1931 pełnił funkcję lekarza na pow. wileńsko-trocki. Od lutego 1922 był referendarzem w wileńskim Urzędzie Wojewódzkim i biegłym lekarzem przy tamtejszym Sądzie Okręgowym. Wszedł do założonej w r. 1926 przy USB Polskiej Akademickiej Korporacji «Cresovia», zrzeszającej studentów i absolwentów Wydz. Lekarskiego i Prawa; działał w jej piłsudczykowskim Kole Filistrów. Dn. 19 I 1927 został sędzią honorowym Sądu Okręgowego i pełnił tę funkcję do r. 1929. Dn. 31 X 1931 przeszedł na emeryturę, ale kontynuował prywatną praktykę medyczną. Wg Edmunda Małachowicza nie było w Wilnie sprawy, do której S. «nie przyłożył ręki». Zmarł 10 VIII 1938 w Wilnie, został pochowany na cmentarzu Bernardyńskim. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości (1930).

S. był trzykrotnie żonaty; pierwszy raz ożenił się z nieznanego nazwiska Rosjanką, z którą miał dzieci: Andrzeja i Marię (wcześnie zmarłe). Z drugiego małżeństwa z Wilhelminą Matyldą von Schacht (Szachto, zm. 1908), Niemką, miał synów: Mariana Grzegorza (1903–1944), lekarza, asystenta w Zakł. Anatomii Patologicznej Wydz. Lekarskiego USB, po zajęciu Wilna przez Armię Czerwoną w r. 1940 zesłanego do łagru w Kałudze, gdzie został lekarzem obozowym, następnie lekarza w Armii Polskiej w ZSRR, zmarłego na tyfus plamisty w Kazachstanie, oraz Juliusza Józefa (1906–1986), urzędnika, żołnierza AK, w r. 1945 aresztowanego przez NKWD i więzionego w łagrze w Saratowie, od r. 1949 pracownika Domu Książki w Szczecinie. Z trzeciego małżeństwa z Jadwigą z Rozwadowskich, którzy zmienili nazwisko na Wojtkiewicz (1881–1923), miał S. syna Antoniego Krzysztofa Macieja (1920–1997), żołnierza 6. baonu 77. pp AK w Okręgu Nowogródzkim, w r. 1944 zesłanego przez NKWD do łagru w Kałudze, po powrocie w r. 1946 do Polski chirurga w Łodzi i Łowiczu, a następnie dyrektora szpitala w Łasku.

Baranowski H., Bibliografia Wilna, Tor. 2000 II; Bibliogr. historii Pol. XIX w., III cz. 1; Kasperavičienė A., Surwiło J., Przechadzki po Wilnie. Zarzecze. Cmentarz Bernardyński, Wil. 1997; Słown. lek. pol. XIX w., IV; Uwięzieni w Donbasie i pod Saratowem, W. 1999 s. 244 (dot. syna, Juliusza, błędnie jako Sumurok); Wileński słownik biograficzny, Bydgoszcz 2002; – Ciechanowicz J., Rody rycerstwa Wielkiego Księstwa Litewskiego, Rzeszów 2001 V 187–90; Hejneman K., Okruchy kresowe, Łask–Kolumna 2002 cz. 2; Ilgiewicz H., Wileńskie towarzystwa i instytucje naukowe w XIX wieku, Tor. 2005; Lietuvos gyventojų genocidas, Vilnius 1999 I cz. 2 s. 784 (dot. syna, Mariana Grzegorza); Małachowicz E., Wilno. Dzieje, architektura, cmentarze, Wr. 1996; Pukszto A., Między stołecznością a partykularyzmem, Tor. 2006; Romanowski A., Młoda Polska wileńska, Kr. 1999; Solak Z., Między Polską a Litwą, Kr. 2004; Zarys działalności Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie w latach 1907–1932, Wil. 1932 s. 91; – Jundziłł Z., Z dziejów polskiej myśli politycznej na ziemiach b. W. Ks. Litewskiego. (Wspomnienia wileńskie), „Alma Mater Vilnensis” Z. 5: 1958 s. 43; – „Kraj” R. 18: 1899 nr 8 s. 30, R. 20: 1901 nr 22 s. 15; „Medycyna” 1901 nr 3 s. 64–5; „Świat” R. 10: 1915 nr 6 (fot.); „Tyg. Ilustr.” 1906 nr 5 s. 95 (fot.); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1938: „Słowo” R. 17 nr 219, 220, „Kur. Wil.” R. 15 nr 221, „Przegl. Wil.” R. 21 nr 4–5; – Lietuvos centrinis valstybės archyvas w Wil.: F. 51 op. 15 spr. 1478 s. 4 (spraw. z l. 1923 i autograf S-a), F. 55 op. 8 spr. 1576 s. 8–17, 20, 22–6, 47 i in. (akta lekarza pow. za r. 1921), F. 55 op. 8 spr. 1559 s. 105–8, 150–1, 191, 200–1, 203–4, 225 (m.in. faksymile S-a jako lekarza pow., karta statystyczna S-a dla lekarzy z l. 1921–33), F. 64 op. 6 spr. 10954 s. 6 (księga meldunkowa domu przy ul. Styczniowej z l. 1921–40); Lietuvos valstybės istorijos archyvas w Wil.: F. 391 op. 1 spr. 1049 (prośba S-a o potwierdzenie szlachectwa dla jego synów z 17 V 1911), F. 391 op. 1094 spr. 4 (o szlacheckim pochodzeniu Sumoroków [1912]); Vilniaus universiteto biblioteka w Wil.: F. 26 op. 143–160 (lista członków Cesarskiego Tow. Lek. w Wil.); – Informacje Marcina Łuszczyńskiego z Wil., Zygmunta Kurala z Kr., Marii Gorzuchowskiej-Sumorok i Juliusza G. Sumoroka z Łaska oraz Janusza Sumoroka ze Szczecina.

Liliana Narkowicz