Rossowski Władysław (1857–1923), malarz. R. pochodził ze szlacheckiej rodziny z Sieradzkiego. Ur. w Monasterzyskach (pow. Buczacz), był bratem Stanisława (zob.).
R. uczęszczał do Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie (1872/3), następnie we Lwowie (1873/4), gdzie zdał maturę. Od r. 1874 studiował malarstwo w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie; w r. 1876 otrzymał za rysunek «podług antyku» pierwszą nagrodę (30 zł). Od r. 1878 do 1884 kształcił się na Oddziale Kompozycyjnym pod kierunkiem Jana Matejki. W r. 1881 (w styczniu) otrzymał stypendium rządowe (315 zł). W t. r. wraz z grupą kolegów: Franciszkiem Żmurką, Emanuelem Hernciszem, Szymonem Buchbinderem i Aleksandrem Mroczkowskim ofiarował Matejce w dniu jego imienin (24 VI) paletę, na której każdy z uczniów namalował własny portret. W październiku 1881 otrzymał R. od Wydziału Krajowego stypendium cesarskie (w wysokości 1 tys. zł rocznie), co umożliwiło mu wyjazd za granicę, do Monachium, gdzie studiował w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych, był też jakiś czas w Paryżu i Dreźnie. W l. 1885/6–1891/2 R. był profesorem rysunków i malarstwa na Wyższych Kursach dla Kobiet im. A. Baranieckiego w Krakowie.
Jeszcze w czasie studiów na Oddziale Kompozycyjnym R. namalował swój pierwszy obraz pt. Skazana (własność Muz. Narod. w Krakowie), którym debiutował na wystawie Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP) w Krakowie w r. 1880 (w kilka lat później Towarzystwo wydało Skazaną, reprod. w litografii kolorowej, jako premię dla swych członków za r. 1885). Pod wpływem i kierunkiem Matejki R. (zwłaszcza z początku) uprawiał malarstwo historyczne, podejmując takie tematy jak Wjazd królowej Jadwigi do Krakowa (1884), Spalenie Melchiorowej, Studium z XV w., Głowa mieszczki, czy dużych rozmiarów Chrzest Litwy (własność prywatna w Mielcu). Malował też obrazy z współczesnej sobie historii, głównie o tematyce powstańczej: Przed więzieniem (ok. 1886, własność Muz. Narod. w Krakowie), czy Na grobie powstańca (1887, własność Muz. Narod. w Warszawie; w tymże Muzeum znajduje się jeszcze rysunek ołówkiem na papierze Nad grobem ).
R. nie ograniczał się do malarstwa historycznego. Uprawiał też malarstwo portretowe m. in. Portret własny, Portret Ludwika Hoszowskiego (oba w Muz. Narod. w Krakowie), Portret Józefa Ignacego Kraszewskiego, Studium damy (rys. ołówkiem na kartonie, własność B. Ossol.), a także różne typy i portreciki kobiece, jak: Włoszka, Cyganka, Marzycielka, Główka kobieca. W dorobku R-ego dość dużą grupę stanowią, tak modne w końcu XIX w. obrazy rodzajowe jak: W kąpieli, Kwiat paproci, Przy nauce, Modlitwa, Na bal. Nie zabrakło również wśród nich Chłopskiego wesela przed Mariackim kościołem. R. malował pejzaże, kilka z nich zachowało się w Muzeum Narodowym w Krakowie: Droga w lesie, Pejzaż – droga w lesie i Motyw z okolic Lwowa. Dotarł artysta także do Zakopanego, gdyż w r. 1895 wystawił w TPSP pejzaż Giewont w Tatrach. Malował też obrazy o tematyce religijnej. Niewątpliwie, niektóre z nich powstały na zamówienie, do kościołów, jak Św. Michał (z r. 1890) dla kościoła w Studziannej (pow. opoczyński), czy Bł. Kinga wg projektu Matejki dla kaplicy pod jej wezwaniem przy kościele paraf. w Bochni, a także kopia obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej dla kościoła Najśw. Panny Marii w Krakowie (1899), i kopia Madonny wedle B. Murilla dla kościoła paraf. w Krynicy (obecnie w kościele przy ul. Słotwińskiej). Znane są też (z literatury) inne obrazy religijne R-ego jak: Hołd trzech króli, Św. Jan i św. Tomasz lub zachowane Chrystus na tronie, Matka Boska z Dzieciątkiem, tondo Chrystus błogosławiący (wszystkie w Muz. Narod. w Krakowie).
Obrazy swe prezentował R. przede wszystkim w TPSP w Krakowie w l. 1880, 1884, corocznie w l. 1886–90, 1892 i corocznie w l. 1894–8 oraz w r. 1900. W r. 1881 jego obraz Skazana był pokazany obok prac Henryka Siemiradzkiego na wystawie w Wiedniu (co odbiło się echem w prasie krajowej) i w r. 1884 Wjazd królowej Jadwigi na wystawie obrazów w Budapeszcie. Wystawiał także w Warszawie w Salonie Aleksandra Krywulta w l. 1881 i 1897, a także w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) w r. 1888 (trzy portrety) i w r. 1906 (Wjazd królowej Jadwigi, zakupiony w r. n. przez Michała Wawelberga). Prace jego pokazywane były też we Lwowie, gdzie w r. 1890 na wystawie obrazów była Madonna z Dzieciątkiem, w r. 1894 na retrospektywnej wystawie «Sztuki Polskiej» Wjazd królowej Jadwigi, zaś na wystawie «Sztuki Współczesnej» w t. r. Chrystus. R. został wyróżniony wówczas srebrnym medalem.
W l. 1892–5 R. namalował wg szkiców Matejki zespół 29 obrazów dla ikonostasu kościoła obrządku greckokatolickiego przy ul. Wiślnej w Krakowie (obecnie kościół Św. Norberta; ikonostas ten po drugiej wojnie światowej został rozebrany, obrazy oraz szkice Matejki znajdują się w Muz. Narod. w Krakowie – Dom Matejki). W r. 1896 krakowscy franciszkanie ogłosili konkurs prywatny na kompozycje o treści związanej z historią zakonu franciszkanów w Polsce. Szkicowym projektom R-ego sędziowie przyznali pierwszeństwo i artysta korzystając z pracowni Matejki (przy ul. Floriańskiej) namalował kilka kompozycji o tematyce historyczno-religijnej: Nadanie reguły franciszkanom, Sprowadzenie franciszkanów do Polski, Śluby zakonne bł. Kingi i Jolanty, Nawracanie pogan przez franciszkanów i dominikanów. Ponadto we wschodnim ramieniu krużganków klasztoru znajduje się witraż z postacią Św. Salomei, sygnowany przez R-ego, zaś na sklepieniu w nowej zakrystii postacie Św. Klary i Św. Franciszka wykonane przez R-ego. Wiele o tych pracach pisano we współczesnej prasie, obrazy, zanim zostały umieszczone w kościele, były pokazane w TPSP w Krakowie w l. 1898 i 1900. Po tym czasie niewiele jest wiadomości o R-m. Jeszcze w r. 1910 we Lwowie na wystawie w TPSP był jego obraz Przy księżycu, a na Wystawie Wiosennej tamże Portret p. K. W r. 1913 na «Wystawie Roku 1863» we Lwowie były trzy prace R-ego z czasów powstania styczniowego (Uwięzienie aresztowanego, Pod wrotami kościoła, Porwanie w Sybir). Przypuszczalnie mieszkał wtedy we Lwowie. Przy okazji wystawy «Sto lat malarstwa polskiego» w r. 1919 w Łazienkach, napisano o R-m w katalogu: «kariera jego skończona od kilku lat przez nieuleczalną chorobę. Obecnie znajduje się we Lwowie». Tam też przypuszczalnie zmarł w r. 1923 (tak w notatce Józefa Białyni-Chołodeckiego dostarczonej do Red. PSB) lub w Krakowie (tak czasem w literaturze).
R. był żonaty z Teklą Kulską, z którą miał dwóch synów: Tadeusza i Feliksa.
Po śmierci R-ego jego Wjazd królowej Jadwigi pokazany był dwukrotnie w TZSP (1933, 1938), obraz Przed więzieniem wystawiono na «Wystawach jubileuszowych 150-lecia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie» w r. 1969, kilka prac znalazło się na wystawie «Uczniowie Matejki» zorganizowanej przez Muzeum Narodowe w Krakowie i Muzeum Okręgowym w Radomiu (kwiecień–sierpień) w r. 1988. Dwa olejne obrazy R-ego przechowuje Lvivs’ka Kartinna Galereja (Kąpiący się, przed 1887 i Męski portret z r. 1916).
Autoportret (olej., własność Muz. Narod. w Kr.), Autoportret wśród czterech kolegów na palecie z r. 1881 (własność Muz. Narod. w Kr. – Dom Matejki); – Grajewski, Bibliogr. ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki; Bénézit, Dictionnaire, (1906); Swieykowski, Pam. Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler (M. Wallis-Walfisz); Uruski; Antoniewicz, Katalog Wystawy Sztuki Pol. 1764–1886; Katalog „Wystawy jubileuszowe 150-lecia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 1818–1968”, Kr. 1969; Katalog wystawy „Uczniowie Matejki. Wystawa ze zbiorów Muz. Narod. w Krakowie. W 150 rocznicę urodzin Jana Matejki”. Muz. Narod. w Kr., Muz. Okręgowe w Radomiu IV–VIII 1988; Katalog zabytków sztuki w Pol., IV cz. 2 z. 1, cz. 3 z. 2; Radojewski M. Rysunki i akwarele artystów polskich XVII–XX w., Katalogi rysunków w zbiorach Bibl. Zakładu Narod. im. Ossolińskich, Wr. 1969 II; Wiercińska, Katalog prac TZSP; Przewodnik po Wystawie Roku 1863, Lw. 1913 s. 30, 32, 73; Album reprodukcji obrazów z Wystawy „Sto lat malarstwa polskiego” z prywatnych zbiorów warszawskich w Pałacu Łazienkowskim, W. 1919; – Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol.; Kornecki M., Chrzanowski T., Sztuka ziemi krakowskiej, Kr. 1982; Kras J., Wyższe Kursy dla Kobiet im. A. Baranieckiego w Krakowie 1869–1924, Kr. 1972 „Bibl. Krak.” Nr 114; Mycielski J., Sto lat dziejów malarstwa w Polsce 1760–1860, Kr. 1897; Płażewska, Warszawski Salon A. Krywulta; Wallis M., Autoportrety artystów polskich, W. 1966; Wiśniewski J., Dekanat opoczyński, Radom 1923 s. 251; Mater. do dziejów Akad. Sztuk Pięknych, I; Przeździecka M., O małopolskim malarstwie ikonowym w XIX w., Wr. 1973; – „Bibl. Warsz.” 1884 t. 2 s. 95 (No.. No.. Z pod Wawelu, W Pracowni W. Rossowskiego); „Biesiada Liter.” 1887 nr 42 s. 263; „Czas” 1891 nr 140 s. 3, nr 144 s. 2, 1899 nr 279; „Kłosy” 1881 I półr. s. 376, II półr. s. 24; „Kur. Warsz.” 1881 nr 11 s. 2 (J. Mien); Roczn. Diec. Tarnowskiej za r. 1972, Tarnów 1971; „Tyg. Ilustr.” 1881 I półr. s. 270, 1884 II półr. s. 405, 1890 I półr. s. 127, 1894 II półr. s. 253, 287, 1897 II półr. s. 46 (Sarnecki Z., Z Krakowa); – B. Jag.: rkp. 6692 III (koresp. Seweryna Böhma, sekretarza TPSP w Kr. – 3 listy R-ego); B. Ossol.: rkp. 7487, 7526, 14 577 (3 listy R-ego); IS PAN: Mater. do Słown. Artystów Pol.
Róża Biernacka