Stahel (Stahl) Karol Aleksander Adalbert (1816–1890), generał-major w służbie rosyjskiej, kolekcjoner zabytków archeologicznych, etnograf-amator. Ur. w Słucku (gub. mińska), w rodzinie wyznania rzymskokatolickiego; matka pochodziła z rodziny ziemiańskiej, której dobra znajdowały się w dolinie rzeki Issy.
W r. 1826 wstąpił S. do drugiej klasy Szkoły Powiatowej (od r.n. gimnazjum) w Słucku, prowadzonej wówczas przez kalwinistów. T.r., w czasie wakacji spędzonych u Korsaków w Micewiczach, poznał Stanisława Moniuszkę. Po ukończeniu gimnazjum uczył się w Akad. Sztabu Generalnego w Petersburgu. W r. 1837 rozpoczął służbę w armii rosyjskiej. Od r. 1843, jako oficer sztabowy, walczył na Kaukazie, m.in. uczestniczył w kampanii namiestnika Kaukazu M. Woroncowa (31 V – 30 VII 1845) przeciw powstaniu imama O. Szamila, podczas której zniszczono siedzibę powstańców – Dargo. Kolejnych etapów służby wojskowej S-a nie udało się odtworzyć, nie jest również potwierdzona źródłowo jego nominacja na stopień generalski. Wiadomo jedynie, że w r. 1864 podał się do dymisji i zamieszkał w Odessie. Był być może tym «pułkownikiem Stahlem», który w r. 1867 kupił od Józefa Darowskiego część wsi Romanówka (778 dziesięcin ziemi, pow. zwinogrodzki). Przez wiele lat pełnił funkcję syndyka parafii katolickiej w Odessie. Działał w Odeskim Tow. Historii i Starożytności (Odesskoe obszczestwo istorii i drewnostiej). Używał tytułu baronowskiego.
Oprócz zajęć służbowych S. oddawał się gromadzeniu zabytków archeologicznych oraz monet. Utrzymywał ścisłe kontakty z krakowskim środowiskiem naukowym (Władysław Szajnocha, Stanisław Smolka), wielokrotnie przebywał w Krakowie, m.in. w r. 1878 i 1882. Wyjeżdżał też do Rzymu, Drezna, Wiednia i Afryki. Część swej kolekcji ofiarował w lipcu 1882 Gabinetowi Archeologicznemu UJ («Dar generała barona Karola Stahela»). Zabytki te wydatnie wzbogaciły uniwersytecki zbiór o cenne znaleziska z terenów nadczarnomorskich. Większość z nich, w tym zbiór monet greckich liczący 126 obiektów, pochodziła z Warwarówki (pow. odeski, majątek J. K. Lamberta), z obszarów dawnej Olbii (kolonii Miletu nad limanem u ujścia Bohu i Dniepru, przeżywającej okres rozkwitu w V–III w. p.n.e.). W skład kolekcji wchodziły ponadto stemplowane imadła amfor z Rodos i Sinope z III i II w. p.n.e., fragmenty dachówek ze stemplami wytwórców z Sinope z IV w. p.n.e., naczynia ceramiczne z IV w. p.n.e. – zarówno importy attyckie, jak i wyroby lokalne, lampki oliwne oraz fragmenty figurek terakotowych z III–I w. p.n.e. S. był też darczyńcą na rzecz AU. Poza archeologią interesował się etnografią. Opublikował Etnografičeskij očerk kavkazkogo naroda. W r. 1886 spisał Wspomnienia o Słucku, wydane już pośmiertnie i anonimowo przez ks. Aleksandra Maryańskiego (Gniezno 1905). Zmarł 19 VII 1890 (st.st.) w Odessie. Był odznaczony wieloma orderami rosyjskimi oraz szablą za męstwo.
S. był żonaty z Borsuk (lub Bursak) – Antonowiczówną, córką oficera rosyjskiego, pochodzącego z polskiej rodziny prześladowanej przez carat za udział w powstaniach. Żona S-a, wprawdzie prawosławna, jednak «wolała towarzystwo polskie i koligacje z Polakami od własnych generalskich domów w Odessie» (Janina Żółtowska). Córki S-a wychowały się w zakładzie Sacré Coeur we Lwowie. Katarzyna (1872–1953) poślubiła Stanisława Ordę (1867–1916), właściciela Birżewicz na Polesiu, stryja Jerzego Ordy (zob.), szwagra Smolki i rzeźbiarza Piusa Welońskiego. Nadzieja (Nadina) wyszła za Alberta Ścibora-Marchockiego (1850–1911), wicedyrektora Odeskiego Banku Dyskontowego, sędziego pokoju, członka ziemstwa i dyrektora Banku Ziemskiego gub. chersońskiej, jednego z najbardziej czynnych działaczy Polonii odeskiej, wnuka Ignacego Marchockiego (zob.). Anastazja była żoną Kazimierza Górskiego (zob.), matką Karola, prof. Uniw. Mikołaja Kopernika. Jedyny syn S-a, którego imienia nie udało się ustalić, był w rządowej służbie rosyjskiej.
Zabytki archeologiczne Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Katalog, Red. M. L. Bernhard, W.–Kr. 1976 s. 15, 225, 245–55; – Ryszard A., Katalog numizmatyków polskich, mszp. w B. Czart., sygn. MNK 934; Słown. Geogr. (Romanówka); – Aftanazy, Dzieje rezydencji, II, IX; Gałczyńska C. Z., Historia zabytków archeologicznych w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Meander” R. 19: 1964 s. 457–8; Rec. Wspomnień o Słucku: „Kwart. Hist.” R. 19: 1905 s. 302–3 ([Giżycki J. M.] Wołyniak), „Lud” T. 11: 1905 s. 212–20 (Tync B.); Śliwa J., Generał Karol Stahel (1816–1890), „Alma Mater” 2001 nr 31 s. 25–6; – Dom Polski. Kalendarz popularny i ilustrowany na rok 1913, Odessa [1912] s. 134–5 (dot. zięcia S-a, Alberta Ścibora-Marchockiego); – Żółtowska z Puttkamerów J., Inne czasy, inni ludzie, Londyn 1959 s. 181, 224–5 (dot. córki S-a, Katarzyny Ordziny); – „Czas” 1911 nr 217 (nekrolog zięcia S-a, Alberta Ścibora-Marchockiego); „Kraj” 1890 nr 49; „Roczn. AU” 1883 s. 156; – Arch. Zakł. Archeologii Śródziemnomorskiej UJ: Rękopiśmienny kartkowy katalog zabytków; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 7391, 9414; – Informacje Grzegorza Małachowskiego z Kr. w oparciu o pamiętniki Eugeniusza Małachowskiego (rkp., cz. 2 s. 461–2).
Joachim Śliwa