Pollak Karol (1818–1880), drukarz, wydawca i księgarz w Sanoku. Ur. 17 VIII w Brnie na Morawach, był synem Jędrzeja i Anny z domu Gisling. Przebieg jego życia, nauki i pracy do r. 1848 nie jest znany. Przypuszczalnie był zmuszony opuścić Morawy z powodu udziału w wydarzeniach Wiosny Ludów. W r. 1848 przybył do Sanoka, gdzie założył pierwszą w tym mieście drukarnię. Początkowo była ona wyposażona w jedną maszynę i mogła tłoczyć tylko druki akcydensowe. W następnych latach zakupił P. nowy garnitur czcionek i materiały niezbędne do składu ręcznego druków zwartych. Kolejną inwestycją była maszyna drukarska płaska i maszyna do cięcia papieru. Spod prasy drukarni P-a wychodziły różnego rodzaju druki akcydensowe i odezwy związane z Wiosną Ludów. Ok. r. 1850 rozpoczął działalność nakładową i do r. 1855 wydał kilka książek do nabożeństwa i z zakresu medycyny. W kwietniu 1855 podjął wspólnie z Kazimierzem Józefem Turowskim prace nad edycją serii „Biblioteka Polska” zawierającej utwory klasyków literatury polskiej od XVI do XVIII wieku. W t. r. ukazał się pod nazwiskiem Turowskiego i P-a Wykaz autorów i dzieł przeznaczonych do przedruku w „Bibliotece Polskiej”… (Sanok). W ciągu niespełna dwóch następnych lat P. wydrukował 104 zeszyty serii o objętości 3–5 arkuszy drukarskich każdy, w nakładzie 1 500 egzemplarzy, który to nakład został wyczerpany ok. 1859 r. Ta inicjatywa wydawnicza została zaniechana wskutek trudności finansowych. Pod koniec 1856 r. Turowski przeniósł wydawanie „Biblioteki Polskiej” do Przemyśla, natomiast P. rozpoczął w tym czasie wydawanie serii „Księgozbiór Polski”, również w 3–5 arkuszowych zeszytach; ukazały się w niej m. in.: Marcina Kromera „Kronika polska” (1857), Kazimierza Brodzińskiego „Poezje” (1858), Stanisława Trembeckiego „Poezje” (1858). Poza tą serią wydał Ignacego Krasickiego „Bajki i przypowieści” (1870) i Jakuba Gordona (M. Jatowta) „Obrazki galicyjskie” (1869). Ponadto był wydawcą książek o tematyce religijnej i zbiorków pieśni.
W l. 1856–60 P. drukował pierwsze w Sanoku czasopisma, ukazujące się nieregularnie: „Bibliotekę Parafialną” i „Szkółkę Parafialną”. W l. 1868–9 wydawał dwutygodnik polityczno-naukowo-literacki „Reforma” o nakładzie 500 egzemplarzy. Od r. 1861 w drukarni P-a tłoczono książki i podręczniki szkolne na zlecenie lwowskiego księgarza Karola Wilda. Do r. 1870 P. wydał własnym nakładem 125 000 egzemplarzy druków zwartych, w tym 70 000 egzemplarzy książek do nabożeństwa, ponadto wydrukował na zamówienie klientów ok. 50 000 egzemplarzy książek i broszur.
W r. 1861 P. uzyskał koncesję, a następnie otworzył pierwszą w Sanoku księgarnię i wypożyczalnię książek. W asortymencie księgarni znajdowały się wyłącznie książki w języku polskim, głównie podręczniki szkolne. Od wydawców z innych miast otrzymywał w komis nowości wydawnicze. Wypożyczalnia posiadała 1000 dzieł w języku polskim, 700 w niemieckim i 60 we francuskim. Od r. 1852 do śmierci był P. członkiem Rady Miejskiej, przez lata pełnił obowiązki naczelnika jednego z wydziałów. P. zmarł 27 IV 1880 w Sanoku i został pochowany na miejscowym cmentarzu przy późniejszej ulicy Jana Matejki.
W małżeństwie (od r. 1852) z pochodzącą z Sanoka Marianną z Zarembów (1833–1911) miał P. 11 dzieci, z których wieku dojrzałego dożyli: Karol (zob.), Anna, Rudolf, Helena, Michał, Zofia, Jadwiga.
Całą firmę prowadziła po śmierci P-a żona Marianna, w czym pomagał jej syn Michał. W r. 1909 drukarnię nabył Franciszek Patała, natomiast księgarnię zakupił w r. 1918 Ferdynand Dąbrowski – obydwaj byli pracownicy firmy P-a. Obie działały oddzielnie do l. 1949–50, kiedy zostały upaństwowione.
Estreicher XIX w.; Enc. Wiedzy o Książce; Słown. Pracowników Książki Pol., W. 1972 (bibliogr.); – Wywiałkowski Ż., Czcionkarnie istniejące w dzielnicach ziem polskich od pierwszych lat założenia, Kr. 1884 s. 31; Z tradycji kulturalnych Rzeszowa i Rzeszowszczyzny, Rzeszów 1966 s. 311–13; Zaleska J., Karol Pollak – drukarz sanocki i dzieje jego drukarni w Sanoku, „Roczn. Sanocki” T. 1: 1963 s. 351–61 (fot.); – Skorowidz przemysłowo-handlowy Królestwa Galicji, Red. J. Olszewski, (Lwów) 1913 szpalta 801; – „Nowiny” (Rzeszów) 1980 nr 117 s. 4; – Państw. Studium Kult. Oświat. i Bibliotekarskie w Krośnie: Łabaziewicz G., Sanockie tradycje typograficzne i księgarskie, Krosno 1977 s. 9–21, 25–74 (wykaz druków wydanych przez P-a), (praca dyplomowa, mszp.); – Informacja Urzędu Stanu Cywilnego w Sanoku.
Andrzej Jagusztyn