INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Karol Wilhelm Scheibler      Karol Wilhelm Scheibler, wizerunek na podstawie fotografii.

Karol Wilhelm Scheibler  

 
 
1888-09-21 - 1934-09-12
Biogram został opublikowany w 1994 r. w XXXV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 
Scheibler Karol Wilhelm (1888–1934), przemysłowiec, działacz gospodarczy i społeczny. Ur. 21 IX w Łodzi, był najstarszym synem Karola Wilhelma jra (zob.) i Anny Julii Melanii, córki Ludwika Grohmana (zob.).
 
Początkowo S. uczęszczał do gimnazjum państwowego w Łodzi, wkrótce jednak przeniesiono go do Liceum Imperatorskiego w Carskim Siole pod Petersburgiem. Ukończył je w r. 1907 ze srebrnym medalem, uzyskując jednocześnie przydział wojskowy do elitarnej Lejbgwardii Pułku Grodzieńskiego, co później wszakże skrzętnie pomijano w jego biografii. Następnie studiował na politechnice w Dreźnie, ukończył ją w r. 1911 z wyróżnieniem, otrzymując tytuł inżyniera-technologa. Kolejne dwa lata poświęcił na praktykę zawodową, którą odbył w najbardziej renomowanych firmach włókienniczych Liverpoolu i w Czechach oraz w kilku firmach hurtowych Bremy – największego światowego ośrodka handlu bawełnianego. Po powrocie do kraju w końcu 1913 r., mając zaledwie 25 lat, został dyrektorem naczelnym ogromnych zakładów włókienniczych należących do akcyjnej spółki rodzinnej Scheiblerów i prowadzonych pod firmą «Towarzystwo Akcyjne Manufaktur Bawełnianych Karola Scheiblera».
 
Po wybuchu pierwszej wojny światowej S. energicznie usiłował bronić zakłady przed dewastacją przez okupanta niemieckiego, jednakże Niemcy nieustannymi rekwizycjami surowców, wyrobów i maszyn spowodowali dotkliwe straty szacowane na 20 mln zł, wskutek czego zakłady zmuszone były najpierw poważnie ograniczyć, a od r. 1916 całkowicie zawiesić produkcję. Pracownikom pozbawionym środków utrzymania S. do r. 1919 wielokrotnie wypłacał zasiłki.
 
W l. wojny S. działał w Głównym Komitecie Obywatelskim m. Łodzi, z jego ramienia energicznie współorganizował milicję obywatelską oraz prowadził liczne rozmowy i pertraktacje z okupacyjnymi władzami niemieckimi w obronie przemysłu łódzkiego. Od r. 1915 jako członek Łódzkiego Komitetu Giełdowego, wspólnie z Alfredem Biedermanem, Gustawem Geyerem i Ludwikiem Grohmanem oraz kilkoma wielkimi kupcami, poręczał swoim podpisem bony pieniężne, emitowane na łączną sumę 70 mln rb przez ten Komitet i Urząd Starszych Zgromadzenia Kupców m. Łodzi.
 
W związku z ogromnymi stratami wojennymi, brakiem surowców i środków obrotowych, a także groźbą utraty rynków rosyjskich, S. od r. 1918 dążył do zorganizowania przez największe przedsiębiorstwa łódzkie trustu, który byłby zdolny przeciwstawić się tym trudnościom i doprowadzić następnie do całkowitego zmonopolizowania przemysłu bawełnianego w Polsce. Poważnie zaawansowane pertraktacje, wobec oporu kilku firm, w tym przede wszystkim I. K. Poznańskiego, nie przyniosły jednak pożądanego rezultatu. Doszło natomiast do podpisania 5 XI 1919 aktu o utworzeniu «Wspólnej Administracji» dla zakładów scheiblerowskich i zakładów L. Grohmana. Dn. 21 XI 1921 obie, powiązane także rodzinnie firmy, dokonały fuzji, przyjmując nazwę «Zjednoczone Zakłady Przemysłowe K. Scheiblera i L. Grohmana, Sp. Akc.». Do ich zarządu, oprócz S-a, wszedł także jego wuj Henryk Grohman (zob.). Mimo to S. odgrywał główną rolę, ponieważ do jego rodziny przeszło aż 2/3 wszystkich akcji, składających się na kapitał zakładowy spółki, wynoszący początkowo 40,2 mln zł, a od r. 1928 – 69 mln zł. On też bezpośrednio nadzorował w l. 1919–25 odbudowę zakładów i ich częściową modernizację techniczną. W jej wyniku zakłady umocniły swą przodującą pozycję w polskim przemyśle bawełnianym i znowu zajęły jedno z pierwszych miejsc w tej branży na świecie. Zarządzane przez S-a Zjednoczone Zakłady posiadały oddziały w 8 punktach miasta. W ich skład wchodziło 5 przędzalni z 246 600 wrzecionami, o łącznej zdolności produkcyjnej 12 mln kg przędzy rocznie, 4 tkalnie z 6 106 krosnami, zdolne wyprodukować 90 mln metrów tkanin rocznie, 3 zakłady wykończalnicze, obejmujące bielniki, farbiarnie, drukarnie, draparnie, laboratoria doświadczalne i kontrolne, pracownie projektowe i nowoczesne rytownie, a także ujęcia wody, 3 gazownie, duża elektrownia fabryczna o mocy 4 tys. kilowatów, zakłady mechaniczne, zawodowa straż fabryczna, tzw. oddział V miejskiej straży, którego komendantem był sam S., oraz rozległa sieć normalno- i wąskotorowych bocznic kolejowych. Wyrabiały one ok. 120 rodzajów tkanin bawełnianych, półjedwabnych i jedwabnych, głównie na rynek krajowy, a w ok. 10% także na eksport, osiągając w szczytowym r. 1927 wartość produkcji 89,7 mln zł, przy zatrudnieniu 9 373 robotników.
 
Aby związać załogę na trwałe z firmą, kierownictwo spółki nieustannie rozbudowywało infrastrukturę socjalną przedsiębiorstwa. W okresie dwudziestolecia utrzymywało ono 3 osiedla pracownicze, obejmujące łącznie 75 domów z 1 120 mieszkaniami, w których z niskiego czynszu korzystało ok. 26% robotników, a także bezpłatnie prowadziło dla pracowników i ich rodzin 5 szkół podstawowych dla 2 400 dzieci, wzorowo zorganizowane i nowocześnie wyposażone 3 ambulatoria i szpital fabryczny na 60 łóżek, aptekę, biblioteki, klub robotniczy i ochronkę dla ok. 250 dzieci, orkiestrę robotniczą oraz tanie łaźnie, sklepy i własną piekarnię.
 
Lansowana z uporem przez S-a polityka ciągłej i wszechstronnej modernizacji przedsiębiorstwa, w połączeniu z troską o znośne warunki bytowania załogi, nie okazała się jednak trwała. Wprawdzie w r. 1928 zdołał on jeszcze przeforsować naukową reorganizację aparatu administracyjnego i sprzedaży oraz racjonalizację produkcji, przeprowadzoną przez angielską firmę C.H.B. Oomen, lecz wkrótce, z powodu przeinwestowania, wzrostu wierzytelności i przede wszystkim skutków wielkiego kryzysu 1929–33, przedsiębiorstwo utraciło zdolność kredytową i popadło w całkowitą zależność od swoich główych wierzycieli: Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK), Banca Commerciale Italiana i Banku Polskiego. W r. 1930 banki te, zgodnie z sugestią Min. Przemysłu i Handlu, poważnie zaniepokojonego kondycją finansową Zjednoczonych Zakładów, utworzyły «Główną Dyrekcję» i powołały nowego dyrektora naczelnego Wacława Lacherta. S. pozostał wprawdzie nadal w składzie zarządu firmy, jednak wpływ jego na bieg jej spraw znacznie zmalał, zwłaszcza po r. 1932, gdy prezesem zarządu i dyrektorem naczelnym przedsiębiorstwa został przedstawiciel BGK Feliks Maciszewski. Bank ten, w wyniku przeprowadzonej wówczas sanacji, przejął też 55% wszystkich akcji spółki, która tym samym utraciła swój dotychczasowy wybitnie rodzinny charakter. S. zdołał jednak zachować bardzo wysoką pensję i tantiemy, które nawet w latach strat spółki przewyższały kilkakrotnie uposażenie prezydenta RP.
 
S., mimo słabego zdrowia (przewlekłej choroby nerek i układu krążeniowego), działał również we władzach wielu innych przedsiębiorstw, reprezentujących praktycznie wszystkie działy gospodarki narodowej, poza rolnictwem i rzemiosłem. Od r. 1914 zasiadał w radzie nadzorczej Tow. Górniczo-Przemysłowego «Saturn», posiadającego trzy kopalnie węgla kamiennego: «Saturn» pod Czeladzią, «Jowisz» w Wojkowicach i «Mars» w Łagiszy, o łącznym wydobyciu do 1,6 mln t, z czego znaczna część trafiała do Łodzi, głównie do zakładów S-a. Wraz ze swoim ojcem – prezesem rady nadzorczej tej spółki – reprezentował w niej pakiet kontrolny akcji należący do rodziny Scheiblerów. W l. 1922–34 pełnił funkcję prezesa rady nadzorczej kontrolowanej także przez tę rodzinę Spółki Akc. Wielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich, z kapitałem zakładowym 20 mln zł. Prawdopodobnie z jego inicjatywy, a na pewno przy jego poparciu, Spółka ta w r. 1923 uruchomiła w Ostrowcu Świętokrzyskim wytwórnię wagonów towarowych, a w r. 1934 przejęła w Warszawie wytwórnię parowozów zlikwidowanej Warszawskiej Spółki Akcyjnej Budowy Parowozów. W r. 1920 razem ze swoim kuzynem Leonem Herbstem i Ludwikiem Pogorzelskim był współzałożycielem Warszawsko-Łódzkiego Tow. Handlowego S.A. (a następnie członkiem jego zarządu), które prowadziło hurtowy i komisowy handel towarami bawełnianymi scheiblerowskich zakładów, o obrocie do 15 mln zł rocznie. Od r. 1922 pozostawał w składzie rady nadzorczej Zakładów Przemysłu Włókienniczego «Józef Richter» S.A. w Łodzi, którego założyciel był wujem jego żony. W t.r. wybrany został w miejsce ustępującego ojca do rady nadzorczej Banku Handlowego w Łodzi, w którym rodzina Scheiblerów posiadała jeden z większych pakietów akcji. Jednocześnie przez wiele lat był wiceprezesem Gdańskiego Banku Handlowo-Przemysłowego i prezesem Banku Międzynarodowego w Warszawie. W r. 1923 został członkiem rady nadzorczej Spółki Akcyjnej «Siła i Światło», powiązanej z kapitałem belgijskim, a rok później jako jedyny przedstawiciel łódzkich sfer gospodarczych zaproszony został do władz Warszawskiego Tow. Ubezpieczeń, w którym objął stanowisko wiceprezesa. Wraz z przedstawicielami powiązanych kapitałowo z Scheiblerami rodzin Biedermanów i Herbstów przez długi okres zarządzał Tow. Drogi Żelaznej Podjazdowej Piotrków–Sulejów i Tow. Łódzkich Wąskotorowych Elektrycznych Kolei Dojazdowych. W r. 1928 wspólnie z Edwardem Ulmanem, Maksem Kernbaumem i G. Geyerem założył Tow. Budowy Domków Robotniczych S.A., z kapitałem 500 tys. zł, i jako pierwszy prezes jego zarządu przyczynił się znacznie do upowszechnienia budownictwa pracowniczego w Łodzi.
 
S. brał udział w wielu działaniach służących interesom sfer przemysłowych, umacniając zarazem w ten sposób własną pozycję i prestiż. W maju 1919 wraz z H. Grohmanem i Maurycym Poznańskim zabiegał w Anglii o kredyt 10 mln funtów sterlingów na zakup bawełny dla konsorcjum łódzkich fabryk, co jednak zakończyło się fiaskiem, mimo przedstawienia bankom londyńskim gwarancji kredytowych Sejmu RP. W początkach 1920 r. był współorganizatorem, a następnie został członkiem zarządu Związku Przemysłu Włókienniczego w Państwie Polskim, reprezentującego interesy 66 największych firm tej gałęzi produkcji. W listopadzie 1933 otrzymał w nim funkcję prezesa i w tym charakterze interweniował u woj. łódzkiego Aleksandra Hauke-Nowaka, żądając stanowczych działań policji przeciwko podejmującym okupację fabryk robotnikom. W r. 1929 należał do współzałożycieli Izby Przemysłowo-Handlowej w Łodzi i pracował potem w jej sekcji przemysłowej. W r. 1931 współdziałał przy restytuowaniu założonego wcześniej przez rząd kartelu bawełnianego w Łodzi. Od r. 1932 wchodził do Rady Centralnego Związku Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów.
 
Ponadto S. był m.in. długoletnim zastępcą komendanta Łódzkiej Ochotniczej Straży Ogniowej oraz założycielem i prezesem łódzkiego Automobil-Klubu i tamtejszego Lawn-Tennis Klubu. Nie prowadził natomiast działalności politycznej, choć wyraźnie sympatyzował z obozem prawicy; jesienią 1926 uczestniczył w rozmowach największych przemysłowców Łodzi z politykami prorządowego Stronnictwa Prawicy Narodowej. Czuł się Polakiem, co wielokrotnie z naciskiem podkreślał. W r. 1925 mianowany został honorowym konsulem Republiki Austriackiej w Łodzi, a w r. 1930 – honorowym konsulem generalnym tego państwa. W swoim domu gościł nuncjusza papieskiego, późniejszego Papieża Piusa XII. Zmarł 12 IX 1934 w Southampton, w czasie podróży handlowej do Anglii. Pochowany został w mauzoleum rodzinnym na Starym Cmentarzu Ewangelickim w Łodzi. Odznaczony był m.in. Złotym Krzyżem Zasługi i Orderem Papieskim.
 
Ożeniony z Jadwigą Pauliną z Richterów (ur. 10 I 1890), córką łódzkiego przemysłowca bawełnianego Reinholda, wnuczką Józefa Richtera (zob.), S. miał z nią troje dzieci, ur. 29 XI 1919 bliźnięta: Karola Eryka Hubertusa i Mirę Wierę Urszulę, zamężną Eisenbraun, oraz Barbarę Ksenię (ur. 19 I 1922), zamężną Flacker.
 
 
 
Badziak K., Przemysł włókienniczy Królestwa Polskiego w latach 1900–1918, Ł. 1979 s. 103, 120, 132, 141; Bajer K., Przemysł włókienniczy na ziemiach polskich od początku XIX w. do 1939 r. Zarys historyczno-ekonomiczny, Ł. 1958 s. 217, 224, 274, 275; Dzitkowska H., Uruchomienie przemysłu włókienniczego w okręgu łódzkim (1918–1920), „Roczn. Łódz.” T. 21: 1976 s. 138, 141; Fijałek J., Indulski J., Opieka zdrowotna w Łodzi do roku 1945. Studium organizacyjno-historyczne, Ł. 1990 s. 99, 100, 101, 141, 260, 276; Fijałek J., Indulski J., Sadowska J., Opieka zdrowotna w przemyśle polskim w XIX i XX wieku (do roku 1945) na przykładzie Łodzi, Ł. 1986; Gawiński R., Interwencjonizm gospodarczy w polskim przemyśle włókienniczym 1918–1939, Ł. 1966 s. 92–9; Heike O., Aufbau und Entwicklung der Lodzer Textilindustrie. Eine Arbeit deutscher Einwanderer in Polen für Europa, Mönchengladbach 1971 s. 186–9; Landau Z., Oligarchia finansowa II Rzeczypospolitej, „Przegl. Hist.” 1971 z. 1 s. 85; Łódź. Dzieje miasta, Wyd. 2, W. Ł. 1988 I; Popławska I., Architektura mieszkaniowa Łodzi w XIX w., W. 1992 s. 68, 71, 94; Puś W., Pytlas S., Dzieje Łódzkich Zakładów Przemysłu Bawełnianego im. Obrońców Pokoju „Uniontex” w Łodzi (dawnych Zjednoczonych Zakładów K. Scheiblera i L. Grohmana) w latach 1827–1977, Ł. 1979; Pytlas S., Łódzka burżuazja przemysłowa w latach 1864–1914, Ł. 1994 s. 58, 89, 121, 300, 354; Rachalewski S., Zastygły nurt życia. Łódź, która odeszła, Ł. 1938 s. 128 (fot.), 129,130; Wachowska B., Strajki okupacyjne w łódzkim okręgu przemysłowym w latach kryzysu gospodarczego 1929–1933, Ł. 1967; Władyka W., Działalność polityczna polskich stronnictw konserwatywnych w latach 1926–1935, Wr. 1977 s. 43; – Hertz M., Łódź w czasie wielkiej wojny, Ł. 1933 s. 9, 74, 80, 81; Kandaurow D.P., Fabrično-zavodskie predprijatija Rossijskoj imperii, Pet. 1914; Rocznik informacyjny o spółkach akcyjnych w Polsce, W. 1929, 1930, 1932; Rocznik polskiego przemysłu i handlu, W. 1934; Sprawozdanie Centralnego Związku Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów z działalności za l. 1932–3, W. 1933–4; Sprawozdanie Izby Przemysłowo-Handlowej w Łodzi za l. 1929–1930, Ł. 1930, 1931; Sprawozdanie z działalności Łódzkiego Komitetu Giełdowego za r. 1915–1930, Ł. 1916–31; Sprawozdanie Zarządu Spółki Akcyjnej Wielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich za 1921–1933, W. 1922–34; Sprawozdanie Zarządu Towarzystwa Akcyjnego Zakładów Bawełnianych Karola Scheiblera za lata 1916–1918, Ł. 1920; Sprawozdanie Zarządu Związku Przemysłu Włókienniczego w Państwie Polskim za 1934 r., Ł. 1935 (fot.); Sroka A.R., Księga adresowa przemysłu, handlu i finansów, W. 1922, 1926, 1930; Wierzbicki A., Wspomnienia i dokumenty (1877–1920), W. 1957 s. 177, 270; Zjednoczone Zakłady Włókiennicze K. Scheiblera i L. Grohmana S.A. w Łodzi. Informator, Bydgoszcz [1938]; – „Express Wieczorny Ilustr.” 1934 nr 254 s. 1, nr 255 s. 1, nr 256 s. 3, nr 261 s. 1, nr 262 s. 1; „Głos Poranny” 1934 nr 253 s. 7, nr 254 s. 6–9 (fot.), nr 260 s. 2, nr 261 s. 6; „Ilustr. Kur. Codz.” 1934 nr 255 s. 12; „Kur. Łódz.” 1934 nr 251–3, 258, 259; „Kur. Warsz.” 1934 nr 252 wyd. wieczorne s. 8, nr 253 wyd. poranne s. 7, wyd. wieczorne s. 3–4, 8, nr 255 s. 18, nr 257 wyd. wieczorne s. 8; – AP w Ł.: Księgi ludności stałej m. Łodzi nr 155/1242, k. 177; Państwowe Biuro Notarialne w Ł.: Sekcja VI Ksiąg Wieczystych, nr hip. 1253.
 
                                                                                                                                                                                                                                Zbigniew Pustuła
 
 
 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

represje niemieckie, ojciec - przemysłowiec, gimnazjum w Łodzi, kryzys gospodarczy 1929, przemysł włókienniczy, Spółka Akcyjna "Siła i Światło", Warszawskie Towarzystwo Ubezpieczeń, fortuny XX w., dziedziczenie fortuny, choroba nerek, oligarchia finansowa II RP, Główny Komitet Obywatelski w Łodzi, Spółka Akcyjna Wielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich, Centralny Związek Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów "Lewiatan", przemysł w Zagłębiu Dąbrowskim, syn najstarszy w rodzinie, przemysł w Łodzi, Towarzystwo Górniczo- Hutnicze "Saturn", udział we władzach spółek, służba w wojsku rosyjskim (zmarli 1901-1950), własność kopalń węgla, okupacja niemiecka (I woj. św.), tworzenie osiedli pracowniczych, Towarzystwo Akcyjne Manufaktur Bawełnianych Karola Scheiblera, Rada Nadzorcza Banku Handlowego w Łodzi, kierowanie kombinatem tekstylnym, budownictwo socjalne, Zjednoczone Zakłady Przemysłowe K. Scheiblera i L. Grohmana, Towarzystwo Akcyjne Łódzkich Wąskotorowych Elektrycznych Kolei Dojazdowych, Łódzki Komitet Giełdowy, politechnika w Dreźnie, tytuł inżyniera technologa, produkcja tkanin, kopalnia "Jowisz" w Wojkowicach, kopalnia "Mars" w Łagiszy, kopalnia "Saturn" pod Czeladzią, Związek Przemysłu Włókienniczego w Państwie Polskim, Ochotnicza Straż Ogniowa w Łodzi, śmierć w czasie podróży, pochówek w mauzoleum rodzinnym, Cmentarz Ewangelicki (Stary) w Łodzi, Złoty Krzyż Zasługi II RP, dzieci - 3 (w tym syn)
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Karol Wilhelm jr Scheibler

1862-03-08 - 1935-05-29 przemysłowiec
 

Henryk Karol Grohman

1862-11-02 - 1939-03-04 przemysłowiec
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Stanisław August Thugutt

1873-07-30 - 1941-06-15
polityk
 

Witold Małcużyński

1914-08-10 - 1977-07-17
pianista
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Erazm Piltz

1851-08-03 - 1929-12-26
dyplomata
 

Tytus Babczyński

1830-01-04 - 1910-06-19
matematyk
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.