Ratyński Kazimierz, pseud. Roman, Brandenburg (1874–1903), działacz ruchu robotniczego. Ur. 5 VIII w Troickosawsku (obecnie Kiachta w Buriackiej Republice Autonomicznej), gdzie przebywał na zesłaniu jego ojciec Józef Zenon, prawdopodobnie ziemianin, z żoną Seweryną.
Po powrocie z zesłania rodzina zamieszkała w Kaliszu, gdzie R. ukończył 6 klas gimnazjum męskiego. Od r. 1890 do września 1893 studiował na politechnice w Zurychu. Początkowo był zwolennikiem tzw. socjalizmu narodowego, reprezentowanego przez paryską „Pobudkę”. Od przystąpienia do obozu przyszłych założycieli Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) odepchnęło go, jak sam wyznał, stanowisko Stanisława Mendelsona. Zbliżył się natomisat do kółka studentów-socjalistów, któremu przewodziła Róża Luksemburg. Po powrocie do kraju należał do czołowych działaczy Socjaldemokracji Królestwa Polskiego (SDKP). Korespondował w związku z tym z R. Luksemburg (pośrednikiem w dostarczanych konspiracyjnie listach był m. in. Josef-Szlona Mill). Wziął udział w I Zjeździe SDKP w Warszawie 10–11 III 1894, gdzie jako «referent od zarządu warszawskiego» występował w sprawach programowych, konsultując uprzednio projekty dokumentów programowych z R. Luksemburg. Jako członek Komitetu Warszawskiego SDKP, prowadził intensywną działalność agitacyjną wśród robotników w duchu internacjonalistycznym. Wg zeznań robotniczych złożonych przed władzami policyjnymi R. miał mówić na zebraniach, że «dla uzyskania wolności i poprawienia położenia konieczne jest obalenie monarchii, nie zaś utworzenie niepodległej Polski». Był też autorem odezw partyjnych, m. in. wydanej w lipcu 1894 odezwy Z powodu mowy pułkownika Wasiliewa w Żyrardowie, wzywającego robotnice do powstrzymania się od udziału w ruchu socjalistycznym. W maju 1894 przebywał w Łodzi, gdzie napisał Ustawę organizacji łódzkiej SDKP, dokument pozwalający odtworzyć strukturę całej partii w tym okresie.
Z uwagi na działalność w Łodzi był R. poszukiwany w Warszawie i tu w nocy z 26 na 27 IX 1894 został aresztowany. Na pierwszym przesłuchaniu 27 IX zaprzeczył udziałowi w tajnym stowarzyszeniu (tj. SDKP). Ponownie przesłuchiwany 15 III 1895 zeznał tylko krótko, że należał do SDKP i prowadził agitację ustną. Pięć dni później oświadczył władzom żandarmskim, że należał do SDKP od lutego 1894. Osadzony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, przebywał tu do 17 VI 1897, kiedy przeniesiono go na Pawiak. Dopiero bowiem 12 V 1897 decyzją cara został w trybie administracyjnym skazany na 6 lat zesłania do Syberii Wschodniej z terminem do 13 V 1903. Główny Zarząd Więziennictwa wyraził zgodę, aby R. i czterej inni jego towarzysze odbyli drogę na własny koszt (a więc w lepszych warunkach), ale dopiero od Kańska w gub. jenisejskiej. Dn. 2 VII 1897 przekazany konwojowi wyruszył w drogę do Wilujska w obwodzie jakuckim, dokąd dotarł 7 III 1898. Tu przebywał do maja 1903. O stosunkach w kolonii zesłańców w Wilujsku relacjonował w 1898 r. w obszernym liście do przyjaciół. Na zesłaniu miał się opowiedzieć za zjednoczeniem Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL), powstałej w r. 1900 na miejsce rozbitej w r. 1896 SDKP, z PPS, którą uprzednio zwalczał. «W Wilujsku zabrał się do poważnego studiowania nauk społecznych, co go zmusiło do krytycznego odniesienia się do dotychczasowych poglądów – poglądów nie istniejącego już w owym czasie SDKP». Stąd rachuby PPS na pracę R-ego w «naszych szeregach, liczących tyle jego byłych towarzyszy partyjnych z lat 1893–1895» (nekrolog w organie PPS „Przedświt” 1903 nr 8 s. 358). Jednak w opinii SDKPiL-owców miał pozostać rewolucyjnym socjaldemokratą, a dowodem miała być korespondencja z działaczami SDKPiL, jaką nawiązał w r. 1900 za pośrednictwem Stanisława Trusiewicza (nekrolog w organie SDKPiL „Czerwony Sztandar” 1903 nr 8). R. zmarł w Jakucku w drodze do kraju w połowie maja 1903 (niektóre źródła wymieniają datę 9 IV 1903).
R. rodziny nie założył. Miał siostrę Marię (zm. 1921), działaczkę PPS.
Fot.: „Stolica” 1974 nr 34; – Kancewicz J., Powstanie i początki działalności SDKP (1893–1895), „Z Pola Walki” 1963 nr 4 s. 16–39; Radlak B., SDKPiL w latach 1893–1904, W. 1979; Samuś P., Dzieje SDKPiL w Łodzi 1893–1918, Ł. 1984; – SDKPiL. Materiały i dokumenty 1893–1903, W. 1957–62 I(1–2)–II; – „Naprzód” 1903 nr 26 s. 3; – Arch. Państw. w W.: WGZŻ 62 k. 125–126, 148, 203, 67 k. 69–92; Centr. Arch. KC PZPR: 305/II/60 podt. 2/1 k. 2–3, 305/VII/33 podt. 3/8a k. 1, podt. 4 k. 1–2, 97–98; – Arch. Red. Słown. Biogr. Działaczy Pol. Ruchu Robotn. w W.: I-470; – Kochański A., Warszawska organizacja SDKPiL 1893–1918 (mszp.).
Aleksander Kochański