Roguski Kazimierz (1900–1985), profesor hodowli roślin Instytutu Ziemniaka w Boninie. Ur. 3 IV w Mierzanowicach w pow. opatowskim, był synem Eugeniusza, właściciela majątku Stodoły w pow. opatowskim, i Bogumiły z Piotrowskich.

 

Po zdaniu matury w r. 1918 w gimnazjum w Warszawie, R. w r. 1919 rozpoczął studia na Wydz. Rolniczym SGGW w Warszawie, przerwane w l. 1919–20 dla służby wojskowej. W okresie studiów odbywał praktyki w l. 1922/3 w Sandomiersko-Wielkopolskiej Hodowli Nasion w Krakowie i w r. 1924 w Zakładzie Hodowli Roślin w Akarp w Szwecji u N. H. Nilsson – Ehle’go. Dyplom inżyniera rolnika (zweryfikowany po r. 1945 na stopień magistra) otrzymał 24 XI 1924 na podstawie pracy Mutacje pączków i ich znaczenie w hodowli, wykonanej w Zakładzie Genetyki i Hodowli Roślin SGGW pod kierunkiem Edmunda Malinowskiego. Jesienią 1925 objął własny majątek Koszyce w pow. opatowskim i do r. 1944 prowadził w nim szeroko zakrojone prace hodowlane (Koszycka Hodowla Nasion). W okresie tym wyhodował dwie odmiany pszenicy odpornej na rdzę źdźbłową: Rabinka i Koszycka Biała, zapisane w Państwowym Rejestrze Odmianowym w r. 1936. Prowadził także od r. 1927 hodowlę buraków pastewnych i od r. 1931 hodowlę zachowawczą ziemniaków. Większość materiałów hodowlanych uległa zniszczeniu na skutek działań wojennych. Działał społecznie na terenie pow. opatowskiego jako członek Kółka Rolniczego w Wojciechowicach, Spółdzielni Mleczarskiej w Opatowie i Spółdzielni Rolniczo-Handlowej «Gospodarz» w Jasicach.

 

W kwietniu 1945 R. wyjechał do Bydgoszczy, gdzie objął stanowisko inspektora nasiennego w Wydz. Nasiennym Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego (PINGW). Zorganizował nową Stację Hodowlaną Kopytkowo w pow. starogardzkim i wraz z zespołem prowadził akcję zabezpieczania poniemieckich hodowli ziemniaków w 7 stacjach hodowlanych na Pomorzu Zachodnim i woj. gdańskim. Materiały te przekazał do nowo utworzonych Państwowych Zakładów Hodowli Roślin (PZHR), dokąd został przeniesiony w sierpniu 1945 wraz z całym personelem Wydz. Nasiennego PINGW. W oddziale PZHR w Bydgoszczy, a następnie (1947) w Gdańsku, pełnił funkcję inspektora hodowlanego na terenie czterech województw północnych. Po kolejnej reorganizacji, 1 VII 1949 został dyrektorem Zarządu Rejonu Północnego Hodowli Roślin i Nasiennictwa Państwowych Gospodarstw Rolnych w Gdańsku i pełnił tę funkcję do r. 1951. W okresie tym zorganizował hodowlę ziemniaka w 10 stacjach hodowlanych, a także w pojedynczych stacjach, hodowlę zbóż i łubinu, szkoląc równocześnie personel. W l. 1951–66 był kierownikiem Zakładu Ziemniaka w Instytucie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin (IHAR) w Warszawie i równocześnie w l. 1951–9 zastępcą dyrektora do spraw naukowych IHA. W r. 1956 został mianowany docentem, a 11 V 1959 otrzymał stopień doktora nauk rolniczych na podstawie pracy Wpływ terminu sadzenia ziemniaków nasiennych w Polsce na zdrowotność i produktywność sadzeniaków w świetle doświadczeń krajowych przeprowadzonych w latach 1952–1956 („Hodowla Roślin, Aklimatyzacja i Nasiennictwo” T. 1: 1957 nr 5/6). Równocześnie w l. 1959–63 był R. doradcą ministra rolnictwa do spraw podniesienia produkcji ziemniaków. Wówczas to zainicjował zorganizowanie sieci Stacji Oceny Sadzeniaków i krajowej sieci zamkniętych rejonów produkcji sadzeniaków, a także przygotował wytyczne do odpowiednich instrukcji ministerialnych, m. in. Instrukcja do przeprowadzenia kontroli prewencyjnej (W. 1962, mszp. powielany). Dn. 25 II 1965 przyznano mu tytuł profesora nadzwycz. Po utworzeniu w r. 1966 Instytutu Ziemniaka w Boninie (w woj. koszalińskim) R. został powołany na kierownika Zakładu Hodowli Eksperymentalnej oraz zastępcę dyrektora do spraw naukowych. W r. 1972 mianowano go profesorem zwycz. Po przejściu na emeryturę w r. 1975 do ostatnich lat życia pracował w Instytucie Ziemniaka na niepełnym etacie jako doradca naukowy.

 

R. był specjalistą w dziedzinie hodowli i nasiennictwa ziemniaka. Miał w tym zakresie osiągnięcia zarówno organizacyjne, jak i naukowe – hodowlane i publikacyjne. Dorobek hodowlany R-ego to ponad 50 nowych odmian ziemniaków jadalnych, pastewnych i przemysłowych, w większości odpornych na choroby wirusowe, wprowadzonych do uprawy na znacznych obszarach Polski. Wśród nich najbardziej znane to wczesne: Pierwiosnek i Giewont, średniowczesne: Epoka, Baca i Osa, późne: Flisak, Fita, Uran, Wyszeborskie i Nysa. Odmiany Prosna i Nysa dawały największy plon skrobi z hektara w skali światowej. Do współtwórców wyhodowanych przez R-ego odmian należeli m. in. Bronisław Prüffer, Stanisław Lipiński, Zygmunt Niegolewski, Jadwiga Lekczyńska.

 

Dorobek publikacyjny R-ego liczy ok. 170 prac naukowych i popularnych. R. był redaktorem podstawowego dzieła o charakterze podręcznikowym „Hodowla ziemniaka” (W. 1958, Wyd. 2. 1966), współautorem pracy zbiorowej Ziemniak (W. 1974, red. W. Gabriel) i autorem rozdziału dotyczącego ziemniaka w podręczniku „Hodowla roślin” (W. 1964, red. T. Ruebenbauer). Już w l. czterdziestych opracował niezbędny dla kwalifikatorów i hodowców Podręcznik do rozpoznawania odmian ziemniaków (W. 1949, Wyd. 3. 1954, wraz z Marią Kownacką), a następnie Atlas odmian ziemniaków (W. 1963, Wyd. 3. 1978 wraz z B. Prüfferem i in.).

 

Artykuły naukowe ogłaszał R. przede wszystkim w „Biuletynach” Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin i Instytutu Ziemniaka, a także w „Hodowli Roślin” – Biuletynie Branżowym Hodowli Roślin i Nasiennictwa i czasopismach ogólno-rolniczych, popularno-naukowe – w „Nowym Rolnictwie”. Prace R-ego poświęcone były tworzeniu nowych odmian ziemniaków odpornych na choroby wirusowe, w szczególności na wirusy X, Y i S oraz opracowaniu właściwych metod diagnostycznych, a także zwalczaniu chorób grzybowych i szkodników ziemniaków (Gospodarczy aspekt wirusa S w nowych odmianach ziemniaka, „Zesz. Problemowe Postępów Nauk Roln.” 1978 z. 214, Poszukiwanie nowych roślin testowych dla szybkiego rozpoznawania wirusa Y, „Biul. IHAR” 1964 nr 4, razem z Haliną Milewską, Hodowla w Polsce ziemniaków odpornych na raka ziemniaczanego Synchytrium endobioticum (Schilb) Perc., „Rostlinná Výroba” 1959 nr 6, wraz z Piotrem Leszczenko). Prowadził doświadczenia nad polepszeniem zdrowotności sadzeniaków i ich kontrolą prewencyjną oraz badania nad przydatnością poszczególnych rejonów do produkcji sadzeniaków (Dobre sadzeniaki, W. 1955, Wyd. 2. 1957, Uwagi o wczesnym usuwaniu naci jako metodzie polepszenia produkcji sadzeniaków, „Biul. IHAR” 1957 nr 18, Doświadczenia nad skutecznością zastosowania różnych wariantów holenderskiej metody produkcji sadzeniaków na terenie II strefy zdrowotności, tamże 1961 nr 5, wraz z Aliną Daszkiewicz i in.). Opublikował także kilka artykułów omawiających historię hodowli ziemniaka m. in. Historia hodowli nowych odmian ziemniaków w Polsce i zmiany metodyczne wprowadzone po II wojnie światowej („Biul. Inst. Ziemniaka” 1973 nr 11).

 

W l. 1969–84 R. wchodził w skład komitetu redakcyjnego wydawnictwa „Ziemniak” w Boninie. Od r. 1959 był członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Badań nad Ziemniakiem (EAPR) i z inicjatywy tej organizacji opracował skalę oceny morfologicznych cech bulw ziemniaka, dla umożliwienia porównania danych z hodowli prowadzonych w różnych krajach (Dziewięciostopniowa skala oceny poszczególnych cech odmian i rodów hodowlanych ziemniaków „Biul. Inst. Ziemniaka” 1969 nr 3, wraz z A. Daszkiewicz). Od r. 1951 brał udział w pracach Państwowej Komisji Oceny Odmian, był także członkiem Podkomisji Ziemniaka Rady Naukowo-Technicznej przy ministrze rolnictwa. Prowadził szeroką działalność szkoleniową i popularyzatorską. Był nagrodzony Dyplomem Uznania Ministra Rolnictwa za szczególne osiągnięcia w hodowli ziemniaka (1961) i Zespołową Nagrodą Państwową II stopnia (1966). Zmarł 9 V 1985 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim. Był odznaczony m. in. Krzyżami Kawalerskim (1959) i Komandorskim (1966) Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy II kl.

 

R. był dwukrotnie żonaty. Pierwsza żona, Helena Orsetti, oraz córka Maria zmarły w r. 1930. Z drugiego małżeństwa z Aleksandrą z Łuniewskich (od r. 1935) miał trzech synów, Stefana, informatyka, Tadeusza, głównego specjalistę w fabryce podzespołów radiowych «Elwro», i Antoniego Andrzeja, prawnika, pracownika uniwersytetu w Grenoble.

 

 

 

Fot. w Mater. Red. PSB; – Wasilewska B., Trętowska Ł., Bibliografia prac profesora Kazimierza Roguskiego w osiemdziesiątą rocznicę urodzin, Bonin 1980; – Korohoda J., Rodowody polskich hodowców roślin na tle rozwoju hodowli roślin w Polsce, „Hodowla Roślin. Biuletyn Branżowy Hodowli Roślin i Nasiennictwa” 1981 nr 5/6 (fot.); Księga pamiątkowa SGGW (1958), II; Nauka polska i jej osiągnięcia. W. 1975 s. 214–18 (fot.), „Biblioteka Problemów” T. 202; Werner E., Prof. dr Kazimierz Roguski (1900–1985), „Biul. Inst. Ziemniaka” Nr 32: 1985 s. 5–7 (fot.); Z dziejów hodowli roślin i nasiennictwa w Polsce, Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol., S. B., Z. 17: 1969 s. 16; – „Tyg. Powsz.” 1985 nr 25; „Życie Warszawy” 1985 nr 112; – Arch. Inst. Ziemniaka w Boninie: Teczka osobowa; – Informacje żony, Aleksandry Roguskiej.