INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Klemens Łukasz Przewłocki  

 
 
Biogram został opublikowany w 1986 r. w XXIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Przewłocki Klemens Łukasz (1818 lub 1819–1873), oficer Legionu Siedmiogrodzkiego 1849 r., dowódca pułku kozaków w służbie tureckiej i angielskiej w l. 1854 i 1856, emigrant, działacz polityczny. Był synem Dominika, właściciela ziemskiego, i Franciszki z Różańskich, bratem Waleriana (zob.).

P. gospodarował na przejętym po zmarłym ojcu majątku Wierzchowina (pow. krasnystawski). W r. 1845 legitymował się z herbem Przestrzał wraz z matką oraz z pięcioma młodszymi braćmi przed Heroldią Król. Pol. Był radcą dyrekcji szczegółowej Tow. Kredytowego Ziemskiego gub. lubelskiej.

Po wybuchu rewolucji węgierskiej 1848 r. P. wraz ze swym najmłodszym bratem Walerianem (Walerym) przedostał się na Węgry i wstąpił do formowanego tam Legionu Siedmiogrodzkiego, organizowanego w Kolosvárze, a następnie w Beszterce. Otrzymał stopień kapitana i dowództwo szwadronu w 4 p. ułanów. Walczył pod dowództwem płka Dionizego Zarzyckiego w składzie 4 dywizji pod Nagycsür (6 VIII 1849) i Bánffyhunyad (13 VIII). Z resztkami Legionu przeszedł na terytorium państwa tureckiego, gdzie osiadł na stałe chwytając się kolejno różnych zawodów i podejmując różnorodne działania. W październiku 1853, z nominacji Stanisława Drozdowskiego, pełnił obowiązki administratora Adampola, niebawem jednak przez Michała Czajkowskiego powołany został w stopniu majora do służby wojskowej przy formowanym pułku kozaków ottomańskich. Objął komendę nad ochotnikami przybywającymi do Stambułu. P. został w stopniu podpułkownika dowódcą pułku i wraz z nim 11 I 1854 wyruszył ze Stambułu na linię bojową nad Dunajem, włączając się do prowadzonych działań wojennych przeciw wojskom rosyjskim. Przydzielony został następnie do pomocy Władysławowi Zamoyskiemu przy organizacji drugiego pułku kozaków. Z ochotników przybyłych z Anglii i Francji sformował w październiku 1854 w Ruszczuku pierwszą sotnię pułku. W obozie pod Giurgeni, na skutek zarzutów, że uzyskał urlop z powodu pozorowanej choroby, P. ustąpił z zajmowanego stanowiska dowódcy 1 pułku, przekazując je z początkiem listopada t.r. ppłkowi Franciszkowi Kirkorowi. W konflikcie pomiędzy M. Czajkowskim i W. Zamoyskim stanął po stronie tego ostatniego. Czasowo był odkomenderowany do sztabu dowódcy korpusu Dudy Ahmeda-Paszy, stacjonującego w Brajle. Dla załatwienia funduszów na organizację 2 pułku, przeniesionego do Szumli, P. przebywał przez wiele miesięcy w Stambule, oczekując decyzji ministra wojny w tych sprawach do marca 1855, a następnie wraz z Walerianem Kalinką czynił starania o uzyskanie zgody wojskowych władz francuskich i angielskich na wcielenie jeńców i dezerterów z armii rosyjskiej do obu pułków kozaków. W jesieni 1855 przeszedł na żołd angielski, otrzymując przydział do formowanej przez W. Zamoyskiego dywizji kozaków sułtańskich w służbie Wielkiej Brytanii. Rozkazem dziennym wydanym dn. 1 IV 1856 w Skutari mianowany został dowódcą 2 p. kozaków. P. pełnił równocześnie obowiązki prezesa sądu wojennego. W związku z przewidywanym po zawarciu pokoju rozwiązaniem dywizji, w maju 1856 wysłany został przez W. Zamoyskiego w okolice Târnova dla znalezienia miejsca na osadę dla zdemobilizowanych oficerów i żołnierzy dywizji. Sam osiadł w Plowdiwie, wstąpił na pewien czas do francuskiej służby konsularnej, a równocześnie został agentem Hotelu Lambert. Zajął się następnie handlem, dochodząc do znacznego majątku; nie zaprzestał jednak działalności politycznej. Utrzymywał ścisłe kontakty z miejscowymi wpływowymi rodzinami bułgarskimi, prowadził konsekwentnie antyrosyjską politykę i propagandę.

W l. 1859–62 był P. gorliwym rzecznikiem i czynnym propagatorem idei Unii kościelnej społeczeństwa bułgarskiego z Rzymem. Wyznaczył agentów w kilkunastu miejscowościach Bułgarii, odbywał liczne podróże po kraju, działał obok Plowdiwu przejściowo również w Kazanlâku, uczestniczył w zakładaniu szkół i domów modlitwy. Był korespondentem wychodzącego w Stambule czasopisma „Courrier d’Orient”. Pisał Wspomnienia o organizacji kozacko-polskiej na Wschodzie, które 18 II 1863 ukończył w Płowdiwie (rkp. w B. Pol. w Paryżu). Przybrał nazwisko Klementi-bey.

Po wybuchu powstania styczniowego Rząd Narodowy postanowił przerzucić na Kaukaz polski oddział partyzancki z zamiarem stworzenia poważniejszej dywersji na tyłach armii rosyjskiej zaangażowanej w Polsce. P. z nominacji Władysława Czartoryskiego objął dowództwo wyprawy, która w składzie 16 ludzi opuściła 31 VIII 1863 Stambuł na pokładzie statku angielskiego. Gdy w Trabzonie kapitan statku odmówił dalszej podróży, P. przeładował armaty i bagaż na żaglowiec, którym dotarł do przystani Wardane już na wybrzeżu kaukaskim. Wyładowanie nastąpiło pod ogniem dział z okrętów rosyjskich. Z powodu braku dostatecznego poparcia wśród miejscowych Ubychów P. przesunął się wzdłuż wybrzeża do Tuapse, nawiązując kontakty z plemieniem Szapsugów. Atak oddziału rosyjskiego 13 XI 1863 na założony przez P-ego obóz warowny pod Żypsyżem został przy pomocy Ubychów z powodzeniem odparty, ponowiony po kilku dniach zakończył się rozbiciem oddziału P-ego z uratowaniem jednak armat i przeważnej części bagaży. Prowadzona w miesiącach zimowych agitacja wśród plemion czerkieskich nie przyniosła większych efektów. Ofensywa oddziałów wojsk rosyjskich gen. N. I. Ewdokimowa w marcu 1864 doprowadziła do zajęcia przez nie Tuapse i Makopse oraz ataku na Wardane. Grupy powstańców czerkieskich zostały rozproszone i zmuszone do ucieczki, oddziały P-ego, po zniszczeniu dział i amunicji, wycofały się na terytorium Turcji. W połowie kwietnia 1864 P. zdał w Stambule sprawę z wyprawy przybyłemu z kraju agentowi Rządu Narodowego Tadeuszowi Orzechowskiemu, sam powrócił do Płowdiwu, gdzie zmarł w lipcu 1873.

Z małżeństwa z Emilią z Brzezińskich (zm. 1881 w Krakowie) pozostawił P. jedynego syna Dominika Felicjana (ur. 28 I 1845).

 

Maliszewski, Bibliogr. pamiętników; Enc. Wojsk., VII; Polska i Polacy w cywilizacjach świata, I 270; Uruski; Cyrankiewicz, Przewodnik po cmentarzach Krakowa; Kalendarzyk polityczny na rok 1848, Wyd. F. Radziszewski, s. 318; Rocznik Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu. Rok 1873–8, Paryż 1879 II 381; Spis szlachty Królestwa Polskiego…, W. 1851; Brock P., Z dziejów Wielkiej Emigracji w Anglii, w. 1958; – Czapska M., Ludwika Śniadecka, W. 1958; Grobicki J., Formacje kawalerii polskiej na obczyźnie po roku 1831, „Przegl. Kawaleryjski” R. 4: 1927 z. 4 (20), z. 5 (21); tenże, Formacje polskie na Wschodzie w drugiej połowie XIX w., „Broń i Barwa” (Londyn) 1950 Nr 4; Lewak A., Dzieje emigracji polskiej w Turcji (1831–1878), W. 1935; Mrówczyński J., Ks. Walerian Kalinka, P.–W.–L. 1972; Pawlicowa M., O formacjach kozackich w czasie wojny krymskiej, Lw. 1937; Reychman J., Podróżnicy polscy na Bliskim Wschodzie w XIX w., W. 1972; tenże, Polacy w Turcji, „Problemy Polonii Zagranicznej” 1971 t. 6–7 s. 111, 110; Sulewski W., Polacy w walce o wolność ludów Kaukazu, „Za Wolność i Lud” R. 8: 1956 nr 10 s. 15–17; Widerszal L., Bułgarski ruch narodowy 1856–1872, W. 1937; tenże, Sprawy kaukazkie w polityce europejskiej w latach 1831–1864, W. 1934; Ziółkowski P., Adampol (Polonez-kioj), P. 1929 s. 64; – Bieliński S., Ruszczewski H., Dziennik czynności i wypadków podczas misji generała Wysockiego do Turcji od 11 XII 1853 do 8 II 1855, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 6: 1960; Bogdański H., Pamiętnik 1832–1848, Kr. 1971; Czajkowski M., Kozaczyzna w Turcji, Paryż 1857 cz. 5 s. 105–9, 114–15, 234, 355, 362–3; tenże, Moje wspomnienia o wojnie 1854 roku, W. 1962; Łuczakowa J., Katalog „Papierów po Leonardzie Niedźwieckim” i Archiwum Dywizji Kozaków Sułtańskich w Bibliotece Kórnickiej, „Pam. B. Kórn.” 1959 z. 7; Mars L., Pamiętniki żołnierza i wygnańca 1848–1853, Kr. 1908 s. 127–33; [Miłkowski Z.], Jeż T. T., Od kolebki przez życie. Wspomnienia, Kr. 1930–7 I–III; tenże, Udział Polaków w wojnie wschodniej (1853–1856), Paryż 1858; Przewłocki K., Wspomnienia, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., 1963 I; Sokulski F., W kraju i nad Bosforem (1830–1881), Wr. 1951; Wysocki J., Pamiętnik, Kr. 1888 s. 144; – B. Czart.: rkp. 5600, 5606, 5610, 5700, Ew. 1164; B. Kórn.: rkp. 2461, 2464, 2552, 2575, 2579; Księga ur. parafii Chłaniów z r. 1845 (akt ur. syna P-ego); – Kartoteka emigrantów 1832–1862 Roberta Bieleckiego z W.; – Informacje Jerzego Łątki i Bogdana Przewłockiego z Kr.

Zbigniew Zacharewicz

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 

Józef Brodowski (młodszy)

1828-01-17 - 1900-09-05
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Kazimierz Łapczyński

1823-03-16 - 1892-12-14
botanik
 

Tomasz Skomorowski

1839 - 1907-05-11
nauczyciel
 

Ludwik Michał Czarkowski

1855-04-04 - 1928-10-22
lekarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.