INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Konstanty Janikowski h. Jastrzębiec  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1962-1964 w X tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 
Janikowski Konstanty h. Jastrzębiec (2. poł. XVIII w.), pułkownik wojsk kor. i podkomorzy bohusławski, konfederat barski, targowiczanin i uczestnik insurekcji kościuszkowskiej. Pisał się «Kłysz na Janikowicach», a pochodził z drobnej szlachty woj. sieradzkiego. W czasie bezkrólewia 1763–4 r. związał się z partią Czartoryskich i na elekcji oddał głos na Stanisława Augusta Poniatowskiego. Od konfederacji radomskiej trzymał się z daleka. Po zawiązaniu konfederacji barskiej dopiero jesienią zorganizował J. samodzielny oddział i zapewniwszy 26 XI 1768 r. w grodzie wieluńskim «wszelkie bezpieczeństwo każdemu», włóczył się po woj. sieradzkim i ziemi wieluńskiej. Po przystąpieniu do konfederacji barskiej księcia Franciszka Sułkowskiego J. zadeklarował połączyć z nim swe siły. Ale gdy w kilka dni później, 15 XII, książę skapitulował na terytorium śląskim, J. zdołał uniknąć pościgu Drewicza, zbiegł na Kujawy i mianując się pułkownikiem działał tam przez kilka tygodni. Poparł następnie starania Andrzeja Cieleckiego o marszałkostwo łęczyckie, za co otrzymał od niego, już jako nowego marszałka, stanowisko pułkownika w woj. łęczyckim (30 V). Wkrótce jednak wystąpił przeciwko nowemu zwierzchnikowi i oskarżony o «buntownicze knowania» został w listopadzie uwięziony przez A. Szaniawskiego i Cieleckiego. Wydostawszy się jednak z aresztu, opuścił Łęczyckie i połączył się z Józefem Bierzyńskim, pierwszym marszałkiem sieradzkim. Na przełomie stycznia i lutego 1770 r. brał udział w głośnej na całą Polskę sprawie z przywódcami dysydenckimi, Janem i Michałem Grabowskimi. Ci, pochwyceni przez konfederatów, byli transportowani przez J-ego od Staszowa aż na Podgórze do granicy węgierskiej. Tu Generalność poleciła J-emu odstawienie więźniów do obozu pod Konieczne. Ostrzeżony jednak o grożącym mu niebezpieczeństwie za zrabowanie dóbr kasztelana wojnickiego, przekazał J. Grabowskich Bierzyńskiemu. A gdy ci wypuszczeni zostali na wolność, Generalność oburzona w równym stopniu na Bierzyńskiego, jak i J-ego, oskarżyła go o nieposłuszeństwo wobec Rzpltej oraz o niestawiennictwo w bitwie pod Dobrą i w obozie pod Konieczną. Dn. 13 III 1770 r. Rada Generalna wydała na Bierzyńskiego i jego grupę ostry wyrok. Bierzyńskiego, J-ego i innych ogłoszono wrogami ojczyzny, odsądzono od obywatelstwa i imienia szlacheckiego, pozbawiono wszelkich szarż i stanowisk, skazano na karę śmierci i konfiskatę wszystkich dóbr ruchomych i nieruchomych. J. miał jeszcze przed wyrokiem możność rehabilitowania się, a marszałek sandomierski Jan Tarnowski ofiarowywał mu nawet u siebie stanowisko regimentarza. J. jednak nie opuścił w nieszczęściu towarzyszy. Bierzyński, podjudzany przez Teodora Wessla, rozpoczął kontrakcję, zapowiadając już jawnie obalenie Generalności. J-ego wysłał w Łęczyckie, Sieradzkie i do Wielkopolski celem przeciągania oddziałów wojskowych. Generalność 4 V, ostrzegając o tym Ignacego Malczewskiego, poleciła mu ścigać J-ego, a «złapanego bez żadnego sądu egzekwować». Wreszcie, gdy pojmanemu przez konfederatów Bierzyńskiemu udało się zbiec, zaraz z całą swą komendą poddał się Drewiczowi. Po miesięcznym pobycie w Krakowie, po wywieranych presjach ze strony Drewicza i nie bez oporu ze strony aresztowanych oficerów podpisał J. z towarzyszami 30 V 1770 r. akt recesu. J. przeszedł następnie do armii kor., uzyskawszy potwierdzenie stopnia pułkownika. Pod dowództwem F. K. Branickiego wziął udział w kampanii przeciwko konfederatom. W bitwie pod Widawą 23 VI 1771 r. rozbici przez Józefa Zarembę, o mało nie dostali się obaj do niewoli. Brał J. zapewne udział również w dalszych walkach z konfederatami. Wówczas związał się ściśle z Branickim, którego stał się odtąd «jurgieltowanym Achatesem».
 
W latach 1772–92 zyskał J. opinię utalentowanego gracza i szulera karcianego, sławnego na całą Polskę «bibosza, rębacza i burdę». «Był on – pisze Koźmian – wzrostu małego, lecz niezmiernie barczysty, szeroki, karku niesłychanie grubego, twarzy obszernej, zgoła lwiej postaci i siły». Strach wzbudzał wśród przeciwników, choć sam nie był napastliwy. O popularności, jaką cieszył się wśród szlachty, świadczyć może polecenie go w r. 1778 względom króla przez sejmik przedsejmowy łęczycki. W r. 1779 został deputatem łęczyckim na Trybunał Piotrkowski, w r. 1782 posłował z woj. łęczyckiego, a w 1786, dzięki Branickiemu, wybrany został posłem na sejmiku żytomierskim. Zasiadał z woj. łęczyckiego w drugiej kadencji na Sejmie Czteroletnim, oczywiście jako przeciwnik Konstytucji 3 maja i poplecznik interesów Branickiego. Nie wiemy, czy uczestniczył w wojnie 1792 r. Wziął natomiast udział w Targowicy jako konsyliarz powiatu brzezińskiego i delegat województwa łęczyckiego do Generalności. Prawdopodobnie brał jednakże udział w powstaniu 1794 r. i 19 IV podpisał akt powstania warszawskiego. Dn. 27 VI Kościuszko polecał gen. J. Orłowskiemu powierzyć komendę nad świeżo zorganizowanym oddziałem kilku tysięcy pospolitego ruszenia J-emu lub F. Czyżowi, jako śmiałym i roztropnym oficerom. O dalszych losach J-ego brak wiadomości.
 
 
Finkel, Bibliografia; Enc. Org.; Boniecki; Uruski; – [Iwanowski E.] Helleniusz E., Pamiątki polskie z różnych czasów, Kr. 1882 I 537, II 365; Kaczkowski S., Wiadomości o konfederacji barskiej, P. 1843 s. 159; Konopczyński W., Konfederacja barska, W. 1936 I; tenże, Krwawe dni nad górną Wartą, Łódź 1930 s. 18, 23, 44; Pułaski K., Szkice i poszukiwania hist., Lw. 1909 IV; Rostworowski E., Sprawa aukcji wojska na tle sytuacji politycznej przed Sejmem Czteroletnim, W. 1957; Smoleński W., Ostatni rok Sejmu Wielkiego, Kr. 1896; – Akty powstania Kościuszki, III; Diariusz sejmu… od d. 16 XII 1790, t. I, cz. 1; Elektorów poczet, Wyd. O. Pietruski, Lw. 1845; Kitowicz J., Pamiętniki, Lw. 1882 I 245; Konfederacja barska, Wybór tekstów, Wyd. W. Konopczyński, Kr. 1928 s. 61, 65; Korespondencja krajowa Stanisława Augusta z lat 1784–1792, Wyd. B. Zaleski, P. 1872 s. 50, 56; Kosmowski S., Pamiętniki, P. 1867 s. 24; Koźmian K., Pamiętniki, W. 1907 I 26, 52; Listy Katarzyny z Potockich Kossakowskiej 1754–1800, Wyd. K. Waliszewski, P. 1883; Niemcewicz J. U., Pamiętniki czasów moich, Oprac. J. Dihm, (W.) 1957 I; Vol. leg., VII 115, IX 206; Źródła…, Wyd. H. Schmitt, Lw. 1884 s. 67, 72, 100; – AGAD: Obl. grodz. wieluń., rkp. 244 B f. 209, BOZ XII 1689; Arch. Państw. w Łodzi: Zbiory Bartoszewiczów; B. Czart.: rkp. nr 832 s. 199, 431, nr 942, nr 944, nr 946 s. 258, 299, nr 948 s. 129, 177; B. Jag.: rkp. 3049 s. 231; B. Ossol.: rkp. 341, 4585; B. PAN w Kr.: rkp. 1149; B. Tow. Przyj. Nauk w Wil.: rkp. 94; Zbiory Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Lauda łęczyckie i sieradzkie; B. Krasińskich: rkp. 4039 s. 25.
 
 
Wacław Szczygielski
 
 
 
 
 

Powiązane artykuły

 

Powstanie Kościuszkowskie

Insurekcja kościuszkowska rozpoczęta 24 marca 1794 roku, zakończona 16 listopada 1794 roku, to powstanie narodowe początkowo przeciwko Rosji, później także skierowane przeciwko Prusom. Jedno z najbardziej......

Bitwa Pod Racławicami, 4 kwietnia 1794 r.

24 marca 1794 roku na rynku krakowskim ogłoszony został „Akt powstania obywatelów mieszkańców województwa krakowskiego”, dający początek powstaniu kościuszkowskiemu, jednemu z przełomowych......
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Józef Rufin Wybicki

1747-09-29 - 1822-03-10
pisarz
 

Jan Chrzciciel Lampi (starszy)

1751-12-31 - 1830-02-16
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

  więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.