INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Wincenty Wiktor Szeptycki     
Biogram został opublikowany w XLVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego w latach 2012-2013.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szeptycki Wincenty Wiktor Leon (1782–1836), oficer wojsk Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, generał w powstaniu listopadowym.

Ur. 5 IV w Liczkowcach (pow. tarnopolski), był synem Jana, właściciela Liczkowiec i Trybuchowiec (pow. husiatyński), chorążego i namiestnika kawalerii narodowej, generała-adiutanta królewskiego, oraz Marianny z Bobrowskich, córki Michała, konsyliarza tryb. sprawiedliwości. Miał siostrę Juliannę (1778–1831), zamężną za Józefem Zaborowskim (1768–1831), matkę m.in. Tymona Zaborowskiego (1799–1828), poety, i Konstantego (1809–1876), malarza amatora.

Po śmierci rodziców S. zamieszkał w Jakubowicach Murowanych pod Lublinem, gdzie zajmował się prowadzeniem majątku. Wg Józefa Załuskiego (nazywającego go Rusinem) przebywał przez dłuższy czas w Wiedniu. Po wkroczeniu armii napoleońskiej na ziemie zaboru pruskiego przybył z grupą towarzyszy, prawdopodobnie w grudniu 1806, do Warszawy i zaciągnął się do powstających tam wojsk polskich. Wiosną 1807 został podporucznikiem w 2. p. ułanów, ale już 12 VI t.r. (wg stanu służby 10 VI) przeszedł w tym samym stopniu do formującego się polskiego pułku lekkokonnych (szwoleżerów) gwardii cesarza Napoleona I. Pod koniec września został z pułkiem przeniesiony do Chantilly we Francji, dokąd dotarł w grudniu. Na początku r. 1808 pułk przeniesiono do Hiszpanii. S. awansowany 12 III t.r. do stopnia porucznika, odznaczył się 14 VII w bitwie pod Medina del Rioseco i 4 IX otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej. Dn. 30 XI na czele plutonu 7. komp. uczestniczył w szarży pod Somosierrą. W r. 1809 brał udział w wojnie z Austrią; w dn. 10–11 V t.r. uczestniczył w zajęciu Wiednia, 1 VI awansował do stopnia kapitana, a w bitwie pod Wagram (5–6 VII) dowodził 5. komp. Po podpisaniu 14 X pokoju w Schönbrunn wrócił jesienią t.r. z pułkiem do Chantilly, skąd 10 XII wyruszył ze swym szwadronem ponownie do Hiszpanii; w lutym 1810 dotarł do Salvatierra w Baskonii. Uczestnicząc w walkach z partyzantami gen. F. Mina, odznaczył się w bitwach pod Bellorado (12 XI 1810) oraz pod Albuera (Albuhera) (16 V 1811), w której prawdopodobnie został ranny. Dn. 26 XI 1810 otrzymał Złoty Krzyż Virtuti Militari. Urlopowany na przełomie l. 1811 i 1812, udał się z Załuskim przez Wiedeń do Krakowa, a następnie do Lwowa. W przededniu wojny z Rosją, 1 VI 1812, został mianowany szefem szwadronu. Wziął udział w kampanii rosyjskiej i podczas odwrotu, w listopadzie t.r., osłaniał ze swym szwadronem cesarza Napoleona pod Mołodecznem. W końcowej fazie kampanii zapadł na «gorączkę nerwową» i został odesłany do szpitala w Elblągu. W kampanii saskiej 1813 r. uczestniczył w bitwach pod Lützen (2 V), Reichenbach (20–21 V), Dreznem (26–27 VIII), Altenburgiem (2 X) i Lipskiem (16–19 X); został odznaczony 16 VIII Krzyżem Oficerskim Orderu Legii Honorowej. Dn. 1 I 1814 przeniesiono go (w myśl dekretu z 17 XII 1813) do 3. p. eklererów Gwardii Napoleona, złożonego w większości z Polaków. Złożył w Berville wizytę Tadeuszowi Kościuszce, który na wypadek powrotu do Polski wyznaczył go na swego adiutanta. W kampanii francuskiej S. uczestniczył w r. 1814 w bitwach pod Brienne (29 I), Reims (3 III, wziął wtedy do niewoli pruski batalion i zdobył cztery armaty), Berri-au-Bac (5 III) i Arcis-sur-Aube (20–21 III), gdzie został ranny. Dn. 2 IV awansował do stopnia pułkownika; otrzymał donację w wysokości 1 tys. franków rocznie i tytuł kawalera Cesarstwa.

Nazajutrz po abdykacji cesarza Napoleona gen. Wincenty Krasiński wysłał S-ego i Benedykta Zielonkę z misją do ks. Adama Jerzego Czartoryskiego; mieli oni prosić o pomoc w uzyskaniu protekcji cara Aleksandra I nad oddziałami polskimi Gwardii napoleońskiej oraz umożliwienie im powrotu do kraju. Po wypełnieniu tego zadania S. otrzymał 1 V 1814 dymisję z armii francuskiej, wrócił do Warszawy z korpusem gen. Krasińskiego i wstąpił do wojsk polskich, dowodzonych przez w. ks. Konstantego. Jesienią t.r. uczestniczył w formowaniu szwadronów ułanów wzorcowych (później przekształconych w gwardyjskie), po czym wziął kilkumiesięczny urlop. W czerwcu 1815 w Warszawie wstawił się za kadetem wojsk polskich, szykanowanym przez oficera rosyjskiego; w rezultacie pojedynkował się z tym oficerem i został lekko ranny. Dn. 20 VI t.r. uczestniczył w złożeniu przez wojsko przysięgi na wierność Aleksandrowi I jako królowi Polski. W listopadzie t.r., za wydanie rozkazu wzniesienia okrzyku «niech żyje król» (zamiast «cesarz i król»), został na rozkaz w. ks. Konstantego aresztowany; Aleksander I nakazał jednak zwolnienie S-ego i nadał mu Order św. Anny II kl. S. dowodził szwadronami ułanów gwardii do ich skasowania we wrześniu 1817, a następnie 3 X t.r. otrzymał dowództwo 3. p. ułanów. Skonfliktowany z w. ks. Konstantym, kilkakrotnie składał podania o dymisję, której ostatecznie udzielono mu 15 III 1820, z prawem noszenia munduru.

Po wystąpieniu z wojska zajął się S. gospodarowaniem w swym majątku w Jakubowicach Murowanych. Pisał pamiętniki (dwa tomy zaginęły jeszcze w XIX w.), których fragment pt. Wspomnienia narodowe. Dodatek do Samosierry ogłosił w r. 1821 w tygodniku „Wanda” (t. 3). Tworzył też bajki, listy i wiersze okolicznościowe, w których m.in. krytykował stosunki panujące w wojsku pod dowództwem w. ks. Konstantego, ale publikował je sporadycznie (m.in. bajkę Człowiek i małpa w „Tyg. Pol. i Zagran.” T. 2: 1819). Był adresatem ody Tymona Zaborowskiego „Do mego wuja”, a po jego samobójczej śmierci w r. 1828 napisał wiersz Do Tymona (S. Schnür-Pepłowski, „Wincenty Szeptycki”, Lw. 1899). Wg lokalnej tradycji wołyńskiej ofiarował obraz Jezusa (otrzymany rzekomo od Napoleona) kościołowi w Łysinie nad Styrem.

Po wybuchu powstania listopadowego S. wrócił 6 XII 1830 do służby jako dowódca gwardii ruchomej woj. lubelskiego z nominacji gen. Józefa Chłopickiego. Dn. 9 XII t.r. wydał do mieszkańców Lublina proklamację wzywającą do broni oraz jednoczesnego powstrzymania się przed wystąpieniami samodzielnymi. Objął dowództwo gwardii narodowej i nowo formowanych jednostek na Lubelszczyźnie, oddając się pod komendę naczelnika wojskowego woj. lubelskiego i podlaskiego, gen. Edwarda Żółtowskiego. Na rozkaz Rządu Narodowego wycofał się w lutym 1831 ze swymi oddziałami (ok. 1 tys. żołnierzy z 15. i 16. pp oraz z 2. p. jazdy lub.) na lewy brzeg Wisły, po czym toczył walki odwrotowe na czele kombinowanego oddziału piechoty i kawalerii między Gniewoszowem a Magnuszewem. Dn. 15 II t.r. zdał dowództwo ppłk. Antoniemu Reszce. Po bitwie grochowskiej wyruszył w poł. marca na czele improwizowanego oddziału w celu połączenia się z korpusem gen. Józefa Dwernickiego. Uczestniczył w wyprawie Dwernickiego na Wołyń i na czele 4. brygady (batalion piechoty, osiem szwadronów jazdy, bateria artylerii konnej) odznaczył się 19 IV w bitwie pod Boremlem, m.in. wykonując udany atak na pozycje rosyjskie. W końcowej fazie operacji wołyńskiej dowodził strażą tylną, m.in. w potyczce pod Lulińcami (25 IV), po czym wraz z korpusem Dwernickiego przekroczył 27 IV granicę Galicji i został internowany przez Austriaków. Zbiegł jednak z kolumny transportowej i wrócił do Król. Pol. W związku z jego projektowaną służbą w powstającej Legii Litewsko-Wołyńskiej otrzymał 17 VI awans na generała brygady (bez gaży generalskiej). Dn. 14 VII został formalnie organizatorem Legii Wołyńsko-Rusko-Litewskiej; w jej ramach utworzono pięć szwadronów, spośród których jednak tylko trzy, w tym jeden dowodzony osobiście przez S-ego w Sandomierzu, osiągnęły zdolność bojową. Mianowany 29 VII naczelnikiem wojennym woj. sandomierskiego, zdał S. dowództwo Legii i został dowódcą obrony Wisły na odcinku od Sandomierza do Warszawy. Nie był jednak w stanie utrzymać linii rzeki i po przejściu 5 VIII wojsk rosyjskich przez Wisłę pod Ciszycą wycofał się 6 VIII w gotowości bojowej do Opatowa. Dn. 7 VIII komendę nad zgrupowaniem przejął naczelnik wojskowy województw sandomierskiego, krakowskiego i kaliskiego, gen. Samuel Różycki, a S. objął ponownie dowództwo Legii Wołyńsko-Rusko-Litewskiej, z którą bezczynnie czekał na rozwój wypadków w Winiarach, a następnie w rejonie Opatowa i Łagowa. Po kapitulacji Warszawy (7 IX) wycofał się 26 IX z korpusem gen. Różyckiego do Wolnego Miasta Krakowa. Przekroczywszy granicę Galicji w Podgórzu, został ponownie internowany przez Austriaków.

Po kilkumiesięcznych staraniach rodziny otrzymał S. zgodę na osiedlenie się w Galicji. Wraz z przybyłą z Jakubowic Murowanych żoną zamieszkał u kuzyna, Marcina Antoniego Szeptyckiego w Sarnkach Górnych (w cyrkule brzeżańskim). W r. 1835 leczył się w Bad Gastein, a następnie we Lwowie. Zmarł 22 I 1836 we Lwowie, został pochowany 24 I na cmentarzu Łyczakowskim. Był odznaczony także francuskim Orderem Réunion oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Obojga Sycylii.

W zawartym w r. 1818 małżeństwie z Konstancją z Czackich (zm. 1855 lub 1857), córką Michała Mikołaja Czackiego (zm. 1828, zob.), malarką-amatorką (jej autorstwa był m.in. portret stryja, Tadeusza Czackiego, oraz portret Kazimierza Krasickiego z ok. r. 1840), S. nie miał dzieci.

Wg Wacława Tokarza był S. «świetnym oficerem szwoleżerów», a w powstaniu listopadowym wyróżnił się jako «energiczny i sprawny, zasłużony w dziedzinie wywiadu komendant województwa lubelskiego, a później dzielny żołnierz spod Boremla». Natomiast wg Marka Tarczyńskiego był on przeciętnym generałem, którego działania budziły zastrzeżenia podwładnych, zwłaszcza gdy pełnił stanowiska komendanta wojskowego woj. sandomierskiego.

W r. 1862 wznowiono wspomnienia S-ego pt. Samosierra. Z rękopisów pozostałych po jenerale... („Dzien. Liter.” nr 40 s. 305). Stanisław Schnür-Pepłowski poświęcił S-emu pracę popularnonaukową „Wincenty Szeptycki” (Lw. 1899; toż pt. „Usque ad finem”, w: „Szkice historyczne”, Lw. 1900), zamieszczając w niej także kilka jego wierszy. Postać S-ego występuje w książkach Mariana Brandysa: „Kozietulski i inni” (W. 1967 II) oraz „Koniec świata szwoleżerów” (W. 1972 I).

 

Kosk H. P., Generalicja polska, Pruszków 2001 II; Maliszewski, Bibliogr. pamiętników; Niesiecki, X 426; Oficerowie Rzpltej 1777–1794 (dot. ojca); Wesołowski Z., Order Virtuti Militari i jego kawalerowie, Miami 1992; Wurzbach, Biogr. Lexikon, XLII 127–8; Żychliński, I 311; – Bąk G., La image de España en la literatura polaca del siglo XIX, Madrid 2002 s. 89–90, 106; Białynia-Chołodecki J., Lwów w XIX stuleciu, Lw. 1928; Bielecki R., Samosierra 1808, W. 1989 s. 103, 106–7, 109, 132, 145, 180, 199; Blak H. i in., Nowoczesne malarstwo polskie, Kr. 2001 cz. 1 (dot. żony); Gembarzewski, Wojsko Pol., 1815–30, s. 68; Gnat-Wieteska Z., Gwardie honorowe. Gwardia królewsko-polska i oddziały przyboczne w latach 1806–1831, W. 2002; Łubieński R., Generał Tomasz Pomian hr. Łubieński, W. 1899 s. 123, 133, 166, 261, 269; Ostapowicz D., Boremel 1831, W. 2010 s. 96, 110, 223; Pisarze polskiego Oświecenia, Red. T. Kostkiewiczowa, Z. Goliński, W. 1996 III; Rąkowski G., Wołyń, Puszków 2005 s. 220; Rostocki W., Administracja lokalna w Królestwie Polskim wobec Powstania Listopadowego, w: Powstanie Listopadowe, Red. W. Zajewski, W. 1980; Saletra W., Krakowskie i Sandomierskie w czas powstania listopadowego, Sandomierz 2006; Strzeżek T., Kawaleria Królestwa Polskiego w powstaniu listopadowym, Olsztyn 2006; tenże, Walka z oddziałem gen. Cypriana Kreutza w lutym 1831 roku, „Echa Przeszłości” T. 10: 2009 s. 95–6; Tarczyński M., Generalicja Powstania Listopadowego, W. 1986; Tokarz W., Armia Królestwa Polskiego (1815–1830), Piotrków 1917 s. 8, 102; tenże, Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831, W. 1994; – Bielecki R., Tyszka A., Dał nam przykład Bonaparte. Wspomnienia i relacje żołnierzy polskich 1796–1815, Kr. 1984 I–II; Dwernicki J., Pamiętniki, Lw. 1870 s. 99, 108, 115; Hoffman J., Legia litewsko-wołyńska 1831 r., Równe 1831; tenże, Wołyń w walce 1831 r., [b.m.r.w.] s. 21; Kapitan i dwie panny. Krakowskie pamiętniki z XIX w., Oprac. I. Homola, B. Łopuszański, Kr. 1980; Niegolewski A., Somo-Sierra, P. 1854 s. 24; Niemcewicz J. U., Pamiętniki 1809–1820, P. 1871 II 237, 257–8; Prądzyński I., Pamiętniki, Kr. 1909 II 328; Rembowski A., Źródła do historii pułku polskiego lekkokonnego Gwardii Napoleona, W. 1899 I (fot. portretu); Różycki S., Zdanie sprawy narodowi z czynności w roku 1831, Bourges 1832 s. 17, 66; Z pamiętnika Adama Turno, w: Skałkowski A., Fragmenty, P. 1928; Załuski J., Wspomnienia, Kr. 1976; Zwierkowski W., Rys powstania walki i działań Polaków 1830–1831 r., W. 1973; – „Dzien. Liter.” 1862 nr 40 s. 305 (wspomnienie o S-m); „Gaz. Lwow.” 1836 nr 11; „Głosy Podolan” 2005 nr 73 s. 42; – Mater. Red. PSB: Życiorys S-ego oprac. przez S. Pomarańskiego przed r. 1939.

Michał Baczkowski

 

 

Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.      

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

wojny napoleońskie, bitwa pod Lipskiem 1813, powstanie listopadowe 1830, kampania 1812 w Rosji, zarządzanie majątkiem wiejskim, wyprawa Dwernickiego na Wołyń 1831, bitwa pod Boremlem 1831, pojedynki honorowe, choroba nerwowa, Order Św. Anny (rosyjski), służba w wojsku Księstwa Warszawskiego, bitwa pod Wagram 1809, Order Zjednoczenia (francuski), bitwa pod Lützen 1813, bitwa pod Dreznem 1813, bitwa pod Altenburgiem 1813, kampania 1814 we Francji, kampania 1809 przeciw Austrii, bitwa pod Arcis-sur-Aube 1814, ucieczka z transportu więziennego, Cmentarz Łyczakowski we Lwowie, żona - malarka, kampania 1813 w Niemczech, rodzeństwo - siostra, Order Virtuti Militari (Księstwo Warszawskie), Order Obojga Sycylii (neapolitański), pamiętniki z wojen napoleońskich, dowodzenie Gwardią Narodową, tytuł kawalera Cesarstwa (Francji), internowanie w Austrii, tworzenie bajek, dowodzenie kompanią piechoty, areszt rosyjski XIX w., służba w wojsku Królestwa Polskiego (kongresowego), dowodzenie szwadronem jazdy, brak dzieci (osoby zm. w XIX w.), ojciec - właściciel ziemski, bitwa pod Medina de Rioseco 1808, Legia Honorowa Napoleona, bitwa pod Berry-sur-Bac 1814, wiersze okolicznościowe, rana w boju XVIII w., gwardia carska Napoleona, spory z wielkim księciem Konstantym, Bitwa pod Somosierrą 1808, ojciec - generał-adiutant królewski, przysięga wierności carowi, dowodzenie szwadronem ułanów, osoby z dzieł Juliusza Kossaka, rodzina Szeptyckich (z Szeptyc) h. wł., herb Szeptyckich
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Fryderyk August I

1750-12-23 - 1827-05-05
król Saksonii
 

Aleksander Wielopolski

1803-03-13 - 1887-12-30
polityk
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Anna Barbara Libera

1805-08-31 - 1886-06-10
literatka
 

Franciszek Ksawery Szaniawski

1768-12-01 - 1830-08-15
prawnik
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.