INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Leon Puciata      Leon Puciata, wizerunek na podstawie fotografii.

Leon Puciata  

 
 
Biogram został opublikowany w 1986 r. w XXIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Puciata Leon (1884–1943), ksiądz, profesor teologii dogmatycznej Uniw. Wil., działacz oświatowy. Ur. 8 VII w Wilnie, w rodzinie ziemiańskiej, był synem Wincentego, właściciela folwarku w pobliżu Mior w pow. brasławskim.

P. ukończył w r. 1902 I Gimnazjum Klasyczne w Wilnie, następnie uczył się w wileńskim Seminarium Duchownym (1902–4). Stąd pod pozorem wyjazdu na leczenie udał się do Rzymu, gdzie pod przybranym nazwiskiem Alojzego Junga studiował na Uniwersytecie Gregoriańskim. Uzyskał doktoraty z filozofii i teologii. W r. 1911 przyjął święcenia kapłańskie. Po powrocie do kraju, z powodu nielegalnych studiów zagranicznych, władze carskie nie zatwierdziły go na stanowisko profesora Seminarium Duchownego, mimo iż w r. 1912 uzyskał jeszcze stopień kandydata teologii w Akademii Duchownej w Petersburgu. Pracował więc jako wikariusz przy kościele Św. Franciszka i Św. Bernardyna (pobernardyńskim) w Wilnie. Prowadził wówczas ożywioną działalność w tajnym szkolnictwie polskim dla ubogiej młodzieży. W r. 1914 został proboszczem parafii Św. Anny w Wilnie (dla Niemców); stanowisko to piastował aż do drugiej wojny światowej.

Po zajęciu Wilna przez Niemców w r. 1915 administrator apostolski diec. wileńskiej ks. Kazimierz Michalkiewicz powołał P-ę na sekretarza do spraw kościelnych w związku z okupacją niemiecką. W l. 1915–16 P. zorganizował w Wilnie pierwszy kurs katechetyczny dla nauczycieli religii w szkołach powszechnych. Ponadto uczył później różnych przedmiotów w Gimnazjum Sióstr Nazaretanek i w Gimnazjum Stowarzyszenia Nauczycielstwa Polskiego. W r. 1917 uruchomił w Wilnie pierwsze męskie Seminarium Nauczycielskie i przez pewien czas był jego kierownikiem. W t. r. powołano go na stanowisko profesora historii sztuki i języka niemieckiego w Seminarium Duchownym. Znał doskonale zabytki Wilna i oprowadzał wybitne osobistości (m. in. cesarza Wilhelma II). Przez szereg lat (od r. 1915) P. brał udział w pracach nad ułożeniem ogólnopolskiego programu nauczania religii w powszechnych szkołach państwowych. Na początku r. 1919 wszedł do komitetu mającego na celu przywrócenie do życia Uniw. Wil. Pracował w tej uczelni od r. 1922, najpierw na Wydziale Humanistycznym, jako lektor języka włoskiego, następnie (od r. 1923) na Wydziale Teologicznym jako zastępca profesora teologii pastoralnej, a od r. 1927 jako zastępca profesora teologii dogmatycznej. Habilitował się w r. 1932 na Uniw. Lwow. na podstawie pracy Grzech pierworodny w teologii św. Anzelma (Wil. 1932). W r. 1935 został mianowany profesorem nadzwycz. Wykłady jego prowadzone w interesującej formie, odznaczały się wielką erudycją. Publikacji jednak nie zostawił dużo (kilkanaście pozycji). Najwartościowsza jest wspomniana praca habilitacyjna. W r. 1933 na VII Zjeździe Związku Zakładów Teologicznych w Wilnie został wybrany na prezesa tegoż związku; dzięki jego staraniom i pod jego redakcją ukazał się „Pamiętnik Siódmego Zjazdu w Wilnie 19 IV – 21 IV 1933” (Wil. 1934). Ponadto należał do komitetu redakcyjnego serii wydawniczej pt. „Studia Teologiczne” (Wil. 1932–8 I–X).

P. był tolerancyjny wobec mniejszości narodowych. Jednak w sprawie bpa wileńskiego Jerzego Matulewicza, który nie popierał polityki polonizacyjnej na Wileńszczyźnie i był z tego powodu ostro zwalczany przez prawicowe ugrupowania, należał do części duchowieństwa wileńskiego niechętnej biskupowi i jako jej przedstawiciel udał się do papieża Piusa XI z prośbą o przeniesienie bpa Matulewicza. Tego kroku później publicznie żałował. P. był także rektorem kościoła Pocieszenia Najświętszej Panny Marii (dawnego kościoła Augustianów) i cenzorem książek w diec. wileńskiej. Był indywidualistą. Żył bardzo skromnie, szeroko zaś wspierał potrzebujących, zwłaszcza młodzież akademicką. Był członkiem Tow. Przyjaciół Nauk w Wilnie.

Po klęsce wrześniowej P. dalej pracował na Uniwersytecie (do jego zamknięcia – 15 XII 1939) i w Seminarium Duchownym. Brał także udział w tajnych kompletach gimnazjalnych, na których uczył religii i łaciny. Uczestniczył w pracy konspiracyjnej (miał stację nadawczą). W dn. 3 III 1942 razem z innymi profesorami Wydziału Teologicznego i Seminarium Duchownego oraz alumnami został aresztowany przez Niemców i osadzony w więzieniu na Łukiszkach w Wilnie. Od 19 III 1942 był w obozie w Wiłkowyszkach, a od 17 X – w obozie w Szałtupiu koło Kowna. Z powodu choroby raka został 31 III 1943 zwolniony z obozu i wrócił do Wilna. Ciężko chorego leczył prof. Kazimierz Pelczar i opiekowały się nim siostry ze Zgromadzenia Córek Niepokalanego Serca Marii. W ich domu przy ul. Mostowej w Wilnie zmarł 12 VII 1943. Pochowany został na cmentarzu Bernardyńskim.

 

Fot. w: Materiałach Red. PSB, „Wiad. Kośc.” (Białystok) 1958 nr 2–4 s. 45; – Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Słown. Pol. Teologów Katol., VI (Krahel T., bibliogr. prac); Catalogus ecclesiarum et cleri [Archi] Dioecesis Vilnensis 1924–39; Directorium horarum canonicarum et missarum pro dioecesi Vilnensis in annum Domini 1912, Vilnae; Schematismus Ecclesiarum et Cleri Archidioecesis Vilnensis 1912–23; Schematyzm kościoła rzymsko-katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, Kr. 1925; Universitas Vilnensis Batoreana. Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie. Skład Uniwersytetu w l. akad. 1924/5, 1925/6 i 1926/7., Wil. [b. r. w.]; toż, 1927/8 i 1928/9, Wil. [b. r. w.]; toż, 1933/4, Wil. [b. r. w]; toż, 1934/5, Wil. [b. r. w.]; toż, 1935/6, Wil. [b. r. w.]; toż, 1936/7, Wil. [b. r. w.]; Universitas Vilnensis Batoreana. Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie. VII Spis wykładów na trzy semestry w r. akad. 1923/4, Wil. [b. r. w.]; toż do l. 1938/9, Wil. [b. r. w.]; – Falkowski C., Straty teologicznej nauki polskiej podczas wojny. Środowisko wileńskie, „Ateneum Kapł.” T. 50: 1949 s. 281–2; Jacewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939–1945, W. 1978 IV; Krahel T., Wileńskie Seminarium Duchowne w czasie II wojny światowej. „Wiad. Kośc. Archidiec. w Białymstoku” R. 8: 1982 nr 1 s. 107, 110; Księga pamiątkowa ku uczczeniu CCCL rocznicy założenia i X wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego, Wil. 1929 II; Szołdrski W., Martyrologium duchowieństwa polskiego pod okupacją niemiecką w latach 1939–1945, w: Sacrum Poloniae Millennium, Rzym 1965 XI; Walczak M., Szkolnictwo wyższe i nauka polska w latach wojny i okupacji 1939–1945, Wr. 1978; – Laszuk W., Szkice nie obiektywne. (Wspomnienia alumna Seminarium Duchownego w Wilnie z lat 1938–45. Sylwetki profesorów), „Wiad. Kośc. Archidiec. w Białymstoku” R. 7: 1981 nr 3 s. 133; Meysztowicz W., Gawędy o czasach i ludziach, Wyd. 2. poprawione, Londyn 1983; Rocznik Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie 1938–1939, Wil. 1938; Sprawozdanie ze stanu i działalności Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie za rok… 1926–39, Wil. 1926–1939; – Arch. Archidiec. w Białymstoku: Księża archidiecezji wileńskiej, którzy zginęli w latach 1939–1945; – Śnieżko A., Cmentarz Bernardyński w Wilnie, Wr. 1969 II (mszp. w Red. PSB); – W posiadaniu autora: Ks. Józef Zdanowicz, uczeń o mistrzu, (rkp.), Wykładowe dygresje, czyli ks. prof. dr Leon Puciata na wykładach teologii dogmatycznej 1934–6, wynotował Julian Bobek, Wywiad ks. Witolda Pietkuna z bpem Ignacym Świrskim w Siedlcach, 1958; – Informacje ks. Henryka Brzozowskiego, ks. Jana Pankiewicza, ks. Mieczysława Paszkiewicza i Zenona Łasowskiego.

Tadeusz Krahel

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.