Rajszel (Rejszel, Reyszel) Ludwik Edward (1803 lub 1805–1871), oficer WP, powstaniec 1830/1 r., pisarz i poeta, kolekcjoner. Ur. 25 IV 1805 (wg nekrologu w „Tyg. Illustr.”) w Mniszewie, w pow. kozienickim, był synem Józefa i Józefy z Szobantów.
Po ukończeniu szkoły wojewódzkiej XX. Pijarów w Warszawie, R. 1 IX 1822 wstąpił do służby wojskowej w stacjonującym w stolicy 4 p. piechoty liniowej armii Król. Pol., 31 X 1823 awansował na podoficera. Skierowany do Szkoły Podchorążych Piechoty, po jej ukończeniu otrzymał 29 V 1827 nominację na podporucznika. Już w czasie służby wojskowej R. pisał i publikował okolicznościowe wiersze i elegie. Jeszcze jako podoficer debiutował Elegią na zgon wiekopomnej pamięci Aleksandra I, Cesarza wszech Rosji, króla polskiego (W. 1826), a już jako oficer opublikował Wiersz na przybycie Najjaśn. Mikołaja I. Cesarza wszech Rosyi, króla polskiego, N. Aleksandry, Cesarzowej, Królowej i JCK W. księcia Aleksandra następcy tronu do stolicy Królestwa Polskiego dnia 17. Maja 1829 r. (W. 1829) oraz Wiersz z powodu koronacyi Najjaśn. Mikołaja I Cesarza Rosyi, króla polskiego d. 24. Maja 1829 r. szczęśliwie odbytej w Warszawie (W. 1829). Za Wiersz na przybycie… R. otrzymał od Mikołaja I brylantowy pierścień. Napisał również wówczas Wspomnienie o maskaradzie poświęcone lubownikom karnawału (W. 1829).
R. należał do grupy oficerów 4 pułku, przygotowującej wybuch powstania oraz obecny był przy działaniach swojego pułku w czasie wydarzeń na terenie Warszawy 29 XI 1830. Uważano go za autora artykułu przedstawiającego działania 1 batalionu 4 p. piechoty liniowej w dn. 29 XI 1830. R. osobiście podał do redackji „Kuriera Warszawskiego” ten artykuł, opublikowany następnie na łamach pisma 30 XII 1830. Dn. 26 III 1831 awansował na porucznika; pełnił obowiązki adiutanta 4 batalionu 4 p. piechoty liniowej, pozostającego w składzie 3 dyw. piechoty gen. Kazimierza Małachowskiego. Dn. 30 VII 1831 otrzymał nominację na kapitana z przeniesieniem do 16 p. piechoty liniowej. W przeddzień szturmu Warszawy R. powrócił do swojego macierzystego pułku (5 IX), z którym brał udział w walkach o stolicę (6–7 IX). Wraz z całą armią opuścił miasto po jego kapitulacji. W Modlinie odznaczony został 15 IX Krzyżem Virtuti Militari.
Z wojskami dowodzonymi przez gen. Macieja Rybińskiego przeszedł R. 5 X granicę pruską. Po czteromiesięcznym pobycie w Prusach powrócił do Król. Pol., 11 II 1832 przybył do Warszawy, zgłosił się u rosyjskich władz wojskowych i ponowił przysięgę wiernopoddańczą. Jako uczestnik wypadków Nocy Listopadowej objęty został początkowo dochodzeniami prowadzonymi przez tzw. drugą delegację Najwyższego Sądu Kryminalnego: dn. 22 IV 1833, przesłuchiwany na okoliczność autorstwa wspomnianego artykułu zamieszczonego na łamach „Kuriera Warszawskiego”, R. w swoich zeznaniach wskazał jako autorów kpt. Antoniego Roślakowskiego, przebywającego wówczas na emigracji we Francji, oraz por. Seweryna Wyszpolskiego, poległego 26 V 1831 pod Ostrołęką. Decyzją Najwyższego Sądu Kryminalnego z 29 VIII 1833 uwolniony został do oskarżenia. W t. r. R. opublikował jednoaktową komedię pt. Dymisyonowany kawaler… z muzyką J. Damsego. W r. 1839 ukazały się jego Bajki i przypowieści dla użytku Instytutów publicznych zwłaszcza żeńskich przez Radę Wychowania Publicznego zatwierdzone i polecone (Wyd. 2, z rycinami, W. 1842). Drukował także utwory swe w zbiorze: „Bard oswobodzonej Polski” (W. 1830 nr 8 ) oraz w: „Wieniec. Pismo zbiorowe” (W. 1857).
Równocześnie R. podjął starania o przyjęcie do służby państwowej. Z rekomendacji dyrektora głównego Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, Duchownych i Oświecenia Publicznego gen. Sergiusza Szypowa i przy poparciu gen. Józefa Rautenstraucha przedstawiony został do objęcia stanowiska komisarza obwodu, na skutek jednak braku wolnego etatu, mianowany został 10 IX 1839 nadzorcą domu badań (więzienia śledczego) w Sandomierzu. Za dopuszczenie się uchybień w służbie dotyczących nieuzasadnionych wydatków na koszty zbędnego śledztwa, R. przesunięty został 1 II 1843 przez Komisję Rządową Spraw Wewnętrznych na stanowisko sekretarza głównego więzienia karnego w Warszawie, aby wkrótce (28 XI 1843) otrzymać nominację na nadzorcę domu badań w Łęczycy. Kolejno otrzymał tytuły: sekretarza gubernialnego, a następnie radcy honorowego. W r. 1855 R. przeznaczony został na stanowisko nadzorcy więzienia w Kielcach, a w r. 1856 w Płocku; obie te nominacje na prośbę R-a zostały uchylone. Natomiast, gdy w r. 1861 wniósł prośbę do gubernatora cywilnego gub. warszawskiej Jakuba Łaszczyńskiego o powierzenie mu wakującego stanowiska naczelnika powiatu, podanie jego pozostało bez odpowiedzi. Po r. 1866 przeszedł na emeryturę. Nadal mieszkał w Łęczycy poświęcając się kolekcjonerstwu: zbierał książki, obrazy, ryciny, numizmaty itp. Zmarł 18 III 1871 w Łęczycy.
Z małżeństwa z Florentyną z Łazarczyków miał R. troje dzieci: córkę Kordulę (ur. 1840) oraz synów Franciszka Ksawerego (ur. 1843) i Donata (ur. 1847); żona i wszystkie dzieci zmarły w roku 1848.
Estreicher w. XIX; Bibliogr. historii Pol. XIX w., I; Hirschberg A., Bibliografia powstania narodu polskiego z r. 1830–1831, Lw. 1882; Pol. Enc. Szlachecka, X; Uruski; Księga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny… oficerów, podoficerów i żołnierzy armii polskiej w tymż roku krzyżem wojskowym „Virtuti Militari” ozdobionych, Lw. 1881; Katalog zabytków sztuki w Pol., II z. 4 s. 12; – Szkoła Podchorążych Piechoty – Księga pamiątkowa 1830 – 29. 11 – 1930, Ostrów-Komorowo 1930 s. 186; Tokarz W., Sprzysiężenie Wysockiego i Noc Listopadowa, W. 1925 (s. 123 błędnie Majzel); – Akt oskarżenia w sprawie przeciwko osobom oddanym pod Najwyższy Sąd Kryminalny…, W. 1834 s. 65, 76 (tamże Summaryusz dowodów…, s. 18); Hertz P., Zbiór poetów polskich XIX w., W. 1961–75 Ks. 2, 6, 7; Kalendarzyk Polityczny na r. 1848; Rocznik urzędowy Król. Pol. na r. 1853; Rocznik Wojskowy Król. Pol. za l. 1828–30; Rozkazy dzienne Wodza Naczelnego [W. 1827]; – Kalendarz Ilustr. J. Jaworskiego na r. 1872 s. 11; „Kur. Warsz.” 1829 nr 138, 157; „Tyg. Illustr.” 1871 nr 189; – AGAD: KRW 478 k. 46, Komisja Woj. Kaliskiego nr 2738 (akta osobiste R-a); B. PAN w Kr.: rkp. 3797 k. 3; B. Pol. w Paryżu: rkp. 387 k. 104–105; – Kartoteka oficerów WP 1815–1831 Zbigniewa Zacharewicza z Kr.; – Informacje Stefana K. Kuczyńskiego z W.
Zbigniew Zacharewicz