Marcin zwany Lis, h. Zaremba (zm. 1274/5), kasztelan zbąszyński, następnie łowczy poznański. Był synem, zapewne najmłodszym, Olbrachta, może kasztelana poznańskiego z r. 1232, bratem Jarkembolda, Janka i Szymona Zarembów. Karierę urzędniczą zaczął jako włodarz ks. kaliskiego Bolesława Pobożnego (1249). W następnym dziesięcioleciu występuje jednak bez tytułu; widocznie stracił swą funkcję w związku z przejściem Bolesława na dzielnicę gnieźnieńską jeszcze t.r. Pozostając w otoczeniu tego księcia, M. towarzyszył mu (1250) w podróży do Poznania, zakończonej przejściowym jego uwięzieniem przez Przemysła I, który przejął rządy całej Wielkopolski. W służbie Przemysła M. odznaczył się (1251) w walce o odzyskanie Zbąszynia zajętego przez niemieckich rycerzy-rabusiów z Lubusza. Książę odwdzięczył mu się immunitetem dla posiadłości Szczodrochowo i Czeluścin (1256). Sukcesja Bolesława Pobożnego po Przemyśle przyniosła M-owi powrót do grona urzędników. Między 1 VII 1260 a 30 VI 1261 otrzymał kasztelanię międzyrzecką. Najpóźniej w r. 1263 przeszedł stamtąd na kasztelanię starogrodzką, a w r. 1265 na zbąszyńską.
M. należał do dowódców wielkopolskiego oddziału posiłkowego, przysłanego przez Bolesława Pobożnego ks. krakowskiemu Bolesławowi Wstydliwemu w celu wyprawy na Śląsk (1271). Sprzymierzeni spustoszyli wówczas dzielnicę wrocławską. Dodatkowa wyprawa Wielkopolan, kierowana osobiście przez M-a, dotknęła wsie biskupstwa wrocławskiego wokół Milicza. Najazdy wywołały protest poszkodowanego bpa Tomasza, który zabiegał u metropolity gnieźnieńskiego i u biskupa poznańskiego o zmuszenie sprawców do naprawienia szkód pod groźbą kar kościelnych. Wyniku tych starań nie znamy. W r. 1273 M. uczestniczył, z tytułem łowczego poznańskiego, w wiecu zwołanym przez obu książąt wielkopolskich (Bolesława Pobożnego i Przemysła II) w Szymanowicach. Po raz ostatni pojawia się M. na dokumencie Bolesława Pobożnego dla Świętomira z Rozdrażewa, rzekomo z 6 I 1270, w istocie z r. 1274 lub 1275 (datę przesądza obecność woj. poznańskiego Janka). Już 7 IV 1275 urząd łowczego poznańskiego był w posiadaniu innej osoby.
M. ożeniony był z nie znaną z imienia córką rycerza Wacława, właściciela Szczepankowa. Pozostawił czterech synów: Żegotę, w r. 1263 kasztelana wilkowyjskiego, po kilku zaś kolejnych przesunięciach sędziego kaliskiego, Andrzeja (występującego tylko raz – w r. 1284), Wacława, starostę, a następnie kasztelana sieradzkiego w czasach Łokietka, oraz Macieja. Wyraźna różnica wieku między dwoma pierwszymi a dwoma ostatnimi skłania do przypuszczenia, że M. mógł dwukrotnie wstępować w związki małżeńskie i że córka Wacława była matką tylko Wacława i Macieja. Poza zakupionymi Szczodrochowem i Czeluścinem źródła nie przekazały wiadomości o konkretnych majętnościach M-a.
Bieniak J., Wielkopolska, Kujawy, ziemie łęczycka i sieradzka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300–1306, Tor. 1969; Historia Śląska, PAU, I 261–2; Jasiński K., Z problematyki zjednoczenia państwa polskiego na przełomie XIII i XIV wieku, „Zap. Tow. Nauk. w Tor.” R. 21: 1955 z. 1–2 s. 219; Sikora F., Jeszcze o przywilejach rycerskich synów Odonica, „Studia Źródłoznawcze” R. 16: 1971 s. 194–5; tenże, Przywileje rycerskie synów Władysława Odonica, „Roczniki Hist.” R. 34: 1968 s. 12–5, 25–7, 44–6; – Bielińska M., Kancelarie i dokumenty wielkopolskie XIII wieku, Wr.–W.–Kr. 1967; Knigi pol’skoj koronnoj metriki, Wyd. W. Graniczny, A. Mysłowski, W. 1915 nr 18; Kod. Wpol., I–II; – AGAD: Metryka Kor. 119 f. 100–1.
Janusz Bieniak