Bohuszewiczówna Marja Stefanja (1865–1887), działaczka »Proletarjatu«. Córka Włodzimierza, ur. we wsi Ceperce, pow. słuckiego, dnia 4 I. Ukończyła prywatną szkołę średnią i złożyła egzamin na stopień prywatnej nauczycielki. W Warszawie weszła w kontakt z założoną podówczas (1882) przez Waryńskiego partją socjalno-rewolucyjną »Proletarjat«, z entuzjazmem przyjęła ideje owej partji i wstąpiła do niej. Pracowała w »Czerwonym Krzyżu« partji, który miał za zadanie niesienie pomocy ofiarom ruchu rewolucyjnego. Po czerwcowych aresztowaniach 1884 r., gdy skutkiem uwięzienia wszystkich kierowników roboty »Proletarjatu« robota ta mogła zupełnie ustać, grono młodzieży z B-ówną na czele uchwyciło ster partji. B. weszła do Centralnego Komitetu »Proletarjatu« i rzuciła się z całym zapałem i energją w wir pracy. Prowadziła ożywioną robotę agitacyjną i kółkową, utrzymywała kontakt z prowincją, zajmowała się działalnością wydawniczą, drukiem odezw i ulotek. Uczestniczyła również w pracach nad wznowieniem nielegalnego pisma »Proletarjat« i przygotowywała wydanie 6. numeru pisma. Przez rok była duszą całej roboty. Włożyła w nią nietylko wielką dozę entuzjazmu, ale także mimo protestów rodziny wszystkie pieniądze, jakie miała. Rodzeństwu oświadczyła, że po jej aresztowaniu będzie można to pokryć jej działem spadkowym po rodzicach. Aresztowanie to istotnie wkrótce nastąpiło skutkiem prowokacji niejakiego Piotrowskiego, zwanego także Pińskim lub Pierzyną. W nocy z dnia 29 na 30 IX 1885 r. przeprowadzono rewizję w mieszkaniu B. i znaleziono mnóstwo materjału kompromitującego. Uwięziona, odmówiła wszelkich zeznań. Po przeszło półtorarocznem trzymaniu jej w X pawilonie cytadeli warszawskiej zdecydowano się sprawę »Marji Bohuszewiczówny i towarzyszy« rozstrzygnąć na drodze administracyjnej. Dnia 12 V 1887 r. zostało wydane rozporządzenie cesarskie, skazujące ją na wysłanie na przeciąg pięciu lat pod jawny nadzór policji do Wschodniego Sybiru. Po upływie tej kary miał jej być wzbroniony pobyt w granicach Królestwa Kongresowego. Do tej ewentualności jednak nie doszło, gdyż B. nie zniosła drogi i zmarła na Syberji w czasie przewożenia jej etapem na miejsce przeznaczenia.

Akta kancel. Gen. Gub. Warsz., vol. 54376 w Arch. Akt Dawnych w Warszawie.

Adam Próchnik