INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Maria Strońska (Korniłłowiczówna, Korniłłowicz-Strońska)     

Maria Strońska (Korniłłowiczówna, Korniłłowicz-Strońska)  

 
 
1895 - ok. 13.02.1944
Biogram został opublikowany w latach 2006-2007 w XLIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Strońska Maria (Korniłłowiczówna, Korniłłowicz-Strońska), pseud. i przybrane nazwiska: Maria, Pani Maria, Felicja, Maria Kwiatkowska, Maria Sadowska, Maria Wiśniewska, Mierczyńska (1895–1944), działaczka niepodległościowa, nauczycielka.

Ur. w Aleksjinie w gub. tobolskiej, była córką Witolda Korniłłowicza, od r. 1904 rejenta w Radzyminie, oraz Izabeli z Moszczyńskich. Młodszy brat Stefan Korniłłowicz (ur. 23 XI 1898) w sierpniu 1915 wstąpił do Legionów Polskich, potem należał do POW pod pseud. Bem. Uczestniczył w wojnie polsko-sowieckiej 1920 r. jako żołnierz 202. pp. W okresie międzywojennym był właścicielem majątku Izabelin pod Warszawą.

Maria ukończyła w r. 1912 Gimnazjum Żeńskie Jadwigi Kowalczykówny i Jadwigi Jawurkówny w Warszawie. Jeszcze podczas nauki, wiosną t.r., z Hanną Rzepecką, Ireną Sienkiewiczówną i Heleną Mereck założyła wśród uczennic klas VI i VII ośmioosobowe kółko w celu «kształcenia się wojskowego i nawiązania łączności z organizacjami niepodległościowymi w Galicji» (pieniądze przeznaczone na tableau klasowe wysłano na «Skarb Wojskowy» do Krakowa). Latem t.r. uczestniczyła w zjeździe młodzieży w Krakowie i po powrocie przyczyniła się do powołania warszawskiej Sekcji Żeńskiej Związku Strzeleckiego, w której objęła funkcję sekcyjnej. Uczestniczyła w kursach i ćwiczeniach w terenie. Kiedy latem 1913 ustała działalność Sekcji, wyjechała do Krakowa i rozpoczęła studia na UJ w Studium Rolniczym; na początku r. 1914 przeniosła się na Wydz. Filozoficzny, gdzie studiowała literaturę i historię. Wstąpiła do Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego oraz do Oddz. Żeńskiego Związku Strzeleckiego, w którym została plutonową.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej Maria wraz ze służbą wywiadowczą kobiet przeszła pod komendę por. Rajmunda Jaworowskiego «Świętopełka», komendanta oddz. wywiadowczego 1. pp Legionów Polskich; w październiku 1914 weszła w skład radomskiej ekspozytury oddz. wywiadowczego. Odbyła kilka podróży kurierskich, połączonych z przechodzeniem przez fronty niemiecko-rosyjski i austriacko-rosyjski. Od zimy do wiosny 1915 kierowała pracami Sekcji Wywiadowczej Oddziału Żeńskiego POW w Wilnie. W kwietniu t.r. otrzymała w Warszawie zadanie dostarczenia do Piotrkowa Trybunalskiego (przez linię frontu) raportu Tadeusza Żulińskiego dla Józefa Piłsudskiego. Dn. 25 IV wyjechała z Zofią Dąbrowską koleją do Olity; front przekroczyły w rejonie Puńska w nocy z 5 na 6 V. Zatrzymane przez żandarmerię niemiecką, a następnie zwolnione dzięki interwencji dowództwa I Brygady Legionów Polskich, dotarły do Piotrkowa, gdzie przekazały raport Waleremu Sławkowi. W związku z rozwiązaniem w sierpniu Oddz. Żeńskiego POW pozostały w Piotrkowie; zgłosiły się do służby frontowej w I Brygadzie, jednak nie otrzymały na to zgody. We wrześniu Maria pracowała w Kole Pomocy dla Legionistów. Po ponownym włączeniu kobiet w październiku do współpracy z POW objęła pod koniec roku dowództwo Poczty Etapów Naczelnej Komendy POW. Po tzw. kryzysie przysięgowym odwiedzała w r. 1917 oficerów legionowych internowanych w Beniaminowie, dostarczając wiadomości do wydawanego przez Romana Starzyńskiego „Biuletynu Beniaminowskiego”. Wróciła następnie do Krakowa i w 2. poł. r. akad. 1917/18 podjęła przerwane studia na Wydz. Filozoficznym UJ. W utworzonym po lutym 1918 Oddz. Żeńskim Komendy Naczelnej nr 2 POW w Krakowie została komendantką sekcji drugiej (wywiadowczej i kontrwywiadowczej). W październiku t.r. 26-osobowy Oddz. Żeński POW w Krakowie został postawiony w stan gotowości; Maria objęła jego komendę i uczestniczyła w przygotowaniach do zbrojnego wystąpienia POW. Wobec pokojowego przejęcia Krakowa 31 X Oddział został 4 XI rozwiązany.

Ok. r. 1920 Maria wyszła za mąż za Zdzisława Strońskiego, a studia ukończyła na UJ w r. akad. 1921/2. Po studiach pracowała w l. dwudziestych jako nauczycielka języka polskiego i historii w Gimnazjum Żeńskim im. Adama Mickiewicza Olgi Filippi-Żychowiczowej we Lwowie. Następnie była dyrektorką gimnazjum żeńskiego w Stanisławowie, gdzie pełniła także funkcję przewodniczącej Koła Lokalnego Przysposobienia Wojskowego Kobiet. Opublikowała wspomnienia z okresu pierwszej wojny światowej: Ostatnia wyprawa („Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910–1915”, W. 1927), Oddział Żeński POW w Krakowie („Służba Ojczyźnie. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1915–1918”, W. 1929). Jako przedstawicielka Związku Drużyniaczek wchodziła od r. 1933 w skład Zarządu Głównego Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny. W r. 1936 (1937?) przeniosła się do Warszawy, gdzie została nauczycielką języka polskiego w X Państw. Gimnazjum i Liceum Żeńskim im. Królowej Jadwigi. Na VIII Zjeździe Walnym Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny (25 IV 1938) weszła ponownie do Zarządu Głównego. W r. 1939 opublikowała artykuł W warszawskim „Strzelcu” („Niepodległość” z. 54).

Od końca sierpnia 1939 pełniła S. funkcję zastępczyni Ewy Grodeckiej, kierowniczki Sekcji Prasowej Komendy Naczelnej Przysposobienia Wojskowego Kobiet. Po powstaniu 27 IX t.r. Służby Zwycięstwu Polski (SZP) została jej członkiem i już od października zajmowała się powoływaniem do SZP znanych sobie kobiet. Jesienią objęła kierownictwo wewnętrznej sieci łączności konspiracyjnej (początkowo tzw. Wydz. Ogólnego, a następnie Wydz. Łączności Wewnętrznej) Oddz. II (Wywiadowczego) Dowództwa Głównego SZP (następnie Komendy Głównej ZWZ/AK). Z powodu braku fachowców kierowała początkowo także działem kontrwywiadu; prowadziła również sekretariat szefa Oddz. II, mjr./ppłk. dypl. Wacława Berki, pseud. Brodowicz. W nocy z 22 na 23 IX 1943 została jako Maria Sadowska aresztowana i przewieziona do siedziby Gestapo przy al. Szucha. Więziona na Pawiaku, nierozpoznana, została wywieziona 5 X t.r. do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu (nr obozowy 64481); zmarła tam ok. 13 II 1944. Była odznaczona legionową odznaką «Za wierną służbę» (1917), Orderem Virtuti Militari V kl. (1922), dwukrotnie Krzyżem Walecznych (1922) i Krzyżem Niepodległości z Mieczami (w l. trzydziestych). Pośmiertnie została awansowana do stopnia majora i odznaczona przez Komendę Główną AK Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, a przez Naczelnego Wodza gen. Władysława Andersa ponownie Krzyżem Walecznych (1949).

W małżeństwie ze Zdzisławem Karolem Strońskim (zob.) miała S. córkę Annę i syna Andrzeja Marka (informacje o dzieciach w biogramie męża).

 

Kawalerowie Virtuti Militari. Wykazy; Księgi pamięci. Transporty Polaków z Warszawy do KL Auschwitz 1940–1944, W.–Oświęcim 2000 s. 1225, 1230 (jako Sadowska); Słownik uczestniczek walk o niepodległość Polski 1939–1945. Poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej, W. 1988 s. 379; – Bartoszewski W., 1859 dni Warszawy, W. 1982; Czapska I., Anna Strońska-Jodłowska (1922–1977), „Pielęgniarki i położne” 1987 nr 2; Domańska R., Pawiak. Więzienie Gestapo, W. 1987; Gaul J., Działalność wywiadowczo-informacyjna obozu niepodległościowego w latach 1914–1918, W. 2001 (jako Korniłowicz-Strońska); Ney-Krwawicz M., Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945, W. 1990 (fot.); Pełczyńska W., Kobieta w walce o niepodległość, w: Dwudziestolecie Polski Odrodzonej 1918–1928, W. 1933 s. 871; Puchalski Z., Wawrzyński T., Krzyż i Medal Niepodległości, W. 1994 s. 97; Starzyński R., Cztery lata wojny z służbie komendanta. Przeżycia wojenne 1914–1918, W. 1937 (jako Korniłłowiczówna); Świętek R., Lodowa ściana. Sekrety polityki Józefa Piłsudskiego 1904–1918, Kr. 1998 (jako Korniłłowicz-Strońska); [Zakrzewska H.] Beda, Niepodległość będzie Twoją nagrodą, W. 1994 I (fot.), II; Ziemiański I., Praca kobiet w POW-Wschód, W. 1933 s. 138–9; – Alfabetyczny spis członków PSK z WW zmarłych w latach 1939–1945, w: Komunikat nr 13 Zarządu Głównego Polskiego Stowarzyszenia Kobiet z Wyższym Wykształceniem, W. 1947 s. 44; Barthel de Weydenthal J., Sekcja Wywiadowcza POW, w: Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910–1915, Red. M. Rychterówna, W. 1927; Bartel de Weydenthal J., Statlerówna H., Oddział żeński POW, w: Służba Ojczyźnie. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1915–1918, Red. taż, W. 1929; [Jankowski S.] Agaton, Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Wspomnienia 1939–1946, W. 1988 II; Klotz A., Zapiski konspiratora 1939–1945, Kr. 2001; Perkowska M., Studentki Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1924–1929, Kr. 1994; Piłsudska A., Wspomnienia, W. 1989; Rzepecka S. H., Sekcja Żeńska Związku Strzeleckiego w Warszawie 1912–1914, w: Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1910–1915, Red. M. Rychterówna, W. 1927; Służba Polek na frontach II wojny światowej. Materiały sesji popularno-naukowej w Toruniu w dn. 16–17 XI 1996. Komunikaty i głosy, Red. E. Zawacka, Tor. 1999 cz. 3; toż, Sylwetki kobiet-żołnierzy, Red. K. Kabzińska, Tor. 2003 cz. 7; Szczerbińska A., Oddział Wywiadowczy I Brygady, w: Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1915–1910, Red. M. Rychterówna, W. 1927; Walczak H., Ludzie nauki i nauczyciele podczas II wojny światowej. Księga strat osobowych, W. 1995 s. 666; – „Dzien. Personalny Pol. Sił Zbrojnych” Nr 5: 1949 cz. 2 s. 1780; – AAN: sygn. FPZOO, t. 13 k. 8 poz. 14, k. 21 poz. 13; Arch. m. stoł. W.: Akta Państw. Gimn. i Liceum Żeńskiego im. Królowej Jadwigi w W. (teczki kandydatów do liceum na wydz. human.) 1939/40, sygn. 78 k. 20–2 (Strońska Hanna); Arch. UJ: sygn. SR 1913/14 I półr. hosp., sygn. WF 1913/14 II półr. nadzwycz., 1917/1918 II półr. nadzwycz., sygn. WF II 374, 376, 383, 385, 390, 392, 395, 397, 401; CAW: sygn. KN 22 IV 1938 (Stefan Korniłłowicz); – Mater. w posiadaniu autora (Okólnik poufny do pp. oficerów werbunkowych w sprawie Ligi Kobiet P.W., Piotrków, dn. 31 VIII 1916 r.).

Mirosław Sulej

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Irena Kosmowska

1879-12-20 - 1945-08-21
działaczka społeczna
 

Stanisław Jasiukowicz

1882-12-08 - 1946-10-22
polityk endecki
 

Adam Piłsudski

1869-09-25 - 1935-12-16
wiceprezydent Wilna
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Stanisław Konstanty Lentz

1861-04-23 - 1920-10-19
malarz
 

Józef Rafacz

1890-01-30 - 1944-08-03
historyk prawa
 

Antoni Jan Strzałecki

1844-01-10 - 1934-04-25
malarz
 

Marian Piotr Sokołowski

1894-02-22 - 1939-01-18
botanik
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.