Swolkień Marian (1883–1971), szef służb specjalnych, działacz społeczny.
Ur. 6 IX w Krakowie, był najmłodszym synem Bolesława (zob.) i Jadwigi Anieli z Epsteinów (1855–1931).
Po ukończeniu gimnazjum w Krakowie pracował S. w l. 1907–10 jako adiunkt gospodarczy w Przeworsku, w dobrach Ordynacji Przeworskiej Lubomirskich. Od r. 1910 studiował nauki przyrodniczo-społeczne i rolnictwo w Studium Rolniczym UJ. W r. 1912 uzyskał stypendium (380 koron rocznie) z fundacji Damiana Brzeskiego dla młodzieży pochodzenia szlacheckiego. Studia ukończył w r. 1914 bez dyplomu. W „Gazecie Rolniczej” (1914 nr z 4 IX) opublikował artykuł Uwagi dotyczące częściowego zastąpienia owsa otrębami w racji pokarmowej zwierząt roboczych. Przez krótki czas był zarządcą w dobrach Okocim należących do rodziny Götzów-Okocimskich, a następnie przeniósł się do Król. Pol. i pracował kolejno jako asystent Stacji Zootechnicznej w Szamocinie w gub. warszawskiej oraz pomocnik inspektora w Wydz. Hodowlanym Centralnego Tow. Rolniczego w Warszawie. Uczył też hodowli ogólnej i szczegółowej w średniej Szkole Komercyjnej (Handlowej) Edwarda Rontalera, a w okresie 15 III – 30 VI 1915 był kierownikiem biura sekcji końskiej Tow. Wyścigów Konnych. T.r. jako poddany austriacki został wywieziony do Saratowa, gdzie przebywał do końca pierwszej wojny światowej.
W r. 1918 wrócił S. do Warszawy i 22 X t.r. podjął pracę w Urzędzie Aprowizacyjnym przy MSW Rady Regencyjnej. Równocześnie działał w Polskim Zjednoczeniu Ludowym. Od 4 XII pracował w MSZ, najpierw jako sekretarz prywatny wiceministra Tytusa Filipowicza, a od 28 XII jako starszy referent; 2 I 1919 otrzymał nominację na sekretarza Wyższej Komisji Dyscyplinarnej. Od 11 II t.r. kierował Wydz. ds. Szczególnej Wagi; wraz z Janem Wygrzewalskim zajmował się w MSZ sprawami poufnymi. Z polecenia Witolda Jodki-Narkiewicza zorganizował przy MSZ tzw. ochrankę, czyli wywiad, dla śledzenia działalności organizacji prawicowych oraz misji państw koalicyjnych w Polsce. Wraz z Jodką-Narkiewiczem i Włodzimierzem Wiskowskim należał do organizatorów placówki o charakterze wywiadowczym – Warszawskiego Biura Korespondencyjnego (działało do 1 VII). W sierpniu został naczelnikiem Inspektoratu Defensywy Politycznej przy MSW, a 15 III 1921 naczelnikiem Wydz. IVD Komendy Głównej Policji Politycznej, do inwigilacji organizacji o charakterze antypaństwowym i szpiegowskim. Był utalentowanym organizatorem służb specjalnych, a z jego doświadczeń korzystały też obce służby bezpieczeństwa; w l. 1922–3 przyczynił się do organizacji policji politycznej w Finlandii i Rumunii. Po zamordowaniu w grudniu 1922 prezydenta Gabriela Narutowicza znalazł się w grupie funkcjonariuszy Policji, których obciążono odpowiedzialnością za brak właściwej ochrony; otrzymał dymisję, a jego miejsce zajął Henryk Kawecki. W wyniku reorganizacji służb w kwietniu 1923 został szefem Służby Informacyjnej jako kierownik oddz. informacyjnego w Dep. Bezpieczeństwa Publicznego MSW.
Dn. 16 VI 1924 objął S. stanowisko naczelnika powstałego w miejsce zlikwidowanej Służby Informacyjnej Wydz. V Komendy Głównej Policji Politycznej. Był jednak przeciwny częstym reorganizacjom w MSW, wywołującym chaos w dziedzinie bezpieczeństwa państwowego. Stale współpracował z Oddz. II Sztabu Generalnego WP. Dn. 27 VIII t.r. powołany został do I Komisji Kwalifikacyjnej przy MSW do wydawania opinii o kwalifikacjach urzędników Policji Państw. W l. 1924–5 odbył podróże służbowe do Hiszpanii, Francji, Turcji, Łotwy, Estonii, Włoch, Austrii i Szwajcarii, a w maju 1926 ponownie do Łotwy, Austrii, Włoch, Francji, Szwajcarii i Czechosłowacji. W czasie przewrotu majowego t.r. zachował lojalność wobec rządu Wincentego Witosa, w związku z czym 28 V został usunięty ze stanowiska i przeniesiony 9 VI «w stan nieczynny», a 10 XII w stan spoczynku (emerytura). W r. 1927 utrzymywał, że gen. Włodzimierz Zagórski został zamordowany w lokalu «Strzelca» w Warszawie, ale zagrożony odpowiedzialnością karną za «szerzenie nieprawdziwych pogłosek», wycofał się z tego twierdzenia.
W r. 1931 kupił S. w Chrzanowie Małym (pow. Błonie) w sąsiedztwie Milanówka drewniany dom, który przebudował w willę «Pomianówka». Zajmował się odtąd problemami lokalnymi, zwłaszcza elektryfikacją. W czerwcu 1932 wszedł do zarządu Powszechnego Związku Emerytów Państw., a w r. 1935 został prezesem Zarządu i dyrektorem Spółdzielni Elektryfikacyjnej «Sami sobie» w Milanówku. W l. trzydziestych był zaprzyjaźniony m.in. z Marią Dulębą i Kazimierzem Wierzyńskim, a także Janem Stanisławem Jankowskim.
W czasie okupacji niemieckiej S. nadal kierował Spółdzielnią «Sami sobie». Ukrywał ludzi zagrożonych wywiezieniem na roboty do Niemiec, a w r. 1945 Jankowskiego, któremu m.in. odradzał udział w spotkaniu z wojskowymi radzieckimi w Pruszkowie. W nowych warunkach politycznych włączył się w działalność Wiejskich Spółdzielni Spożywców. W r. 1947 został wybrany do Rady Okręgowej Okręgu Warszawskiego Związku Rewizyjnego Spółdzielni RP. Był zwolennikiem Stanisława Mikołajczyka i t.r. wysuwano w PSL jego kandydaturę na listy wyborcze do Sejmu.
Po przejęciu 31 XII 1948 Spółdzielni «Sami sobie» przez Zjednoczenie Energetyczne Okręgu Warszawskiego pełnił w nim S. od stycznia 1949 funkcję zastępcy dyrektora ds. administracyjno-finansowych, a w l. 1951–2 był kierownikiem Oddziału Ogólnego. W r. 1952 objął kierownictwo Sekcji Zaopatrzenia Służby Inwestycyjnej w Zakładzie Sieci Elektrycznych Warszawa – Teren w Pruszkowie, ale w maju 1953 został zwolniony w wyniku reorganizacji Zakładu. Znajdował się odtąd w trudnej sytuacji materialnej, a ze względu na pokrewieństwo swoje i żony z mjr. Zygmuntem Szendzielarzem «Łupaszką» był kilkakrotnie przesłuchiwany w Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego. Dopiero w r. 1956 dyrektor Ogniska Muzycznego w Grodzisku Maz. Feliks Dzierżanowski zatrudnił go do prowadzenia sekretariatu i finansów. Dn. 2 II 1958 został S. radnym Miejskiej Rady Narodowej w Milanówku; przez pewien czas był w Radzie przewodniczącym jej Komisji Finansów i Budżetu. Pełnił również funkcję wiceprzewodniczącego Miejskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu, lecz zrezygnował w r. 1960, a wkrótce potem przestał też działać we władzach samorządowych. W l. sześćdziesiątych był czynny w Lidze Ochrony Przyrody. Zmarł nagle 30 V 1971 w Milanówku, został pochowany w grobie rodzinnym na tamtejszym cmentarzu. Był odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1924) i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1925), a także rumuńską Komandorią «Stella Romana» (1923) i fińskim Krzyżem Komandorskim Orderu «Białej Róży» (1924).
Zawarte w październiku 1924 małżeństwo S-a ze Stanisławą Ludwiką Rettinger (1887–1945), urzędniczką w MSW, było bezdzietne. W drugim małżeństwie (od lutego 1948) z Jadwigą ze Światopełk-Mirskich (1916–1994), wdową po poległym pod Falaise rtm. Józefie Lichtarowiczu, miał córkę Marię Stanisławę (ur. 1948), zamężną Osiecką, nauczycielkę w Milanówku.
Portret przez Kotowskiego w posiadaniu córki, Marii Swolkień Osieckiej w Milanówku; – Pettyn A., Milanówek. Informator. Historia, ludzie, architektura, przyroda, Milanówek 2003 s. 89; – Bernaś F., Zaginieni bez wieści, L. 1989 s. 125; Cieślikowski Z., Tajemnice śledztwa KO–1042/27. Sprawa generała Zagórskiego, W. 1979; Hausner R., Pierwsze dwudziestolecie administracji spraw wewnętrznych, W. 1938; Litwiński R., Korpus policji w II Rzeczypospolitej. Służba i życie prywatne, L. 2007; Misiuk A., Historia policji w Polsce od X wieku do współczesności, W. 2008; tenże, Policja Państwowa 1919–1939. Powstanie, organizacja, kierunki działania, W. 1996; Sibora J., Narodziny polskiej dyplomacji u progu niepodległości, W. 1998; – Godlewski J., Na przełomie epok, W. 1990; Kuszyk W., Walki klasowe na wsi polskiej 1918–1919. Materiały źródłowe, W. 1968; – „Czas” 1912 nr z 26 VI; „Express Poranny” 1922 nr z 19 XII; „Gaz. Lud.” 1918 nr 49; „Gaz. Roln.” 1918 nr 21–22; „Gaz. Warsz.” 1923 nr z 29 VI; „Ilustr. Kur. Codz.” 1932 nr 157; „Kur. Warsz.” 1918 nr 168, 1923 nr z 24 VI; „Monitor Pol.” 1921 nr 189, 1924 nr z 22 VIII; „Przegl. Wieczorny” 1924 nr z 4 XI (o ślubie S-a); „Rzeczpospolita” 1923 nr z 1 VII; „Słowo Pol.” 1923 nr z 24 VI; „Wiek Nowy” 1924 nr 6888; – Arch. UJ: sygn. SR 54, 55; CAW: sygn. 62/53 (wspomnienia żony S-a, Jadwigi); – Mater. Red. PSB: Życiorys S-a oprac. przez córkę, Marię Swolkień Osiecką; – Informacje Marii Swolkień Osieckiej z Milanówka i Janusza Zatheya z Kr.
Elżbieta Orman