Mrozowicki Michał (1826–1871), komisarz pełnomocny Rządu Narodowego 1863 r. w Księstwach Naddunajskich. Ur. w Sokołówce koło miasteczka Bóbrka w Galicji wschodniej, był synem Franciszka, oficera wojsk napoleońskich i jednego z pionierów przemysłu cukrowniczego w Galicji, oraz Nikodemy z Jaxów-Małachowskich. W l. 1846–8 studiował na Uniw. Lwow. na Wydziale Prawa. W r. 1848 służył w Gwardii Akademickiej. W maju 1849 został lekko ranny i ujęty przy próbie przedostania się do powstania węgierskiego, po czym wcielony do armii austriackiej. Następnie przebywał we Lwowie, próbował się parać literaturą i publicystyką. Był działaczem Galicyjskiego Tow. Gospodarczego i autorem przyjętego przez walne posiedzenie tej organizacji wniosku o popieraniu oświaty ludowej. W dn. 16 VI 1863 został mianowany Komisarzem Pełnomocnym Rządu Narodowego (RN) w Księstwach Naddunajskich. Na zlecenie gen. Józefa Wysockiego, naczelnego wodza sił zbrojnych na Rusi, udał się ze Lwowa do Jass w celu organizacji wyrobu amunicji dla powstania. Jeździł wówczas dwukrotnie do Tulczy, gdzie formował oddział płk Zygmunt Miłkowski, i przekazał mu sumę 38 000 franków. W lipcu t. r. Miłkowski wkroczył do Rumunii, gdzie został rozbrojony po bitwie pod Kostangalią. M. prezentował się wówczas ks. Aleksandrowi Cuzie, w kontuszu i przy karabeli, jako agent RN, zabiegając o przepuszczenie internowanych Polaków na plac boju. Udał się następnie do Lwowa dla zdania sprawy z sytuacji. Jako komisarz RN sprawdzał w sierpniu rachunki wyprawy Miłkowskiego, a następnie ułatwiał przerzut jego ludzi do Galicji. We wrześniu jeździł ponownie do Lwowa, zaś w styczniu 1864 do Stambułu. Głównie jednak przebywał w Gałaczu; z doktorem Teofilem Glückiem, agentem Hotelu Lambert w Bukareszcie, współpracował zgodnie. Od marca 1864 opiekował się emigrantami wydalanymi z Galicji; znalazł się też w opałach finansowych, nie mogąc płacić długów związanych z wydatkami poczynionymi na zakup, wyrób i przesyłkę broni. W czerwcu t. r. złożył formalnie urząd komisarza i wyjechał do Stambułu, gdzie zatrudnił go w swym biurze agent RN Tadeusz Oksza-Orzechowski. Porzucił to zajęcie przed sierpniem t. r. i zaciągnął się na ochotnika, w stopniu oficera, do kozaków sułtańskich Sadyka-Paszy (Michała Czajkowskiego). I tutaj nie popasał długo, w lutym 1865 wyjechał do Francji, zaś w czerwcu 1866 wystąpił w czasopiśmie „Le Monde” z enuncjacją na temat stosunku Hotelu Lambert do nadchodzącej wojny austro-pruskiej. Własnym nakładem ogłosił anonimowo 2 broszury: Po upadku Belcrediego (Lw. 1866) oraz Przed zebraniem Rady Państwa (Lw. 1867). M. odebrał sobie życie 5 XI 1871 w Homburgu rzucając się pod pociąg, pono na skutek nieporozumień małżeńskich, czy też (wg innej wersji) zgrawszy się w karty. Żonaty był z Serafiną Czarnowską i z tego małżeństwa miał synów: Franciszka i Jerzego.
Uruski, IX 331; Lewak–Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog; – Lewak A., Dzieje emigracji polskiej w Turcji, W. 1935; Łukasik S., Rumunia a Polska w XIX w., Kr. 1929; Zdrada J., Zmierzch Czartoryskich, W. 1969; – Bobrowski T., Pamiętniki, Lw. 1900 I 354; Czartoryski W., Pamiętnik 1860–1864, W. 1960; Dokumenty KCN i RN, Wr. 1968; Dokumenty Wydziału Wojny RN, Wr. 1973; Dunin W., Rumunia, Lw. 1887; Miłkowski Z., Od kolebki przez życie, Kr. 1937 III; tenże, W Galicji i na wschodzie, P. 1880; Polska działalność dyplomatyczna 1863–1864 r., W. 1937 I; Sokulski F., W kraju i nad Bosforem 1830–1881, Wr. 1951; Wydawnictwo materiałów do historii powstania 1863–1864, Lw. 1894 V 243–51; Zbiór zeznań; – B. Czart.: rkp. 5744 (raporty Glücka); – Informacje Aleksandra Małachowskiego z Warszawy na podstawie będących w jego posiadaniu archiwów rodzinnych.
Stefan Kieniewicz