Szaster Michał (1691–1779), aptekarz, ławnik i rajca krakowski.
Wg przekazów rodzinnych S. pochodził z Francji, o czym mogłaby świadczyć pierwotna pisownia nazwiska de Chastres lub Chastere, występująca w formie spolszczonej Szaster lub Szastr, a w formie niemieckiej Schaster. Jego rodzice, wywodzący się podobno z hugenotów, prześladowanych po odwołaniu w r. 1685 przez Ludwika XIV edyktu nantejskiego, prawdopodobnie zginęli w zamieszkach na tle religijnym.
Po śmierci rodziców kilkuletnim S-m zaopiekował się «magnat jeden wracający z Francji do kraju». S. mieszkał w Lewoczy na Górnych Węgrzech (obecnie Słowacja), gdzie przygotowywał się do zawodu aptekarza u tamtejszego lekarza i aptekarza Daniela von Franksteina. Świadectwo ukończenia praktyki zawodowej S-a wystawiono 10 IV 1714 w języku niemieckim z podpisem von Franksteina. T.r. opuścił S. Lewoczę i przybył do Krakowa, gdzie podjął pracę czeladnika w aptece rajcy krakowskiego Mikołaja Chudzińskiego w kamienicy «Pod Złotą Głową» (obecnie część posesji Rynek Główny 13). W Krakowie przed r. 1726 wyrzekł się «błędów heretyckich» i przeszedł na katolicyzm. Zapewne w 1. poł. kwietnia 1720 ożenił się z Barbarą, córką pryncypała i jego pierwszej żony, Teresy z Behmów. Kontrakt małżeński zapisano w księgach 9 IV t.r.; teść, zalegający S-owi z pensją 1200 tynfów za sześć lat, zagwarantował mu prawo bliższości do apteki, podkreślając jego kompetencje i zasługi. Ślub oznaczał wejście S-a do krakowskiego patrycjatu, a rychła śmierć Chudzińskiego (przed 13 II 1722) sprawiła, że przejął jego aptekę.
Pod koniec r. 1724 wszedł S. do ławy miejskiej po zmarłym Antonim Wilhelmie (Wilermie), a 27 II 1726 również do Rady Miejskiej po zmarłym Janie Gałeczce starszym. W Radzie Miejskiej zasiadał przez ponad 53 lata; do grona ośmiu rajców urzędujących wchodził na pewno w l. 1727, 1731, 1735, 1737–8, 1740–1, 1744, 1747, 1751, 1757, 1759–60 (w trzech ostatnich wymienionych okresach nadzorował ściąganie szosu). Aktywnym członkiem Rady Miejskiej był jeszcze w październiku 1762. Od marca 1747 do (prawdopodobnie) końca października 1769 sprawował funkcję prowizora paraf. Mariackiej; wraz ze współprowizorem, rajcą krakowskim Józefem Zaleskim, kierował w marcu 1748 sporządzaniem inwentarza zakrystii kościoła Mariackiego. Od sierpnia 1759 pełnił funkcję prowizora wraz z synem Piotrem (zob.). Również wspólnie z Piotrem prowadził od pewnego czasu swą aptekę. Dn. 29 IV 1779 sporządził testament; kazał się pochować w kościele Mariackim w grobie przy kaplicy Częstochowskiej, a głównym spadkobiercą, dziedzicem apteki i kamienicy, uczynił syna Piotra. Zmarł przed 27 VIII 1779 (data wpisu testamentu do ksiąg miejskich krakowskich).
S. był dwukrotnie żonaty. Po śmierci (prawdopodobnie w r. 1740) Barbary z Chudzińskich poślubił 29 XI 1741 Elżbietę z Szalińskich (zm. 1771), wdowę po Melchiorze Nyczu (Nitschu), kupcu krakowskim, zajmującą się handlem tabacznym. Z pierwszego małżeństwa miał pięciu synów: Macieja, występującego częściej jako Jan, Piotra, Mikołaja, Kaspra i Wojciecha (ochrzczony 24 IV 1731, zm. zapewne w dzieciństwie) oraz córkę Zofię Katarzynę (ochrzczona 31 V 1733, zm. zapewne w dzieciństwie). Drugie małżeństwo było prawdopodobnie bezdzietne. Maciej Jan (1721 – 29 I 1746), ochrzczony 24 II, był w r. 1738 studentem Uniw. Krak. i 25 IX 1745 uzyskał tam doktorat filozofii; zamierzano wysłać go na studia do Rzymu, lecz wkrótce zmarł. Mikołaj (1725–1776), ochrzczony 9 XII, uzyskał 24 III 1741 na Uniw. Krak. stopień bakałarza, potem 23 VII 1742 magisterium sztuk wyzwolonych i doktorat filozofii, a 2 IX 1743 w Rzymie doktorat medycyny. Następnie wrócił do Krakowa, gdzie praktykował jako lekarz. Od r. 1755 był profesorem Uniw. Krak. i wykładał terapię na Wydz. Lekarskim. Z uczelnią był związany prawdopodobnie do r. 1769, a później zajął się wyłącznie prywatną praktyką lekarską. Przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej rękopis z r. 1765 „Dispensatorium sive manuale pharmaceuticum anno a partu virginis MDCCLXV conscriptum”, figurujący jako dzieło jego brata Kaspra, został przypisany przez Wojciecha Roeskego synowi Piotra Szastera, Janowi Andrzejowi (zob.). Ze sporą dozą prawdopodobieństwa można jednak przyjąć, że dzieło to jest autorstwa Mikołaja. Z zawartego 20 X 1753 małżeństwa z Barbarą Krauzówną, wnuczką Andrzeja Krauza (zob.), najstarszą córką kupca krakowskiego i sekretarza królewskiego Józefa Krauza (1700–1754), miał Mikołaj córkę Justynę Marię (ur. 25 VI 1754) oraz synów: Wincentego (zob.), Antoniego (zob.) i Michała Jacka (ochrzczony 12 I 1766). Z okazji ślubu Mikołaja ukazał się: „Applausus Epithalamius in solennibus nuptiis Praenobilis, Magnifici et Clarisimi Domini Nicolai Szaster Medicinae Doctoris et Praenobilis Magnificae ac Clarissimae Virginis Barbarae Krausowna Festivo ritu Die 20 Mensis Octobris Anno 1753 Cracoviae Celebratis, iisdem praenobilibus sponsis dedicatus”, przypuszczalnie autorstwa Jerzego Sonera. Kasper (1729 – po 1779), ochrzczony 9 I, uzyskał 5 XI 1746 na Uniw. Krak. stopień bakałarza sztuk wyzwolonych i filozofii, a 26 IX 1747 doktorat filozofii; zapewne przed r. 1753, przypuszczalnie w Rzymie, został doktorem obojga praw. Wybrał karierę duchowną; w r. 1753 był dziekanem kurzelowskim, a w r. 1754 proboszczem w Nowym Brzesku.
Noga Z., Urzędnicy miejscy Krakowa, Kr. 2008 cz. 2; – Bieniarzówna J., Rada miejska w czasach saskich, „Roczn. Krak.” R. 47: 1976 s. 123–35; Bieniarzówna J., Małecki M., Dzieje Krakowa, Kr. 1984 II; Komorowski W., Sudacka A., Rynek Główny w Krakowie, Wr. 2008 s. 278; Lachs J., Dawne aptekarstwo krakowskie, W. 1933 s. 143; Stabrawa A., Dawne apteki miasta Krakowa od XIV do XVIII wieku, (mszp. pracy doktorskiej z r. 1993 w Collegium Medicum UJ) (dot. także syna, Mikołaja); taż, Z dziejów dwóch aptek w kamienicy nr 13 przy Rynku Głównym w Krakowie, „Krak. Roczn. Arch.” T. 7: 2002 s. 42–54 (dot. także syna, Mikołaja); – Album stud. Univ. Crac., V; Karczewski L. F., Mowa pogrzebowa miana na nabożeństwie żałobnym..., Wr. 1860; Soner J., Sacra Seniorum corona, [b.m.w.] 1752 s. 4; Statuta nec non liber promotionum (dot. także syna, Mikołaja); – AP w Kr.: sygn. 476 s. 691, 810–11, sygn. 477 s. 744, 991, 1371, 1580, 1844–5, sygn. 478 s. 13, s. 130–1, 280–1, 616, 974, 1624–5, 2157, 2485–6, sygn. 479 s. 3–4, 556, 1198, 1745–6, sygn. 480 s. 93, 353, 491, sygn. 481 s. 11–12, sygn. 774 s. 438–40, sygn. 776 s. 450–3, sygn. 1246 s. 356, sygn. 1384 s. 554–61, sygn. 1393 s. 387–98, sygn. 1428 s. 136, sygn. 1477 s. 64–6, sygn. 2812 s. 8–9, sygn. 2814 s. 6–7, sygn. 2815 s. 12, sygn. 2816 s. 4, sygn. 2817 s. 4, 8–9, sygn. 2818 s. 4–5, sygn. 2819 s. 4, sygn. 2833 s. 4, sygn. 3338 s. 1, sygn. 3353 s. 3, sygn. 3356 s. 1–2, 317; B. Muz. Farmac. Collegium Medicum UJ: sygn. 6918 (Stabrawa A., Ród Szasterów w Krakowie, w: XV Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, Warszawa 23–24 października 1992) s. 119 (dot. także syna, Mikołaja); Paraf. rzymskokatol. p. wezw. NMP w Kr.: sygn. 373 (Metrica baptizatorum za l. 1714–37) s. 174, 366, 433, 503, sygn. 503 (Metrica copulatorum za l. 1722–56) s. 234.
Bibliogr. dot. Mikołaja Szastera: Biogr. Lexikon d. hervorr. Ärzte, V; Estreiche r; Janock i, Lexicon; Kośmińsk i, Słown. lekarzów; PSB (Krauz Andrzej Stanisław); – Arnold J. C., O hojności królów i względach panów polskich dla rzeczy lekarskiej i lekarzów, „Roczn. Tow. Przyjaciół Nauk” T. 10: 1817; Baran Z., Krakowski ród Węgrzynowiczów, „Roczn. Nauk.-Dydaktyczny Wyższej Szkoły Pedagog. w Kr.”, Prace Hist., R. 20: 1999 z. 203 s. 80–4; Danowska E., Inwentarz pośmiertny rajcy krakowskiego Andrzeja Stanisława Krauza z 1702 roku, „Roczn. Krak.” T. 73: 2007; Gąsiorowski L., Zbiór wiadomości do historii sztuki lekarskiej w Polsce, P. 1853 II; Pachoński J., Zmierzch sławetnych, Kr. 1956; Rostworowski E., Czasy saskie, w: Dzieje UJ, I; Roeske E. W., Jan Szaster 1741–1793, W. 1960 s. 13–15; Szumowski W., Krakowska Szkoła Lekarska po reformach Kołłątaja, „Bibl. Krak.” 1929 nr 67 s. 39; – Album stud. Univ. Crac., V 57; – AP w Kr.: sygn. 478 s. 120, sygn. 775 s. 274, 308–9, sygn. 776 s. 208–9, 351; B. Jag.: rkp. 2839; Katedra Hist. Med. i Farmac. Collegium Medicum UJ: Dz. III nr 377 akc. (Dypl. perg. nr 43); Paraf. rzymskokatol. p. wezw. NMP w Kr.: sygn. 373 (Metrica baptizatorum za l. 1714–37) s. 299, sygn. 374 (toż za l. 1738–58) s. 365, sygn. 375 (toż za l. 1759–72) s. 187, sygn. 503 (Metrica copulatorum za l. 1772–56) s. 336.
Anna Stabrawa i Maciej Ziemierski