INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Wincenty Szaster     

Wincenty Szaster  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 2010-2011 w XLVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szaster Wincenty (1758–1816), doktor medycyny, profesor Uniwersytetu Krakowskiego.

Ur. w Krakowie (błędnie podawany r. ur. 1757, m.in. na epitafium w krakowskim kościele św. Anny), ochrzczony 7 IV jako Wincenty Michał Józef Kajetan, był wnukiem Michała (zob.), synem Mikołaja i Barbary z Krauzów, wnuczki Andrzeja Krauza (zob.), bratankiem Piotra (zob.), starszym bratem Antoniego (zob.), bratem stryjecznym Jana Andrzeja Szastera (zob.).

S. od urodzenia był ułomny, «miał w przeciwnaturalnej budowie swojego ciała nasiona przyszłych cierpień» (F. Kostecki). Uczęszczał do szkoły przy paraf. Mariackiej, a od 15 V 1770, razem z bratem Antonim, do Kolegium Nowodworskiego. Wg Hipolita Stupnickiego, wczesną wiosną 1772 czternastoletni S. podczas oblężenia Wawelu zajętego przez konfederatów barskich, pod pretekstem dostarczania leków z rodzinnej apteki, przemycał prowiant dla załogi. Po ukończeniu wiosną 1774 klasy retoryki rozpoczął studia na Uniw. Krak. i 31 I 1775 uzyskał stopień bakałarza sztuk wyzwolonych i filozofii. Równocześnie uczył się prywatnie medycyny pod kierunkiem powinowatego Andrzeja Badurskiego. Napisał w tym czasie dwa panegiryki: w styczniu t.r. opublikował z okazji ślubu mjr. wojsk kor. Franciszka Jerowskiego z Petronelą Grochowską Przymierze dożywotnich zaślubin... (Kr.), a w styczniu 1776 ku czci ksieni krakowskich klarysek Marcjanny Walewskiej Uroczyste powinszowanie w dzień Imienin... (Kr.). Zdobytą podczas studiów wiedzę z fizyki i filozofii zawarł w pracy Physica Aristotelico-Thomistica (B. Jag., rkp. 2697).

Po uzyskaniu 11 VII 1776 doktoratu z filozofii, a następnie stypendium Justa Słowikowskiego, wyjechał S. jesienią t.r. do Bolonii. Dn. 28 VII 1778 otrzymał tam doktorat z medycyny; jego promotorem był Gaetano Monti. Do r. 1782 uzupełniał studia w Paryżu pod kierunkiem m.in. A. Petita, P. J. Desaulta oraz J. L. Baudelocque’a (położnictwo). Spotkał tam m.in. Jana Śniadeckiego i Jana Jaśkiewicza; dzięki ich poparciu po powrocie do Krakowa (wracając zatrzymał się w Wiedniu) objął 17 VI t.r. Katedrę Anatomii i Fizjologii w Kolegium Fizycznym Szkoły Głównej Kor. i pod koniec października rozpoczął wykłady. Choć najmłodszy z profesorów Kolegium Fizycznego, znalazł się t.r. w radzie złożonej z ośmiu profesorów uczelni, przydanej do boku Hugona Kołłątaja, wizytatora z ramienia KEN. Podobnie jak inni profesorowie Szkoły Głównej Kor. wygłaszał, w myśl zaleceń KEN, odczyty dla publiczności, m.in. na dorocznym posiedzeniu Kolegium Fizycznego 29 IX 1783 w rozprawie O pożytecznym dla społeczności chowaniu zmarłych (niezachowana) poruszył kwestię założenia cmentarza poza murami Krakowa. Wspólnie z bratem stryjecznym Janem Andrzejem Szasterem wziął udział w eksperymentach z balonem na ogrzane powietrze; lot odbył się 1 IV 1784 w krakowskim Ogrodzie Botanicznym.

Prowadzony przez S-a kurs anatomii i fizjologii trwał trzy lata, obejmując: osteologię, splanchnologię, miologię oraz budowę systemów nerwowego i krążenia. Fizjologię wykładał wg dzieła „Institutiones Physiologiae” L. Caldaniego (Padova 1773). Przyswajał nauce polskiej najnowsze zdobycze medycyny francuskiej i włoskiej; zajęcia, w tym pokazy, prowadził przeważnie w Kolegium św. Barbary przy Małym Rynku, gdzie powstał tzw. teatr anatomiczny. Wykładał po polsku, dbając o precyzję i jasność wypowiedzi; kładł nacisk na praktyczne przygotowanie przyszłych lekarzy, w tym praktyki w szpitalach. Interweniował u władz KEN z powodu braku materiałów do prosektorium; był zwolennikiem sprowadzania z Bolonii lub Florencji woskowych modeli anatomicznych. Ze względu na kłopoty zdrowotne zatrudniał do przeprowadzania sekcji asystentów-prosektorów. Wspólnie z Rafałem Czerwiakowskim opracował 27 X 1785 projekt organizacji szkoły chirurgicznej, rozumianej jako przygotowanie do studiów medycznych; zwracali uwagę na potrzebę kształcenia praktycznego, a także na znajomość łaciny oraz elementów fizyki i geometrii wśród adeptów chirurgii. Podobnie jak brat Antoni i brat stryjeczny Jan Andrzej, był S. skonfliktowany z rektorem (od r. 1786) Feliksem Oraczewskim. Wraz z większością profesorów Kolegium Fizycznego wystąpił przeciw nowemu (od jesieni 1788) prezesowi Kolegium Andrzejowi Trzcińskiemu (zarzucał on m.in. S-owi nadmierne wydatki, w tym na prosektorów). S. podpisał ułożoną 28 III 1789 notę do KEN przeciw Trzcińskiemu, sprzeciwił się też postulowanym przez zwierzchników publicznym popisom z anatomii. Starał się w l. 1790 i 1791 o Katedrę Patologii, Terapii i Kliniki, aby swoją Katedrę Anatomii i Fizjologii przekazać bratu Antoniemu (gotów był nawet przejść na emeryturę), o co bezskutecznie zabiegał wraz z bratem stryjecznym Janem Andrzejem. Zabiegi czynił m.in. przez poznanego «u wód» posła na Sejm Wielki, Tadeusza Kościałkowskiego. Konflikt z władzami uczelni wygasł po zmianie rektora i prezesa Kolegium Fizycznego w r. 1790. Wraz z Franciszkiem Scheidtem wszedł S. na początku r. 1792 do komisji powołanej przez krakowski magistrat dla wytyczenia nowego cmentarza poza miastem, zgodnie z zaleceniami Komisji Policji. Sprawował opiekę lekarską nad studentami medycyny, pobierając za to roczne wynagrodzenie w wysokości 360 złp. Pracował nad dziełem z zakresu anatomii i fizjologii, lecz go nie ukończył, m.in. z powodu niedostatecznej ilości materiału do sekcji; z zachowanych rachunków wynika, że zwłoki kupował od grabarzy za pieniądze i wódkę, a następnie opłacał msze i pogrzeby szczątków. Dbał też o tworzenie i rozbudowę gabinetu anatomicznego. Podczas sejmu rozbiorowego 1793 r. w Grodnie Śniadecki, z powodu swej choroby, zabiegał w sierpniu o przyjazd S-a, by zastąpił go w trudnych negocjacjach dotyczących spraw uczelni; jednak S. nie przyjechał.

Wkrótce po zajęciu Krakowa przez Austriaków, 5 I 1796, wszedł S. w skład komisji, która dla delegacji Szkoły Głównej, wysłanej do Wiednia w sprawie starań o zabezpieczenie praw uczelni, opracowała tekst memoriałów w językach polskim i francuskim (tekst łaciński opracował Józef Bogucicki), zatwierdzonych przez władze uczelni 15 I t.r. W r. 1802, w związku z niepewną sytuacją i germanizacją Uniw. Krak., S. i Czerwiakowski zrezygnowali z pracy. Wkrótce potem S. na krótko podjął zajęcia, lecz z powodu pogłębiających się kłopotów zdrowotnych zwrócił się w r. 1803 do władz austriackich o pozwolenie na przejście na emeryturę. W r. 1804 uzyskał status profesora-emeryta z roczną pensją 4 tys. złp. Po zakończeniu rządów austriackich, nie później niż 9 VIII 1809, kiedy poproszono go, «ażeby przyjął na siebie zlustrowanie i spisanie inwentarza w gabinecie anatomicznym», wrócił na uczelnię po raz kolejny, na rozpoczęcie prac Komisji do Interesów Akademii. W związku z zapotrzebowaniem armii Ks. Warszawskiego na felczerów przystąpił w styczniu 1810 z bratem Antonim i Franciszkiem Kosteckim do przygotowywania projektu «seminarium uczniów medycyny i chirurgii». Pracował nad Wewnętrznym Urządzeniem Szkoły Głównej oraz praktykował prywatnie jako lekarz; był często wzywany na konsylia. Wg Kosteckiego S., «wierny obowiązkom swojego powołania, nie czynił [...] różnicy między ubogimi i bogatymi». Zaprzyjaźniony z braćmi Śniadeckimi, utrzymywał serdeczne kontakty listowne z Janem, po jego wyjeździe z Krakowa, i Jędrzejem, swoim najwybitniejszym uczniem (z l. 1787–91); był jednym z pierwszych czytelników i recenzentów jego dzieła „Teoria jestestw organicznych” (Wil. 1804, 1811). S., jego brat Antoni oraz brat stryjeczny Jan Andrzej, wraz z Kosteckim i Czerwiakowskim przyczynili się do znacznej renomy krakowskiego środowiska medycznego w tym czasie.

Po utworzeniu Wolnego Miasta Krakowa został S. nominowany 2 XI 1815 przez Komisję Organizacyjną do Senatu; znalazł się w gronie sześciu senatorów czasowych, z roczną kadencją. Z funkcji szybko jednak zrezygnował, a na zwolnione miejsce wybrano 17 XI jego brata Antoniego. S. został członkiem powstałego w r. 1815 Tow. Naukowego Krakowskiego. Chory od dłuższego czasu, zmarł 17 X 1816 w Krakowie; został pochowany na cmentarzu Rakowickim.

S. rodziny nie założył. Znaczny majątek, zgromadzony dzięki pracy, zapisał krewnym.

 

Epitafium w kościele św. Anny w Kr., ufundowane przez brata S-a, Antoniego (portret na blasze został skradziony), reprod. w: Szumowski W., Krakowska Szkoła Lekarska po reformach Kołłątaja, „Bibl. Krak.” 1929 nr 67; – Biogr. Lexikon d. hervorr. Ärzte, V; Estreicher; Kośmiński, Słown. lekarzów; Stupnicki H., Herbarz polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów, Lw. 1859 III 153; – Chamcówna M., Epoka wielkiej reformy, w: Dzieje UJ, II cz. 1; taż, Uniwersytet Jagielloński w dobie Komisji Edukacji Narodowej. Szkoła Główna Koronna w okresie wizyty i rektoratu Hugona Kołłątaja 1777–1786, Wr. 1957; Gąsiorowski L., Zbiór wiadomości do historii sztuki lekarskiej w Polsce, P. 1855 III; Girtler K., Opowiadania, Wyd. Z. Jabłoński, J. Staszel, Kr. 1971; Hist. Nauki Pol., II; Homola-Skąpska I., Udział inteligencji w towarzystwach naukowych i kulturalnych Wolnego Miasta Krakowa, „Roczn. B. Nauk. PAU i PAN w Kr.” R. 47: 2002; Mrozowska K., Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1795–1850, w: Dzieje UJ; Sołtys A., Opat z San Michele, W. 2008; Stabrawa A., Dawne apteki miasta Krakowa od XIV do XVIII wieku, s. 317 (mszp. pracy doktorskiej z r. 1993 w Collegium Medicum UJ); taż, Z dziejów dwóch aptek w kamienicy nr 13 przy Rynku Głównym w Krakowie, „Krak. Roczn. Arch.” T. 7: 2001 s. 42–54; Wachholz S., Rzeczpospolita Krakowska. Okres od 1815 do 1830 r., W. 1957 s. 136, 159; – Album stud. Univ. Crac., V 168; Koresp. Śniadeckiego, I, II; Kostecki F., Nekrolog Wincentego Szastera Filozofii i Medycyny Doktora, Anatomii i Fizjologii w Szkole Głównej Krakowskiej wysłużonego Profesora, Towarzystwa Naukowego z Uniwersytetem Jagiellońskim połączonego czynnego Członka, przez Franciszka Kosteckiego, „Rocz. Tow. Nauk. Krak.” T. 8: 1823 s. 283–307; Protokoły posiedzeń Komisji Edukacji Narodowej 1773–1785, Oprac. M. Mitera-Dobrowolska, W. 1973; Statuta nec non liber promotionum, s. 429, 431; Wachholz L., Wydział Lekarski Uniwersytetu Krakowskiego i jego grono nauczycielskie. 1364–1918, Kr. 1935 s. 68; – AP w Kr.: Arch. M. Kr., sygn. 50 s. 92, sygn. 58 s. 477; AP w Kr., Oddz. na Wawelu: Terr. Crac. Nova, sygn. 77 s. 907; Arch. UJ: sygn. 97 s. 337, 354–5, 388–9, 397, 406–7, 437, 444–5, 489, 496–7; B. Jag.: sygn. 2697 (Physica Aristhotelico-Thomistica), sygn. 2698 (notatki S-a z wykładów J. Szabla w r. 1774), sygn. 3757 k. 37–101; B. Muz. Farmac. Collegium Medicum UJ: sygn. 6918 (Stabrawa A., Ród Szasterów w Krakowie, w: XV Naukowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, Warszawa 23–24 października 1992) s. 119, sygn. 6961 (taż, Szasteroviana na wystawie w Muzeum Farmacji CM UJ w Krakowie, w: IV Sympozjum Historii Farmacji, Suchedniów 10–11 czerwca 1994) s. 34; Katedra Hist. Med. i Farmac. Collegium Medicum UJ: Dz. III, nr 376 akc. (Dypl. perg. nr 42); Paraf. rzymskokatol. p. wezw. NMP w Kr.: sygn. 374 (Metrica baptizatorum za l. 1738–58) s. 451, sygn. 604 (Liber mortuorum za l. 1816–28) s. 12; – Mater. Red. PSB: Życiorys S-a autorstwa Heleny Wereszyckiej.

Anna Stabrawa i Maciej Ziemierski

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 
 

Piotr Szaster

1723 - 1791-11-22 aptekarz
 

Antoni Szaster

1759-06-15 - 1837-09-10 doktor medycyny
 

Jan Andrzej Szaster

1746 - lipiec 1793 aptekarz
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Walenty Wilhelm Wańkowicz

1799 lub 1800 - 1842-05-12
malarz
 

Rafał Hadziewicz

1805-10-13 - 1886-09-07
malarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Jan Sikorski

1804-12-27 - 1887-02-12
malarz
 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.