Leitgeber Mieczysław Antoni, pseud. Mieczysław z Poznania (1841–1893), powstaniec, księgarz i wydawca. Ur. 13 VI w Poznaniu; był synem Józefa Napoleona i Salomei Dulińskiej, wnukiem Antoniego (zob.), bratem Jarosława (zob.) i Bolesława (zob.). Gimnazjum im. Marii Magdaleny w Poznaniu opuścił na rok przed maturą, a po odbyciu jednorocznej służby wojskowej (1858–9) rozpoczął naukę księgarstwa w firmach Poznania i Wilna (1861–3), przerwaną na skutek wybuchu powstania styczniowego i uczestnictwa w nim, wraz z bratem Bronisławem, w oddziale płk. Younga de Blankenheim. Brał udział w potyczce pod Nową Wsią (26 IV 1863), a pod Brdowem został ranny (29 IV 1863). Po kuracji wrócił ponownie na pole walki.
Po upadku powstania L. emigrował na Bukowinę, gdzie kontynuował praktykę księgarską w Czerniowcach, następnie w Lesznie Wlk. i w Poznaniu u H. Merzbacha. Po zakończeniu praktyki i zdaniu egzaminu rządowego założył w Poznaniu, pod firmą M. Leitgeber, przy placu Wilhelmowskim (obecnie Plac Wolności) własną księgarnię (20 X 1866). Działalność nowej placówki utrudniały brak kapitałów oraz konkurencja istniejących już firm polskich i niemieckich, toteż L. starał się rozwinąć przedsiębiorstwo wielokierunkowo, prowadząc m. in. skład nut i wypożyczalnię książek; nowością była ekspedycja czasopism. Firma posiadała szerokie kontakty z Krakowem, Lwowem i Warszawą, sięgała w głąb Niemiec i do Paryża. Wydała bezpłatny katalog pt. „Systematyczny spis dzieł dla Biblioteczek ludowych znajdujących się na składzie w księgarni Mieczysława Leitgebera” (P. 1866), a w l. 1867–70 miesięczny „Przegląd bibliograficzny piśmiennictwa polskiego”. Działalność wydawnicza firmy (do r. 1872) objęła kilkadziesiąt dzieł, m. in. A. E. Koźmiana i W. Kętrzyńskiego. W l. 1869–71 (z przerwą od kwietnia 1869 do marca 1870) wydawał i redagował L. „Sobótkę”. Było to wówczas jedyne ilustrowane czasopismo literackie w Wielkopolsce przeznaczone dla klasy średniej. Połączono je następnie z „Tygodnikiem Wielkopolskim”.
Ambicją L-a było publikowanie tanich książeczek dla ludu, jednakże przygotowywane Wydawnictwo Dzieł Ludowych pod firmą M. Leitgeber, M. Waligórski i Sp., mimo zebrania poważnych funduszy (1867), nie zostało zrealizowane z powodu śmierci wspólnika. W r. 1868 za wydanie, wspólnie z księgarzem lipskim Weinbrackiem, zbioru poezji patriotycznej ,,Z ubiegłych dni” L. skazany został na grzywnę. Narastające z latami trudności finansowe, choć zabiegał o majętnych wspólników (w. l. 1869–75 był nim S. Tułodziecki, a w l. 1875–85 W. Krakowski) zmusiły go do sprzedania w r. 1884 księgarni młodszemu bratu Jarosławowi. L. przeniósł się do Ostrowa Wlkp., gdzie otworzył księgarnię wydawniczą dla literatury ludowej i podręczników szkolnych. Próbował również wydawać czasopismo tygodniowe „Pomoc” (styczeń-wrzesień 1888), lecz inicjatywa ta upadła z braku środków finansowych i prenumeratorów. Na łamach tego tygodnika ogłosił L. własne wspomnienia z powstania styczniowego W 25-tą rocznicę, powstania i Ze wspomnień powstańca. Poniósłszy duże straty materialne, wrócił do Poznania (1888), gdzie otrzymał posadę w zarządzie miejskim.
L. był autorem kilku książeczek – opowiastek ludowych – wydanych pod pseud. Mieczysław z Poznania, pisanych w celu budzenia uczuć patriotycznych i religijnych (Połączenie Litwy z Polską, P. 1869, Do Ameryki, P. 1870, Czasy kościuszkowskie, P. 1870 i in.). Miały one liczne wydania w kraju i na emigracji. Ogłosił nadto samouczek języka polskiego i rosyjskiego dla Niemców (Lipsk 1890–1). Działalność L-a jako wydawcy, pisarza oraz działacza w Tow. Oświaty Ludowej przyczyniła się w poważnym stopniu do rozwoju czytelnictwa w Poznańskiem, a w jego księgarni niejeden wyuczył się zawodu księgarskiego, w tym kilku działaczy Pomorza, Warmii i Mazur. W r. 1869 pomógł K. Miarce przy instalowaniu „Katolika” na Górnym Śląsku. Od r. 1867 był L. członkiem Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk. Publicznie występował rzadko; w r. 1868 witał delegację «Sokołów» lwowskich, a w 1878 należał do komitetu jubileuszowego ku czci J. I. Kraszewskiego.
L. był ożeniony (5 XI 1867) z Marią Gąsiorowską (1846–1936), córką Ludwika Gąsiorowskiego (zob.), z którą miał syna Witolda (zob.). Zmarł L. 6 XI 1893 r. w Poznaniu.

Estreicher; Tyszkiewicz T., „Sobótka” (1869–1874), „Tygodnik Wielkopolski” (1870–1874). Zarys historyczny oraz bibliografia zawartości, P. 1961; Wojtkowski A., Bibliografia historii Wielkopolski, P. 1934; W. Enc. Powsz., (PWN); – Leitgeber J., 60-lecie pracy zawodowej oraz istnienie księgarni pod firmą J. Leitgeber i Sp. w Poznaniu, W 1927 s. 11 (fot.); – Motty, Przechadzki po mieście, I–II; – B. Ossol.: Leitgeber S., Leitgeberowie. (mszp.); Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Życiorys L-a pióra S. Leitgebera w materiałach PSB; – Szukalska J., Działalność księgarzy Polaków w Ostrowie Wlkp. w okresie W. Księstwa Poznańskiego, (mszp).
Adam Galos