Oelhaf (Oelhafius, Olhafius, Ölhafius) Mikołaj (1604–1643), lekarz, botanik, inicjator prac nad ziołoznawstwem lekarskim. Ur. 20 III w Gdańsku, był synem Joachima (zob.) oraz Anny z domu Haveradt. Uczęszczał zapewne do Gimnazjum Gdańskiego, mimo że brak jego nazwiska w «Catalogus discipulorum» Gdańskiego Gimnazjum. Decyzją Rady Miejskiej Gdańska z 19 IV 1628 otrzymał na trzy lata stypendium na studia we Włoszech, wypłacone za pierwszy rok na ręce jego ojca 20 IX 1628 w kwocie 300 fl. polskich. W r. 1630 uzyskał stopień doktora medycyny, mimo to jeszcze pragnął dalej się kształcić i w r. 1631 prosił Radę Miejską Gdańska o przedłużenie mu stypendium, co zostało prawdopodobnie uwzględnione, gdyż przebywał we Florencji jeszcze w lipcu 1632. Po powrocie do Gdańska został 29 X 1632 powołany na stanowisko lekarza miejskiego, funkcję tę pełnił do końca życia. Był również nadwornym lekarzem króla Władysława IV. Za przykładem swego ojca, a stosując się do wskazówek dra Jana Placotomusa, że do pełnego wykształcenia lekarza należy również konieczność poznania ziół lekarskich, dziko rosnących czy hodowanych w ogrodach, i ich zastosowania w lecznictwie, rozpoczął O. wieloletnie badania roślin rosnących w okolicy Gdańska. Praca jego, ogłoszona drukiem w Gdańsku w r. 1643, pt. Elenchus plantarum circa nobile Borussorum Dantiscum sua sponte nascentium, była prekursorską w zakresie tego typu badań. Zawarł w niej O. szczegółowy opis 350 roślin mających zastosowanie w lecznictwie. Podaje przy ich opisie nie tylko właściwą nazwę botaniczną łacińską, ale stosowane popularnie nazwy niemieckie oraz nazwy łacińskie stosowane przez innych botaników, podając ich nazwiska. Podał dalej miejsca, gdzie opisywane rośliny rosną w okolicach Gdańska, porę ich wzrostu, czas kwitnienia, jak również zastosowanie ich w lecznictwie. Praca, pisana po łacinie, dała początek dalszym studiom nad botaniką lekarską i znalazła w Gdańsku kontynuatorów tych badań, uzupełniających, już po śmierci O-a, jego dzieło (m. in. Christian Menzel).
O. zmarł 23 VII 1643 w Gdańsku, ożeniony był (od 25 V 1637) z Adelgundą, wdową po Michale Kemmerlingu, a córką Jana Keckerbarta (zob.). Pozostawił dwu synów, o których losie brak wiadomości.
Altpreuss. Biogr., II 477–8; Historia Nauki Polskiej, Wr. 1974 VI; Kośmiński, Słown. lekarzów, s. 363; Conwentz H., Oelhafens Elenchus plantarum circa Dantiscum nascentium, Ein Beitrag zur Geschichte der danziger Flora, „Schriften d. Naturforschenden Gesellschaft in Danzig” Nowa S., T. 4: 1877 z. 2 s. 1–33; Nadolski B., Wyjazdy młodzieży gdańskiej na studia zagraniczne w XVII wieku, „Roczn. Gdań.” T. 24: 1965 s. 181; Sokół S., Medycyna w Gdańsku w dobie Odrodzenia, W. 1960; Sulma T., Schwarz Z., Z dziejów botaniki na Pomorzu Gdańskim, Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol., S. B., W. 1968 z. 14 s. 25–74; – Arnold J. Ch., O hoyności królów… dla rzeczy lekarskiey i lekarzów…, „Roczniki Tow. Warsz. Przyj. Nauk” T. 7: 1811 s. 264; Haller A., Bibliotheca botanica, Zürich 1771 I 466; Gąsiorowski L., Zbiór wiadomości do historii sztuki lekarskiej w Polsce, P. 1853 II 230–1; Vorbeck-Lettow M., Skarbnica pamięci, Wr. 1968 s. 31; – B. Gdań. PAN: Ms. 514 s. 66, 136; WAP w Gd.: 300, 12/58 k. 94, 300, R/O 7 s. 109.
Marian Pelczar