Mikołaj Róża z Borzyszowic (Borszowic) Borzyszowski h. Róża (zm. 1477), ochmistrz królowej, kasztelan zawichojski. Był synem Zawiszy Róży z Borzyszowic, burgrabiego krakowskiego, bratem Zawiszy, podkomorzego królowej, Marka, kuchmistrza królewskiego, i zakonnic Siechny i Anny. Po raz pierwszy pojawia się w źródłach w r. 1432 na dworze Władysława Jagiełły jako kuchmistrz królewski (po bracie Marku). W r. 1433 był przy królu w Chęcinach. W r. 1439 podpisał akt konfederacji Spytka z Melsztyna. Musiał jednak należeć do tej licznej grupy konfederatów, która natychmiast odstąpiła Spytka, gdyż zachował nadal swój urząd i nie został usunięty z dworu. W l. 1441–3 przebywał przy królu na Węgrzech; być może brał udział w wyprawie warneńskiej, a po klęsce nie od razu wrócił do kraju. Ponownie w źródłach pojawił się w r. 1448; był wtedy przy boku króla w Krakowie i w Parczewie i wówczas otrzymał od króla sołectwo w Zbydniowie, jako wynagrodzenie za wierną służbę. Wielkiej kariery politycznej ani urzędniczej nie zrobił pozostając przede wszystkim wyższym urzędnikiem dworskim. Z kuchmistrza królewskiego w r. 1455 (urząd ten objął po nim jego syn Zawisza) przeszedł na ochmistrza dworu królowej Elżbiety, którym pozostał aż do śmierci. W r. 1462 otrzymał kasztelanię zawichojską, z której w r. 1464 przeszedł na małogoską, by w r. 1466 wrócić znowu na zawichojską. Za Kazimierza Jagiellończyka należał do tzw. obozu królewskiego, jak zresztą wielu byłych konfederatów z r. 1439. W r. 1452 Kazimierz Jagiellończyk użył M-a do trudnej i delikatnej misji: gdy po śmierci Świdrygiełły (10 II 1452) Litwini opanowali Łuck, co spotkało się z dużym niezadowoleniem w Koronie, M. z rozkazu królewskiego miał powstrzymać panów polskich od zbrojnej interwencji przeciw Litwie. Zapewne mocniej związany z dworem królowej, choć był senatorem, rzadko występuje na dokumentach królewskich. W r. 1462 był świadkiem w Brześciu Lit. aktu inkorporacji ziemi bełskiej do Korony. Przy boku króla w r. 1467 przebywał w Nowym Korczynie, a w r. 1469 we Lwowie. Przyczyniwszy się do awansu swej rodziny, a przede wszystkim kariery syna Andrzeja, nie stworzył jednak wielkiego latyfundium. Oprócz rodzinnych Borszowic (koło Jędrzejowa) posiadał w pow. jędrzejowskim część Imiela, Jasionnę, Lścin, Żórawie Błoto (dziś Wólka), a w pow. pińczowskim Stępocice (nabyte częściami w l. 1441, 1467 i 1471), Dziewięczyce (nabyte częściami w l. 1453, 1463). Miał też dom w Krakowie przy ul. Grodzkiej. Od Kazimierza Jagiellończyka otrzymał prawo pobierania cła w Stępocicach, wieś Depułtycze Ruskie (pow. chełmski) oraz w r. 1448 sołectwo we wsi Zbydniów w ziemi sandomierskiej. Tenże król w r. 1459 zapisał M-owi 200 grzywien na wsiach Zamch i Obsza w pow. biłgorajskim; M. dzierżył nadto królewską Siennicę w pow. krasnostawskim. Zmarł w r. 1477 (przed 19 I 1478). Synami jego byli z nieznanej żony: Mikołaj, łożny królewski, Janusz vel Zawisza, starosta chełmski, i Andrzej, arcbp lwowski i gnieźnieński (zob. Boryszewski Andrzej Róża).
Boniecki, II 74–5; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy, s. 175, 189, 242–3, 250; – Kiryk F., Jakub z Dębna na tle wewnętrznej i zagranicznej polityki Kazimierza Jagiellończyka, Wr.–W.–Kr. 1967 s. 21; Kozierowski S., Ród Porajów-Różyców, „Roczn. Tow. Herald.” T. 9: 1928–9 s. 155; Kwiatkowski S., Urzędnicy kancelaryjni koronni i dworscy Władysława III Warneńczyka (1434–44), Rozpr. AU Wydz. Hist.-Filoz., Kr. 1884 XVII 178–9; Prochaska A., Konfederacja Spytka z Melsztyna, Lw. 1887 s. 60, 73; – Akta Aleksandra, s. 392; Akta grodz. i ziem., V nr 94, 159, VIII nr 97; Cod epist. saec. XV, II nr 255; Cod. Univ. Crac., II nr 212, 221; Długosz, Liber benef., I 426, II 66–7; Jura Masoviae Terrestria, W. 1972 I nr 107; Kod. m. Krak., nr 430; Kod. Mpol., IV nr 1297, 1409, 1438; Kod. tyniecki, nr 203; Materiały archiwalne wyjęte głównie z Metryki Litewskiej, od 1348 do 1607 roku, Lw. 1890 nr 162, 212; Materiały do historyi miasta Biecza (1361–1632), Kr. 1914 nr 52; Matricularum summ., I nr 538, 647, IV/1 nr 13772; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 3082, 3083, 3115, 3779; Zbiór dokumentów mpol., III nr 646, 647, 802, 806; – Arch. Państw. w Kr.: Księgi grodz. krak. 7 s. 478–479, Księgi ziem. krak. 151 s. 194, 152 s. 66–65, 132, 244.
Bożena Wyrozumska