Skaszewski Mikołaj h. Grabie (zm. przed 11 III 1681), chorąży ziemi bielskiej, poseł na sejmy. Pochodził z rodziny osiadłej w ziemi bielskiej na Podlasiu. Był synem Stanisława, podkomorzego bielskiego (w l. 1634–41), i albo Bogumiły (wg J. Siedleckiego nazwisko rodowe nie jest znane), albo Elżbiety Mieleszkówny (wzmiankowana jako żona Stanisława przed r. 1617 w księgach grodzkich brańskich 14/215 s. 568–569).
Elekcję Władysława IV w r. 1632 podpisał S. z woj. podlaskim. Po raz pierwszy posłował z swego województwa na sejm w r. 1635, wybrany na posła zapewne dzięki poparciu ojca. Dn. 11 V 1637 marszałkował sejmikowi przedsejmowemu ziemi bielskiej w Brańsku. Był posłem na sejm 1639 r., a 18 VI r.n. pełnił funkcję marszałka sejmiku, zapewne relacyjnego, swojej ziemi. Po raz kolejny posłował na sejm 1641 r.; wyznaczono go wówczas do komisji granicznej woj. podlaskiego z Prusami Książęcymi. Dn. 3 VIII 1643 otrzymał nominację na chorążego ziemi bielskiej, co łączyło się z dowództwem pospolitego ruszenia tej ziemi. W r. 1648 posłował na konwokację po śmierci Władysława IV, uczestniczył też w elekcji Jana Kazimierza w t.r. Na sejmie koronacyjnym w r.n., na który posłował także z woj. podlaskiego, wybrany został do komisji skarbowej. Reprezentował woj. podlaskie na sejmie 1650 r. i został wybrany do Trybunału radomskiego. Wraz z pospolitym ruszeniem swej ziemi brał S. udział jako jej chorąży w kampaniach przeciw powstaniu kozackiemu na Ukrainie, zapewne w l. 1649–54, z pewnością w kampanii i bitwie beresteckiej w r. 1651 i kampanii żwanieckiej r. 1653. Zaliczał się wówczas do zaufanych klientów domu radziwiłłowskiego, a szczególnie koniuszego lit. Bogusława Radziwiłła, który popierał go wielokrotnie w staraniach o funkcję poselską. W poł. września 1655 wraz z Krzysztofem Żelskim pomagał B. Radziwiłłowi gromadzić szlachtę podlaską w Brańsku dla jego wyboru na generała ziemi bielskiej. Donosił listownie B. Radziwiłłowi o posunięciach przeciwników politycznych. Podpisał uchwałę obradującego 17 XI t.r. w Tykocinie sejmiku ziemi bielskiej, zezwalającą na podjęcie rozmów z królem szwedzkim Karolem X Gustawem. Dn. 30 XI t.r. szlachta bielska przyjęła szwedzką protekcję.
Posłował S. na sejm 1658 r., na którym miał bronić interesów B. Radziwiłła, a złaszcza starać się o zwrot jego dóbr zajętych przez wojsko lit. Na sejmie tym wszedł do komisji mającej rozpatrzyć krzywdy poniesione przez szlachtę podlaską od chorągwi wojska lit. W lutym 1661 wraz z Benedyktem Olszewskim był w Królewcu u B. Radziwiłła, gdzie przygotowywano strategię na sejmik przedsejmowy ziemi bielskiej. Na sejmiku tym, w marcu t.r., S. został wybrany na marszałka i przyczynił się do wyboru B. Radziwiłła i K. Żelskiego na posłów na sejm. Na sejmie 1662 r., na którym był posłem woj. podlaskiego, wybrany został ponownie do komisji badającej pretensje szlachty do wojska lit., a także do komisji do aprobacji przyszłego układu z Rosją. W r. 1664 usilnie starał się o mandat poselski na sejm nadzwycz. 1664/5 r., pokonał konkurentów dzięki poparciu B. Radziwiłła. W l. 1664–7 był jako rotmistrz wybraniecki dowódcą wypraw z woj. podlaskiego i uczestniczył w kampanii zadnieprzańskiej w r. 1664, w wojnie domowej przeciw marszałkowi kor. Jerzemu Lubomirskiemu (1664/5) i w kampanii podhajeckiej hetmana polnego kor. Jana Sobieskiego w r. 1667. Z funkcji tej zrezygnował w r.n.
Na sejmie zwycz. 1665 r., zgodnie z otrzymaną instrukcją, bronił S. interesów B. Radziwiłła, choć drugi poseł woj. podlaskiego Józef Karp był temu niechętny. Mimo poparcia B. Radziwiłła, który już myślał o gratyfikacji dla S-ego za jego przewidywane starania na sejmie, nie udało się S-emu uzyskać poselstwa na oba sejmy w r.n. Posłował na sejm 1667 r., podczas rugów poselskich bez powodzenia wnioskował o pozbawienie mandatu poselskiego K. Żelskiego. Na sejmie abdykacyjnym w r. 1668 reprezentował woj. podlaskie, w trakcie obrad domagał się «aby król wydał wszystkich szerzących niezgodę pomiędzy poddanymi a władcą». Był przeciwny zwolnieniu Jana Kazimierza z przysięgi złożonej przy wstąpieniu na tron. W październiku 1668 na sejmiku przedkonwokacyjnym po abdykacji Jana Kazimierza storpedowano jego kandydaturę na posła. Posłował natomiast na elekcję w r.n. i podpisał wybór Michała Korybuta z swoją ziemią «salvis privilegiis unionis Podlachiae nec non vindicationae bonorum regalium obstant». Na sejmiku przedkoronacyjnym w Brańsku 22 VIII 1669 doszło do rozłamu wśród zgromadzonej szlachty, część obrała S-ego posłem na sejm, pozostali poparli inne kandydatury. Wg klienta radziwiłłowskiego Benedykta Olszewskiego, S. ubiegał się o poselstwo, mimo że był pozwany przed sąd asesorski w sprawie z woj. trockim Mikołajem Pacem; jak się wydaje, było to przyczyną podwójnego wyboru. Na powtórzonym za zgodą prymasa Mikołaja Prażmowskiego sejmiku S. został ponownie wybrany mimo protestacji K. Żelskiego, zapewne też doszedł do porozumienia z M. Pacem. Uczestniczył w obradach sejmu koronacyjnego w Krakowie w t.r. Ponownie posłował na sejm zwycz. 1672 r. W budzącej kontrowersje w izbie poselskiej kwestii przejęcia przez skarb królewski pierwszego wakującego starostwa w zamian za przekazany na cele wojenne dochód z ekonomii nowodworskiej (w woj. malborskim) proponował, by król zrezygnował z rekompensaty.
Jesienią t.r. uczestniczył S. w obradach koła konfederackiego pod Gołębiem. Dn. 15 X t.r. przez nieporozumienie uznano S-ego za zwolennika malkontentów, od śmierci uratowała go straż marszałkowska. Początkowo przeciwny zawiązaniu konfederacji lit., wycofał swój sprzeciw pod warunkiem, że będzie to konfederacja generalna, która obmyśli posiłki dla Korony. Dn. 27 X t.r. wprowadził do obozu chorągiew pospolitego ruszenia ziemi bielskiej. Protestował przeciw proponowanemu przejęciu finansowania gwardii król. przez skarb publiczny, przekonało go jednak oświadczenie marszałka konfederacji Stanisława Czarnieckiego, że oddziały te będą pozostawać «na usłudze Rzpltej». Na sejmie pacyfikacyjnym w r. 1673 wszedł S. do rady wojennej przy hetmanie w. kor. Janie Sobieskim. Jako poseł podlaski uczestniczył w r.n. w sejmie konwokacyjnym po śmierci Michała Korybuta. Został wyznaczony do rady wojennej przy boku prymasa Kazimierza Floriana Czartoryskiego, a także do komisji dla rewizji skarbca i archiwum kor. Na elekcji w r. 1674 oddał głos na Jana Sobieskiego. Na sejmie tym wdał się w spór z chorążym ciechanowskim Stanisławem Sarbiewskim w sprawie przynależności Podlasia do prowincji wielkopolskiej. Zapewne z powodu podeszłego wieku wycofał się S. w l.n. z działalności publicznej.
S. przejął po ojcu dobra rodzinne: Malinniki, Kozły, Zalesie w ziemi bielskiej i Skaszewo w ziemi zakroczymskiej. W r. 1639 macocha a zarazem teściowa, Zofia z Wahanowskich (wdowa po Krzysztofie Irzykowiczu) przekazała mu Podbielsk, a w r. 1646 za 13 tys. złp. Hrehorowce, Grabowczyk, Wólkę Wahanowską i las Rastawiec w ziemi bielskiej. W r. 1650 otrzymał od niej pewne dobra na Ukrainie, nie mógł ich jednak objąć ze względu na powstanie kozackie; zapis unieważniono w r. 1654. Od r. 1637 miał S. Werpechowszczyznę (Werpachowszczyznę), Milanowszczyznę i dobra Mokre w ziemi brańskiej; był też właścicielem placu w Warszawie. Zmarł przed 11 III 1681 (nominacja dla następcy na chorążego).
S. żonaty był już w r. 1613 z Krystyną z Irzykowiczów, córką Krzysztofa. Z tego małżeństwa pozostawił synów Karola (w „Urzędnikach” określono go mylnie jako brata S-ego), wojskiego bielskiego (1653), i Tomasza Mikołaja oraz córkę Teresę.
Niesiecki; Elektorowie, s. 205; Elektorów poczet, s. 329; Urzędnicy, VIII; – Częścik K., Sejm warszawski w 1649–1650, Wr. 1978; Kaczorowski W., Sejm konwokacyjny i elekcyjny w okresie bezkrólewia 1632 r., Opole 1986; Kłaczewski W., Abdykacja Jana Kazimierza, L. 1993; tenże, W przededniu wojny domowej w Polsce. Walka sejmowa lat 1664–1665, L. 1984; Kozak E., Słudzy podlascy Bogusława Radziwiłła, w: Drobna szlachta podlaska w XVI–XIX wieku, Białystok 1991 s. 58–61, 63–4, 68, 71; Matwijów M., Ostatnie sejmy przed abdykacją Jana Kazimierza 1667 i 1668, Wr. 1992; Ochmann S., Sejmy lat 1661–1662, Wr. 1977; Przyboś A., Konfederacja gołąbska, Tarnopol 1936 s. 98–9; Siedlecki J., Brańsk Bogusława Radziwiłła 1653–1669, Białystok 1991 s. 47, 58–60, 65, 70, 75–7, 80–2, 89–90, 93–5; tenże, Kariera Prokopa Leśniowolskiego starosty brańskiego (ok. 1590–1653), w: Drobna szlachta podlaska…, Białystok 1991 s. 132–3, 135, 138; tenże, Mikołaj Skaszewski i Krzysztof Żelski – posłowie szlachty ziemi bielskiej na sejmy Rzeczypospolitej w XVII wieku, w: Studia Podlaskie, Białystok 1990 III 27–30, 38–9; tenże, Sejmiki szlachty ziemi bielskiej w Brańsku w XVI–XVIII wieku, „Przegl. Hist.” T. 80: 1989 s. 251–4, 260, 266–8; Trawicka Z., Sejm z roku 1639, „Studia Hist.” R. 14: 1972 z. 4 s. 590; Wimmer J., Wojsko polskie w 2 połowie XVII wieku, W. 1965; – Chrapowicki J. A., Diariusz, Cz. II, Oprac. A. Rachuba i T. Wasilewska, W. 1988; Diariusz kołowania i konfederacji pod Gołębiem i Lublinem w 1672 r. wraz z aktem konfederacji, Wyd. A. Przyboś, W. 1972; Księga pamiętnicza Jakuba Michałowskiego…, Kr. 1864; Radziwiłł B., Autobiografia, Oprac. T. Wasilewski, W. 1979; Pisma do wieku Jana Sobieskiego, II 775; Vol. leg., III 771, IV 20, 179, 244, 283, 336, 527, 553, 880, 898, V 34, 38, 102, 211, 213, 318; – AGAD: Arch. Publ. Potockich, nr 32 k. 453, nr 45/II k. 485–492, nr 33 k. 39, nr 321 k. 4, Metryka Kor., nr 188 k. 25v., Arch. Radziwiłłów, Dz. II t. 10 nr 1361, t. 9 nr 1210, Dz. IV kop. t. 1 nr 3 k. 335, t. 4 nr 38 k. 228v., Dz. V nr 9646 s. 90, nr 10816/II (listy B. Olszewskiego do B. Radziwiłła) s. 72–73, 75, 82–83, 201, nr 10616/III s. 1, 9, 38, 45–46, 51, 60, 62, 94–95, 167–168, nr 14430 (listy M. Skaszewskiego do B. Radziwiłła z l. 1655–68), Kapicjana (wypisy z akt grodz. brańskich z l. 1600–80).
Mirosław Nagielski