Mikołaj z Wierzbicka, zwany Słup, h. Dołęga (zm. między 1454 a 1457), kasztelan dobrzyński. Wnuk sędziego dobrzyńskiego Andrzeja z Wierzbicka, a syn Piotra Słupa z Wierzbicka, stronników króla polskiego w czasach krzyżackiej okupacji ziemi dobrzyńskiej na przełomie XIV i XV w. W źródłach występuje od r. 1420, kiedy to zawarł ślub z Wichną (Wiktorią), córką kasztelana kruszwickiego (następnie brzeskiego) Krystyna ze Smogorzewa i Siemunowa h. Szeliga, a wdową po Jaśku, zwanym Piwko z Osiecza h. Awdaniec. W l. 1427–8 był podstolim dobrzyńskim – poświadczył wówczas przed sądem łęczyckim szlachectwo współklejnotnikowi. Prawdopodobnie już w r. 1430 (a najpóźniej w 1431) występuje jako sędzia dobrzyński; w tym charakterze poręczył (1433) układ Władysława Jagiełły z w. ks. lit. Zygmuntem Kiejstutowiczem i uczestniczył przy wystawieniu przez króla przywileju krakowskiego. Awansowany po współklejnotniku Janie z Kretkowa na najwyższą godność w ziemi dobrzyńskiej – kasztelanię dobrzyńską – przewodniczył 25 I 1434 sejmikowi tej ziemi, który specjalnym dokumentem gwarantował Jagielle wybór po jego śmierci jednego z jego synów. Miesiąc później w Korczynie M. przywiesił pieczęć do drugiego dokumentu królewskiego dla w. ks. Zygmunta, a po zgonie Jagiełły przybył na koronację Władysława III, poręczając zobowiązanie nowego króla, iż po dojściu do pełnoletności potwierdzi przywileje Królestwa. Pieczęć M-a figuruje także na akcie pokoju brzeskiego z zakonem krzyżackim (1435). Na sejmie piotrkowskim w r. 1438 był obecny podczas dopełnienia przez króla obowiązku potwierdzenia przywilejów. Jako najwyższy godnością wśród Dołęgów on zapewne wprowadził ten ród do «Compositio clenodiorum», tj. do zawiązanej w tym czasie konfederacji dwudziestu rodów herbowych z obszaru Wielkopolski i Mazowsza, pod hasłem utrzymywania porządku w kraju, wzajemnej pomocy, obrony katolicyzmu oraz poszanowania praw króla i książąt mazowieckich.
Na forum prywatnym l. 1434–7 zbiegły M-owi i Wichnie na sporach majątkowych przed sądem brzeskim, najpierw z teściem o przekazanie córkom ich dóbr macierzystych (Smólsk koło Brześcia), a po jego zgonie – ze szwagierkami i ich mężami o podział całości spadku. Ostatecznie w drodze układu żonie M-a przypadła część Smólska i przyległa doń Nowa Wieś. Jako ziemianin kujawski M. występował dosyć często w roli asesora roków sądowych w Brześciu lub arbitra. W okresie pobytu Władysława III na Węgrzech M. pozostawał w kręgu zaufanych Wojciecha Malskiego, zastępcy króla w Wielkopolsce. Na zjeździe w Warcie (1443) Malski wystawił M-owi i jego żonie ważny na przeciąg roku akt pełnomocnictwa na okaziciela we wszelkich sprawach sądowych. Na rokach w Brześciu zapisano następnie, iż M. udał się z Malskim «dla porządkowania spraw Rzeczypospolitej», wobec czego zawiesza się wszystkie jego spory z kimkolwiek. Wkrótce potem (1444) spotykamy go w otoczeniu prymasa i Malskiego na «braterskim zjeździe» w Kłodawie, w roli jednego z arbitrów rozgraniczających dobra Kutno i Łąkoszyn. Uczestnicy spotkania rekrutowali się z rodów objętych przez «Compositio clenodiorum». Po objęciu rządów przez Kazimierza Jagiellończyka M. wystąpił przy nim w Nieszawie (1450), na sejmie piotrkowskim (1451), a przede wszystkim na zjeździe z w. mistrzem krzyżackim Ludwikiem von Ehrlichshausen w Nieszawie z końcem lipca 1452. Podczas tego zjazdu M. należał do dziewięcioosobowej komisji, która z polecenia królewskiego rozstrzygnęła przy okazji sąsiedzki spór między szlachtą o Jezioro Dłuskie w ziemi dobrzyńskiej.
Wiadomości o M-u jako żyjącym kończą się na wiosnę 1453. Następca jego na urzędzie, Piotr z Moszczonnego, był jeszcze w kwietniu lub maju 1454 stolnikiem inowrocławskim, zaś w r. 1457 – kasztelanem dobrzyńskim. Wichna, żona M-a, zmarła przed mężem – między 1444 a 1448 r., po czym M. przekazał czworgu dzieciom z tego małżeństwa dobra smólskie. Dziećmi tymi byli: Mikołaj z Wierzbicka, w r. 1480 chorąży dobrzyński, Andrzej, Piotr ze Smólska i Małgorzata. Dwaj pierwsi urządzili w r. 1452 zbrojny zajazd sześćdziesięciu osób ze szlachty i stu z pospólstwa na sąd ziemski w Dobrzyniu, gdzie zranili prowadzącego tamże jakąś sprawę (czy przeciw M-owi?) Dobrogosta z Krępy h. Nałęcz. Wszczęte przeciw nim postępowanie przed sądem ziemskim w Brześciu uległo faktycznemu zawieszeniu po wybuchu wojny trzynastoletniej i więcej nie zostało wznowione.
Lasocki Z., Dostojnicy i urzędnicy ziemi dobrzyńskiej w XIV i XV wieku, „Mies. Herald.” R. 13: 1934 s. 40, 54–5, 134; – Akta Unii; Cod. epist. saec. XV, II; Cod. Pol., II; Knigi polskoj koronnoj metriki, W. 1914; Kod. Wpol., V; Księgi sądowe brzesko-kujawskie 1418–1424, W. 1905, Teki Pawińskiego, VII; Liber cancellariae Stanislai Ciołek, Wien 1874 II dodatek B; Pawiński A., Sejmiki ziemskie, W. 1895, dodatki nr 17, 101, 111; Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525, Göttingen 1948–50 I 7046; Die Staatsverträge des Deutschen Ordens in Preussen im 15. Jahrhundert, Königsberg 1939 I 181; Vol. leg., I 77; Wywody szlachectwa w Polsce XIV–XVII w., „Roczn. Tow. Herald.” R. 3: 1912; – AGAD: Księgi grodz. bobrownickie obligationes, 1 f. 35–36, Księgi ziem. brzeskie, 4 f. 372, 5 f. 7, 19, 33, 35–36, 38, 85–86, 103, 107, 123, 134–135, 146, 162, 172, 200, 225, 252, 254, 289, 292, 317, 6 a luźne f. 21, 6 a f. 5, 17, 24, 26, 28–29, 32, 55–56, 74–75, 106–107, 113, 138, 6 b f. 11, Księgi ziem. przedeckic, 2 f. 171, 200–202, 358; Arch. Diec. we Włocławku: Kopiariusz 1 f. 63–64.
Janusz Bieniak