Radecki Mikołaj Stefan h. Godziemba (2. poł. XVII w.), stolnik żydaczowski, potem chorąży horodelski, rotmistrz chorągwi husarskiej. Pochodził z rodziny piszącej się z Krukowa w woj. brzeskim kujawskim, której jedna z gałęzi przeniosła się do woj. bełskiego; nazwisko natomiast wzięła od wsi Redecz koło Lubrańca. Wg Kaspra Niesieckiego był synem Krzysztofa i Chmieleckiej.
Początki służby wojskowej R-ego sięgają okresu «potopu». Heraldycy wymieniają go wśród «towarzystwa», które odznaczyło się podczas obrony Torunia w r. 1655. Wkrótce zaciągnął się R. do chorągwi pancernej stolnika brzeskiego Kazimierza Zapolskiego. Od 1 I 1659 sprawował funkcję jej porucznika. Wiosną 1660 opuścił służbę w tej jednostce i przeniósł się – jako porucznik – do chorągwi Stefana Liniewskiego, chorążego parnawskiego. Jego chorągiew wzięła udział w konfederacji wojska kor. w l. 1661–3, wchodząc wówczas w skład pułku Aleksandra Polanowskiego. Po zakończeniu konfederacji chorągiew ta zapewne została zwinięta. R. przeniósł się wtedy do chorągwi pancernej Jana Aleksandra Myszkowskiego, star. tyszowieckiego (późniejszego podkomorzego bełskiego), pod komendą Stefana Wysockiego. Dn. 26 V 1661 R. otrzymał nominację na stolnika żydaczowskiego. Wkrótce został porucznikiem chorągwi Myszkowskiego. W wyprawie Jana Sobieskiego na czambuły tatarskie w r. 1667 faktycznie dowodził tą chorągwią, wchodząc w skład pułku Andrzeja Potockiego, wówczas woj. kijowskiego. W kwietniu 1668 bp krakowski Andrzej Trzebicki skarżył się Sobieskiemu jako hetmanowi w. kor. na chorągiew Radeckiego, gdyż towarzystwo tej chorągwi po sześciomiesięcznym postoju próbowało wybierać «powtórne chleby» w dobrach biskupich. R. wziął udział w elekcji Michała Korybuta (19 VI 1669); podpisał sufragia z woj. bełskim.
W okresie panowania Michała Korybuta był R. nadal porucznikiem chorągwi Myszkowskiego. W lutym 1670 wojsko kor. zebrane w kole generalnym pod Lwowem podkreśliło zasługi R-ego i odniesione na polu walki rany, wnosząc za nim instancję na sejm walny. Zaliczał się wówczas R. do starszyzny chorągiewnej; jego podpis figurował pod projektem przysięgi konfederackiej w obronie hetmana w. kor. Sobieskiego w listopadzie 1670. Uczestniczył również w r. 1671 w walkach z Kozakami Doroszenki i ordą, tj. w bitwie bracławskiej (26 VIII) i kalnickiej (21 X). R. odznaczył się także pod Chocimiem (11 XI 1673), gdzie faktycznie dowodził chorągwią Myszkowskiego, a następnie wziął udział w działaniach grupy Mikołaja Sieniawskiego, wysłanej do Mołdawii zimą 1673. Jego chorągiew wchodziła w skład pułku hetmańskiego Sobieskiego. Po porażce pod Steneleszte (14 I 1674) chorągwie pod komendą Sieniawskiego pośpiesznie wycofały się z Mołdawii, co przyczyniło się do upadku blokady Kamieńca Podolskiego. R. przebywał do kwietnia 1674 na Ukrainie, a następnie podążył pod Warszawę na elekcję nowego monarchy. Sufragia na Jana Sobieskiego podpisał z woj. bełskim 21 V 1674. W r. n. uczestniczył w kampanii tureckiej, a także w bitwie pod Lwowem (24 VIII 1675) już na czele chorągwi husarskiej (od trzeciego kwartału 1674 Myszkowski pohusarzył dawną chorągiew pancerną). W marcu 1676 R. był w Warszawie jako komisarz od wojska kor. w sprawie rozliczenia jego zasług. Jako samodzielny dowódca własnej chorągwi R. uczestniczył w kampanii wiedeńskiej; pod jego komendą znalazł się pułk (287 koni), w skład którego obok jego własnej chorągwi pancernej weszły chorągwie podczaszego wiłkomierskiego Dymitra Zabokrzyckiego i Wojciecha Stępkowskiego. Były to chorągwie ochotnicze, które jednak dopuszczono do hiberny po zakończeniu kampanii. Pod Wiedniem (12 IX 1683) miał odznaczyć się w oczach królewskich zdobyciem dział tureckich. Od 1 II 1684 R. oficjalnie przejął chorągiew pancerną po Remigianie Strzałkowskim, a wkrótce potem (od 1 II 1686) kompanię husarską po Stanisławie Myszkowskim. Być może uczestniczył w kampanii mołdawskiej 1684 r. Pewny jest jego udział w kampanii mołdawskiej 1686 r. Chorągwie R-ego znajdowały się w pułku hetmana polnego kor. A. Potockiego. W kompucie kor. od 1 II 1687 R. występował także jako dowódca regimentu pieszego, który objął po woj. podolskim Stanisławie Karolu Łużeckim. Regiment ten pozostawał pod faktyczną komendą ppłka Łastowieckiego.
R. był od 1684 r. podstolim, a od 9 III 1687 stolnikiem buskim. Jednak do lat dziewięćdziesiątych używał wyłącznie tytułu stolnika żydaczowskiego, jak na to wskazują asygnacje skarbowo-wojskowe na jego jednostki. Jedynie 25 III 1688 odbierając zasługi na regiment pieszy w Grodnie podpisał się jako stolnik buski. Wydaje się, że z tego tytułu zrezygnował, pozostając przy stolnikostwie żydaczowskim. R. nie tylko wziął udział w kampaniach mołdawskich Jana III w l. 1686 i 1691, ale uczestniczył również w l. 1687–9 w działaniach na Podolu, mających na celu odzyskanie Kamieńca Podolskiego. Za zasługi wojenne został ok. r. 1689 mianowany chorążym horodelskim. T. r. pełnił funkcję komisarza hibernowego dla wojska kor. W l. 1690–6 w kompucie kor. stał na czele chorągwi husarskiej i pancernej. Mimo mianowania go 3 VI 1694 podstolim bełskim R. nadal używał tytułu chorążego horodelskiego. Na konwokacji 1696 r. został obrany deputatem z woj. bełskiego do ułożenia paktów konwentów dla przyszłego króla. Podpisał się także pod konstytucją «coaequatio jurium» W. Ks. Lit. z Koroną. R. zapewne był autorem zjadliwego pamfletu skierowanego przeciw Marii Kazimierze Głos króla IMci z czyśca do królowej JejMci die 1 ianuarii 1697 (w niektórych odpisach R. wymieniany jest już jako zmarły, są także rozbieżności w dacie – nie 1 lecz 9 I). W piśmie tym atakowano całą rodzinę królewską, przypisując królowej zły wpływ na Jana III i królewicza Jakuba. Oskarżano Marię Kazimierę o zerwanie konwokacji i organizację konfederacji wojskowej na Litwie. Za poduszczeniem matki królewicz Jakub miał «zbuntować wojsko koronne, Tatarów sprowadzić». Sprzeciwiano się zdecydowanie kandydaturze któregoś z synów lub zięcia królowej, zapowiadając, że «Polacy obiorą [króla], którego będą chcieli, z którym Polszcze a nie sąsiadom będzie dobrze». W elekcji 1697 r. oddał R. głos na elektora saskiego i podpisał sufragia z woj. bełskim. Uczestniczył w kampanii 1698 r. na czele obu swoich chorągwi, które znajdowały się w pułku woj. krakowskiego Feliksa K. Potockiego. Kompanie chorążego horodelskiego brały udział na popisie wojska kor. pod Mużyłowem 17 IX 1698. R. był obecny na sejmie pacyfikacyjnym 1699 r. w Warszawie. W początkowym okresie wojny północnej w l. 1699–1702 chorągiew pancerna «płka Radeckiego» znajdowała się nadal w kompucie kor., nie wiadomo jednak czy był to R. czy jego syn Antoni, który już w latach dziewięćdziesiątych służył w wojsku.
W r. 1688 sfinansował R. wydanie „Psałterza Dawidowego” (przełożonego przez Jakuba Wujka), do którego dołączono zbiór hymnów o Trójcy Przenajświętszej. R. zmarł krótko przed r. 1700.
R. był dwukrotnie żonaty: po raz pierwszy z nie znaną nam z imienia Piotrowską, z której jedyny syn Aleksander zmarł w młodym wieku. Drugą żoną R-ego była Teresa z Lipskich, chorążanka bełska, z niej miał trzy córki: Zofię za łowczym łukowskim Wybranowskim, Barbarę za Maurycym Stanisławem Kurdwanowskim, kaszt. halickim, Helenę za Mikołajem Stadnickim, podstolim bełskim, potem kaszt. lubaczowskim, oraz 5 synów: Krzysztofa, podstolego bełskiego, Antoniego (zm. 1737), chorążego horodelskiego, a następnie kaszt. lubaczowskiego, rotmistrza JKMci, Romualda (zm. 1715), jezuitę, Józefa, chorążego grabowieckiego w r. 1736, od 1738 kaszt. lubaczowskiego po bracie Antonim, i Waleriana, star. romanowskiego, dziedzica Ruszczy i Nietui w Sandomierskiem.
Estreicher, XV; Niesiecki, VIII; Uruski, XV; Żychliński, II; Elektorowie; Elektorów poczet; – Chowaniec Cz., Materiały do wyprawy Sobieskiego do Mołdawii w 1686 r. Miscellanea, „Przegl. Hist. Wojsk.” T. 4: 1931 s. 325; Górski K., Wojna Rzeczypospolitej polskiej z Turcyą w latach 1672–1673, W. 1890 s. 42; Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego, Kr. 1898 II 432; Lang K., Der polnisch-türkisch-tatarische Feldzug im Jahre 1675, Wien 1902 s. 15; Stok P., Bitwa pod Kliszowem w r. 1702, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., VI cz. 2 s. 203; Wimmer, Materiały do zagadnienia organizacji armii, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., VI cz. 1 s. 232/3, VII cz. 2 s. 412/13, VIII cz. 1 s. 256/7, 260/1, IX cz. 1 s. 248/9, 256/7; tenże, Wiedeń 1683. Dzieje kampanii i bitwy, W. 1983; tenże Wojsko polskie w połowie XVII wieku, W. 1965; tenże, Wojsko polskie w przededniu wojny północnej (1699–1702), Studia i Mater. do Hist. Wojsk., I 350; tenże, Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej, W. 1956; tenże, Wyprawa wiedeńska 1683 r., W. 1957 s. 180; Wojtasik J., Materiały do kampanii 1698 r., Studia i Mater. do Hist. Wojsk., XV cz. 2 s. 272; Zieliński H., Wyprawa Sobieskiego na czambuły tatarskie, „Przegl. Hist. Wojsk.” T. 2: 1930 z. 1 s. 8; – Lauda sejmików ziemi dobrzyńskiej, Wyd. F. Kluczycki, w: Akta historyczne do objaśnienia rzeczy polskich służące, Kr. 1887 X; Pisma do wieku Jana Sobieskiego, I; Sarnecki K., Pamiętniki z czasów Jana Sobieskiego, Wr. 1958; Vol. leg., V 287, 868, 923, VI 40; – AGAD: ASW Dz. 85 ks. 90 s. 135, ks. 91 s. 90, Dz. 86 nr 124 s. 5–92, Arch. Radziwiłłów Dz. II t. 11 nr 1447, Arch. Skarbu Kor. VI nr 24 s. 21, 61, 239, 332, 675, nr 18 s. 420, Sigillata 3 k. 249v., 6 k. 72, 14 s. 75; Arch. Państw. w Gd.: rkp. 300, 53/105 s. 83; B. Czart.; rkp. 1667 s. 553, 1672 s. 255, 1674 s. 42, rkp. 2589 s. 97 nn, 139; B. Narod.: rkp. 6645 nr 54 k. 75v.–76, rkp. 6647 k. 134–134v., rkp. 6648 k. 119v.–120, rkp. IV 6659 nr 19; B. Ossol.: rkp. 12806/I s. 50–55; B. PAN w Kr.: rkp. 1046 s. 203–205.
Mirosław Nagielski