Mściwoj (Mszczuj) z Chrzelowa h. Lis (1. poł. XIV w.), wojewoda sandomierski. Był synem Warcisława z Chrzelowa (obecnie Krzelowa) w pow. ksiąskim, kasztelana krakowskiego. W źródłach pojawił się w r. 1309 jeszcze bez żadnego urzędu; w l. 1317 i 1318 poświadczony został jako podkomorzy krakowski, a od 11 V 1322 do 13 VI 1330 występuje jako sędzia krakowski. Dn. 25 VI 1331 po raz pierwszy pojawił się z godnością wojewody sandomierskiego; w tym dniu uczestniczył w wiecu w Chęcinach, na którym Władysław Łokietek powierzył Kazimierzowi Wielkiemu, jako namiestnikowi, zarząd Wielkopolski, Kujaw i ziemi sieradzkiej. Na walnym zjeździe w Wiślicy 24 V 1332 pośredniczył, razem ze Spicymirem, kaszt. krakowskim, i Mikołajem, woj. krakowskim, przy zawarciu ugody między miastami Krakowem i Sandomierzem, zezwalającej sandomierzanom na omijanie Krakowa w drodze na Węgry. M. należał do grona ściślejszych współpracowników Kazimierza Wielkiego. Gdy 15 V 1334 król przedłużył rozejm z Krzyżakami, uczynił to razem z siedmioma imiennie wymienionymi dostojnikami, którzy przywiesili do aktu swoje pieczęcie, wśród nich znalazł się i M. Tego samego dnia panowie ci potwierdzili zgodę Kazimierza Wielkiego na arbitraż Karola Roberta i Jana Luksemburczyka w sporze polsko-krzyżackim. Dn. 9 X 1334 świadkował na dokumencie Kazimierza Wielkiego konfirmującym statuta i przywileje dla Żydów wydane przez Bolesława Pobożnego, ks. wielkopolskiego (w r. 1264). Dn. 28 V 1335 wśród innych dostojników wymieniony został M. jako poręczyciel pokoju zawartego między Kazimierzem a Karolem, margrabią morawskim. W listopadzie 1335 towarzyszył królowi na zjeździe w Wyszehradzie. Był jednym z dwunastu panów, którzy poręczyli, że Kazimierz wypłaci królowi Janowi Luksemburczykowi 6 000 kóp groszy praskich, jako resztę z 20 000 kóp, za które król polski wykupił roszczenia Jana Luksemburczyka do korony polskiej. Miała być ona wypłacona na Wielkanoc 1336 r. w Raciborzu lub Opawie, a gdyby król Kazimierz nie dopełnił swego zobowiązania, jego poręczyciele mieli się stawić w Opawie i przebywać tam «załogą» tak długo, aż wszystkie pieniądze zostaną wypłacone. Do dokumentu wystawionego w tej sprawie M. przywiesił swą pieczęć. Nie zabrakło też M-a wśród panów małopolskich, którzy 15 VII 1343 wystawili dokument potwierdzający pokój «wieczysty» Kazimierza Wielkiego z Krzyżakami.
M-a spotykamy ostatni raz wśród żyjących prawdopodobnie 18 VI 1346 na dokumencie lokacyjnym Nowego Targu, jest tam mianowicie wymieniony wśród świadków woj. sandomierski Mścigniew. Dokument ten zachował się w późnej kopii, można więc przypuszczać, że odczytano tam mylnie Mstigneus zamiast Mstugius. Następca M-a na palacji sandomierskiej Jan Jura po raz pierwszy pojawia się 25 II 1347. O dobrach M-a niewiele wiadomo; oprócz dziedzicznego Chrzelowa posiadał na pewno jeszcze wieś Pałecznicę i Niewiatrowice. Synami jego byli Klemens, Mściwoj (Mszczuj, zob.) i Jarosław.
Boniecki, III 120; Piekosiński, Rycerstwo, III 263; – Dąbrowski J., Ostatnie lata Ludwika Wielkiego, Kr. 1918 s. 192–3; Długopolski E., Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Wr. 1951 s. 301; Grodecki R., Rozstanie się Śląska z Polską w XIV w., Kat. 1938 s. 68; Kaczmarczyk Z., Monarchia Kazimierza Wielkiego, P. 1939 I 143, 293; tenże, Polska czasów Kazimierza Wielkiego, Kr. 1964 s. 26; Paszkiewicz H., Polityka ruska Kazimierza Wielkiego, W. 1925 s. 69; – Akta grodz. i ziem., III nr 1, V nr 1; Arch. Sanguszków, II nr 11, 12, 16; Cod. Moraviae, VII nr 60; Cod. Pol., III nr 82, 95, 98; Cod. Pruss., II nr 146, 149; Dokumenty sądu ziem. krak. 1302–1453, Wr. 1971 nr 2; Kod. katedry krak., I nr 125, 133, 135, 136, 140, 161; Kod. m. Kr., I nr 17, 18, 20, 21, 22, 25; Kod. mogilski, nr 51, 61; Kod. Mpol., I nr 142, 145, 149, 156, 171, 183, 187, 188, 195, 199, 202, 205, 214, 221, II nr 571, 588, 589, 593, 597, 604, 605, III nr 635, 636, 644, 645, 712; Kod. Wpol., II nr 1119, 1129, 1135, 1203; Lites, II nr 12; Najst. księgi m. Kr., I nr 447; Przyczynki do dziejów polskich, P. 1860 s. 74; Zbiór dok. mpol., I nr 19, 41, IV nr 906, 914, VIII nr 2529.
Bożena Wyrozumska