INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Nikodem Przemieniecki h. Drzewica  

 
 
1740 - 1808
Biogram został opublikowany w latach 1984-1985 w XXVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Przemieniecki Nikodem h. Drzewica (1740–1808), kupiec, burmistrz miasta Wilna.

Od r. 1758 P. był urzędnikiem miejskim; w r. 1765 był już rajcą wileńskim. Dn. 24 X t. r. wraz z innymi członkami magistratu oskarżony został przez starszych cechu ślusarskiego nacji niemieckiej, że udzielili poparcia swoim krewnym, ślusarzom-Polakom, którzy bez wiedzy starszych zabrali srebro ze skrzyni cechu. W r. 1770 (21 V) uwolniony został od cła, podobnie jak inni kupcy wileńscy, którzy zostali poszkodowani przez pożar 25 V 1769 w Królewcu. Od r. 1772 był konsyliarzem królewskim. Już jako burmistrz wileński i jeden z prezydentów izby kupieckiej został oskarżony przez rzemieślników wileńskich 2 XI 1776 o to, że wspólnie z drugim burmistrzem Jozafatem Minkiewiczem i z całym magistratem wileńskim zostali przekupieni przez kahał i wbrew prawu, a ze szkodą cechów wileńskich, zezwalali na osiedlanie się rzemieślnikom żydowskim. W r. 1780 otrzymał dożywotnio urząd wójta sądowego wileńskiego.

P. nawiązał współpracę z wychodzącym od r. 1786 „Dziennikiem Handlowym” i od pierwszych jego numerów nadsyłał wiadomości o cenach na targach wileńskich. Był wówczas (1786–7) wójtem Wilna. Wiosną 1786 był zapewne w podróży, bowiem wykazy cen nadsyłał jego sekretarz i zarazem burmistrz wileński Lachowicz. Nieobecnemu P-emu redakcja dziękowała za pilność, podkreślając zasługi jego dla Wilna, a przede wszystkim «rozporządzenia miejskie, wprowadzone na wzór cudzych krajów». P. był także prenumeratorem „Dziennika Handlowego”.

W czasie Sejmu Czteroletniego P. zaangażował się w ruch miast, zainicjowany przez Jana Dekerta, prezydenta Warszawy, i prawdopodobnie uczestniczył w obradach zjazdu delegatów miast. Dn. 27 XI 1789 podpisał „Akt zjednoczenia miast”, jako sędzia, wójt i delegowany miasta stołecznego Wilna. Prawdopodobnie wziął udział 2 XII t. r. w tzw. czarnej procesji. W r. n. 11 XI został przez sejm nobilitowany; akt ten potwierdził sejm grodzieński w r. 1793. W marcu 1794 występował jako prezydent Wilna, podpisywał rozporządzenia porządkowe: 14 III podpisał rozporządzenia odnoszące się do uchwał sejmu grodzieńskiego o miastach, a 27 III wydał „Uniwersał zalecający czyszczenie kominów…”. Po wybuchu insurekcji Rada Najwyższa Narodowa powołała go w skład Deputacji Skarbu Publicznego (24 IV). Po kapitulacji Wilna (12 VIII 1794) został zmuszony, wraz z magistratem Wilna i izbą kupiecką, do podpisania przysięgi «jako o akcji w dniu 23 IV r. ter. w Wilnie nastałej nie wiedzieliśmy, sprawcami i pomocnikami onej nie byliśmy, a do następnych czynności przez wojska zbuntowane przynagleni zostaliśmy» i do poddania się pod protekcję carowej. P. podpisał ten akt 26 VIII. W grudniu t. r. władze miejskie z P-m jako prezydentem na czele złożyły przysięgę nowemu gubernatorowi (27 XII 1794, w kościele Św. Kazimierza).

T. r. P. kupił w Wilnie mały folwark, tzw. Hamiltoniszki, przy ogrodzie oo. Dominikanów, zniszczony w czasie działań powstańczych. Wkrótce sprzedał te dobra. W r. 1803 jako wójt Wilna podpisał (12 II) suplikę do cara Aleksandra I z prośbą o uchylenie ukazu Senatu o dopuszczeniu Żydów do urzędów miejskich. W r. 1808 ofiarował (w październiku) 1 000 rb. na utworzenie milicji. Zmarł prawdopodobnie w listopadzie 1808, a w dniach od 1 do 3 XII odbyły się uroczystości pogrzebowe w Wilnie, którym przewodniczył bp sufragan wileński Nikodem Puzyna. W nekrologu w „Kurierze Litewskim” wspomniano zasługi P-ego dla miasta, m. in. poselstwa na sejmy, prawdopodobnie w charakterze posła miejskiego z Wilna, oraz ofiarność na rzecz ubogich, szpitali i kościołów.

Z małżeństwa z Teklą z Lachowiczów P. miał synów: Antoniego (ur. 1762), lekarza, oraz Benedykta, którego syn Nikodem wylegitymował się ze szlachectwa w r. 1833 i został wpisany do ksiąg szlachty guberni wileńskiej.

 

Estreicher; Giedroyć, Źródła do dziej. Medycyny; Pol. Enc. Szlachecka, X; Uruski; – Baliński M., Historia miasta Wilna, Wil. 1836 II; Mościcki H., Generał Jasiński, W. 1917; Sułek Z., Sprzysiężenie Jakuba Jasińskiego, W. 1982; Żytkowicz L., Rządy Repnina na Litwie w latach 1794–7, Wil. 1938; – Akty Vil. Archeogr. Kom., X; Mater. do dziej. Sejmu Czteroletniego, II; Vol. leg., IX, X; – „Dzien. Handlowy” 1786, 1787; „Kur. Lit.” 1808 nr 87, 102; „Ruch Liter.” 1876 s. 367.

Maria Czeppe i Elżbieta Orman

 

 

Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.    

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.