Przemieniecki Nikodem h. Drzewica (1740–1808), kupiec, burmistrz miasta Wilna.

Od r. 1758 P. był urzędnikiem miejskim; w r. 1765 był już rajcą wileńskim. Dn. 24 X t. r. wraz z innymi członkami magistratu oskarżony został przez starszych cechu ślusarskiego nacji niemieckiej, że udzielili poparcia swoim krewnym, ślusarzom-Polakom, którzy bez wiedzy starszych zabrali srebro ze skrzyni cechu. W r. 1770 (21 V) uwolniony został od cła, podobnie jak inni kupcy wileńscy, którzy zostali poszkodowani przez pożar 25 V 1769 w Królewcu. Od r. 1772 był konsyliarzem królewskim. Już jako burmistrz wileński i jeden z prezydentów izby kupieckiej został oskarżony przez rzemieślników wileńskich 2 XI 1776 o to, że wspólnie z drugim burmistrzem Jozafatem Minkiewiczem i z całym magistratem wileńskim zostali przekupieni przez kahał i wbrew prawu, a ze szkodą cechów wileńskich, zezwalali na osiedlanie się rzemieślnikom żydowskim. W r. 1780 otrzymał dożywotnio urząd wójta sądowego wileńskiego.

P. nawiązał współpracę z wychodzącym od r. 1786 „Dziennikiem Handlowym” i od pierwszych jego numerów nadsyłał wiadomości o cenach na targach wileńskich. Był wówczas (1786–7) wójtem Wilna. Wiosną 1786 był zapewne w podróży, bowiem wykazy cen nadsyłał jego sekretarz i zarazem burmistrz wileński Lachowicz. Nieobecnemu P-emu redakcja dziękowała za pilność, podkreślając zasługi jego dla Wilna, a przede wszystkim «rozporządzenia miejskie, wprowadzone na wzór cudzych krajów». P. był także prenumeratorem „Dziennika Handlowego”.

W czasie Sejmu Czteroletniego P. zaangażował się w ruch miast, zainicjowany przez Jana Dekerta, prezydenta Warszawy, i prawdopodobnie uczestniczył w obradach zjazdu delegatów miast. Dn. 27 XI 1789 podpisał „Akt zjednoczenia miast”, jako sędzia, wójt i delegowany miasta stołecznego Wilna. Prawdopodobnie wziął udział 2 XII t. r. w tzw. czarnej procesji. W r. n. 11 XI został przez sejm nobilitowany; akt ten potwierdził sejm grodzieński w r. 1793. W marcu 1794 występował jako prezydent Wilna, podpisywał rozporządzenia porządkowe: 14 III podpisał rozporządzenia odnoszące się do uchwał sejmu grodzieńskiego o miastach, a 27 III wydał „Uniwersał zalecający czyszczenie kominów…”. Po wybuchu insurekcji Rada Najwyższa Narodowa powołała go w skład Deputacji Skarbu Publicznego (24 IV). Po kapitulacji Wilna (12 VIII 1794) został zmuszony, wraz z magistratem Wilna i izbą kupiecką, do podpisania przysięgi «jako o akcji w dniu 23 IV r. ter. w Wilnie nastałej nie wiedzieliśmy, sprawcami i pomocnikami onej nie byliśmy, a do następnych czynności przez wojska zbuntowane przynagleni zostaliśmy» i do poddania się pod protekcję carowej. P. podpisał ten akt 26 VIII. W grudniu t. r. władze miejskie z P-m jako prezydentem na czele złożyły przysięgę nowemu gubernatorowi (27 XII 1794, w kościele Św. Kazimierza).

T. r. P. kupił w Wilnie mały folwark, tzw. Hamiltoniszki, przy ogrodzie oo. Dominikanów, zniszczony w czasie działań powstańczych. Wkrótce sprzedał te dobra. W r. 1803 jako wójt Wilna podpisał (12 II) suplikę do cara Aleksandra I z prośbą o uchylenie ukazu Senatu o dopuszczeniu Żydów do urzędów miejskich. W r. 1808 ofiarował (w październiku) 1 000 rb. na utworzenie milicji. Zmarł prawdopodobnie w listopadzie 1808, a w dniach od 1 do 3 XII odbyły się uroczystości pogrzebowe w Wilnie, którym przewodniczył bp sufragan wileński Nikodem Puzyna. W nekrologu w „Kurierze Litewskim” wspomniano zasługi P-ego dla miasta, m. in. poselstwa na sejmy, prawdopodobnie w charakterze posła miejskiego z Wilna, oraz ofiarność na rzecz ubogich, szpitali i kościołów.

Z małżeństwa z Teklą z Lachowiczów P. miał synów: Antoniego (ur. 1762), lekarza, oraz Benedykta, którego syn Nikodem wylegitymował się ze szlachectwa w r. 1833 i został wpisany do ksiąg szlachty guberni wileńskiej.

Estreicher; Giedroyć, Źródła do dziej. Medycyny; Pol. Enc. Szlachecka, X; Uruski; – Baliński M., Historia miasta Wilna, Wil. 1836 II; Mościcki H., Generał Jasiński, W. 1917; Sułek Z., Sprzysiężenie Jakuba Jasińskiego, W. 1982; Żytkowicz L., Rządy Repnina na Litwie w latach 1794–7, Wil. 1938; – Akty Vil. Archeogr. Kom., X; Mater. do dziej. Sejmu Czteroletniego, II; Vol. leg., IX, X; – „Dzien. Handlowy” 1786, 1787; „Kur. Lit.” 1808 nr 87, 102; „Ruch Liter.” 1876 s. 367.

Maria Czeppe i Elżbieta Orman