Czenpiński Paweł (1755–1793), dr medycyny, członek Tow. do Ksiąg Elementarnych, syn Jana Baptysty i Magdaleny z Millerów, ur. w Warszawie. Po ukończeniu warszawskiej szkoły jezuickiej studia uniwersyteckie odbywał w Wiedniu; stopień dra medycyny otrzymał na podstawie Dissertatio inauguralis zoologico-medica, sistens totius regni animalis genera, in classes et ordines Linneana methodo digesta (Wiedeń 1778). Po powrocie do Warszawy zgłosił się w r. 1780 bezinteresownie do pracy w Tow. do Ksiąg Elementarnych; był to czas, kiedy rozpoczęto opracowywanie instrukcji dla wizytatorów oraz Ustaw Komisji Edukacji Narodowej. Jako lekarz i przyrodnik, jedyny wśród członków T-wa gruntownie obeznany z tymi naukami, przyczynił się do należytego uwzględnienia w Ustawach sprawy wychowania fizycznego i nauczania przyrody. W r. 1782 z polecenia Kom. Ed. Nar. odbył razem z prof. Jaśkiewiczem podróż w góry woj. krakowskiego i sandomierskiego w celu zebrania okazów dla gabinetu historii naturalnej w Akademii Krakowskiej. W r. 1784 odbył znowuż podróż naukową na Litwę, do Wilna, w celach organizacji katedry historii naturalnej. W Towarzystwie do Ksiąg Elem. Cz. pracował gorliwie w ciągu dwunastu lat, w tym trzy lata bezpłatnie, poświęcając się głównie opracowaniu podręczników historii naturalnej. Wspólnym dziełem Cz-go i ks. Krzyszt. Kluka były podręczniki, wydane przez Kom. Ed. Nar.: Botanika dla szkół narodowych (W. 1785), Zoologia czyli zwierzętopismo dla szkół narodowych (W. 1789). Napisana przez Cz-go Nauka o zachowaniu zdrowia, czytana na posiedzeniach Tow. do Ksiąg Elem. w r. 1785, nie ukazała się w druku. Ponadto brał udział w uporządkowaniu spraw lekarskich w Polsce; należał do grona 7 członków marszałkowskiej Komisji Egzaminatorów i razem z W. Gagatkiewiczem był założycielem Warszawskiej Szkoły Anatomii i Chirurgii (1789). Dużą przeszkodą w działalności Cz-go były kłopoty rodzinne, które spadły na jego barki po śmierci ojca a potem brata przyrodniego Jana, który zmarł w Wiedniu r. 1790 wkrótce po świetnym ukończeniu studiów lekarskich w Wilnie. Ożenił się Cz. w r. 1790 z Franciszką Guszkowską. Smutne wypadki dziejowe przyczyniły się do pogorszenia stanu jego zdrowia; zakończył życie 8 VIII 1793.

Kośmiński; Maciesza A., Dr med. Paweł Cz. w zbiorowej książce pt. Epoka Wielkiej Reformy, Lw.-W. 1923, 68–106 (literatura szczegółowo podana).                                                    

Aleksander Maciesza