INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Paweł Straszyński     

Paweł Straszyński  

 
 
1784-01-26 - 1847-06-21
Biogram został opublikowany w latach 2006-2007 w XLIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Straszyński Paweł (1784–1847), biskup augustowski. Ur. 26 I w Krasnymstawie (pow. lubelski) w rodzinie ubogiego szewca.

S. wcześnie stracił rodziców. Początkowo wychowywał się przy rezydencji biskupów lubelskich w Kumowie (dekanat chełmski) i był pod opieką służby pałacowej bp. Wojciecha Skarszewskiego. W r. 1805 ukończył Seminarium Duchowne w Krasnymstawie, ale nie kontynuował nauki na studiach wyższych. Święcenia kapłańskie otrzymał 25 I 1807 w kościele w Krasnymstawie z rąk bp. Skarszewskiego, który od początku otaczał S-ego protekcją i przyczynił się do jego kariery duchownej. Przez krótki czas był S. kapelanem biskupa. W r. 1808 objął probostwo w Trzeszczanach (dekanat hrubieszowski). Już w r. 1810 został honorowym kanonikiem kapit. lubelskiej, w r. 1820 objął probostwo w Kumowie, a w r. 1822 kanonię katedry lubelskiej. W związku z translacją Skarszewskiego na arcybiskupstwo warszawskie S. przeniósł się za nim w r. 1824 do Warszawy. Dn. 15 II 1825 został proboszczem w Grójcu. Na podstawie dysertacji Jubilaeum anni Sancti est Chrystianae Reipublicae non modo ad spiritualem, verum etiam ad temporalem felicitatem per quondam utilissimum, którą przedstawił 4 X 1825, otrzymał doktorat honorowy na Wydz. Teologicznym UJ. W r. 1826 uzyskał kanonikat kapit. warszawskiej, był też oficjałem kolegiaty łowickiej. W konsystorzu archidiec. warszawskiej był surogatem przy następcy Skarszewskiego, arcybp. Janie Pawle Woroniczu. W r. 1829 pełnił funkcje wicekustosza i prokuratora kapit. warszawskiej.

W czasie powstania listopadowego S. odmówił złożenia przysięgi na wierność Rządowi Narodowemu. Powiadomiony o zamachu na swoje życie, planowanym przez dwóch eks-pijarów, wiceprezesa Tow. Patriotycznego Aleksandra Puławskiego i kapelana studentów warszawskich Ignacego Szynglarskiego, ukrywał się do końca powstania. Po jego zdławieniu znaczenie S-ego u władz rosyjskich wzrosło. Był wówczas blisko zaprzyjaźniony z gubernatorem wojennym gen. N. P. Pankratiewem i należał do wpływowych księży w Warszawie. Prawdopodobnie za jego radą namiestnik Król. Pol. I. Paskiewicz zainicjował starania rządu rosyjskiego u papieża Grzegorza XVI o ogłoszenie encykliki, potępiającej powstanie listopadowe (encyklika „Cum primum” z 9 VI 1832). Dowodem zaufania władz rosyjskich było otrzymanie przez S-ego w r. 1832 nominacji na referenta przy Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych (zasiadał w niej do r. 1836). Dn. 16 X 1833 został wybrany przez kapit. warszawską na administratora archidiec. warszawskiej. W r. 1835 przyczynił się do opracowania rozporządzenia cesarskiego o prawie małżeńskim.

Nazwisko S-ego zaczęło się też pojawiać wśród kandydatów na arcybiskupa warszawskiego. Szczególnie popierali go nuncjusz wiedeński H. Spinola i bp krakowski Karol Skórkowski, który zachwalał roztropność, dobre obyczaje i doświadczenie, zdobyte przez S-ego w czasie współpracy z arcybp. Skarszewskim. Pod wpływem sugestii Paskiewicza, car Mikołaj I zaproponował w nocie z 28 XII 1835 do sekretarza stanu kard. L. Lambruschiniego kandydaturę S-ego na arcybiskupa warszawskiego. W odpowiedzi z 10 I 1836 kardynał poinformował o zgodzie papieża Grzegorza XVI na tę nominację pod warunkiem ustąpienia ze stanowiska administratora archidiec. warszawskiej. W opiniach napływających do Watykanu uważano S-ego za kapłana zdolnego, «pobożnego i znakomitego», ale o słabym charakterze, człowieka który «nie potrafiłby się oprzeć żądaniom władzy ani w drobnych ani w ważniejszych sprawach». Pod wpływem kolejnych niechętnych głosów bp. prawosławnego warszawskiego Antoniego Rafalskiego i bp. koadiutora płockiego Franciszka Pawłowskiego, pozycja S-ego uległa osłabieniu. Car w kolejnym liście do kard. Lambruschiniego z 10 V t.r. zmienił zdanie i zaproponował S-ego na biskupstwo augustowskie (nazywane też sejneńskim); na arcybiskupstwo warszawskie polecał dotychczasowego sufragana augustowskiego Stanisława Henryka Choromańskiego, cieszącego się szczególnymi względami Paskiewicza i przyjaźnią Rafalskiego. S. jednak, będąc człowiekiem bardzo ambitnym, cały czas łudził się nadzieją na objęcie arcybiskupstwa warszawskiego i czuł się urażony stanowiskiem władz rosyjskich. Propozycje cara papież zaakceptował i 21 XI prekonizował S-ego na biskupstwo augustowskie. Podczas konsekracji 8 I 1837 w Warszawie została wykonana kantata Edmunda Andraszka „Ode in solemni inauguratione excell. Illustr. et Reverend. Pauli Straszyński, cum Episcopus Augustoviensis seu Seynensis consecraretur…” (W.).

S. chciał urządzić ingres w Sejnach 2 II 1837, ale z powodu złych dróg dotarł na miejsce dopiero 4 II t.r. i wtedy odbył się ingres do katedry sejneńskiej. Był pierwszym biskupem, który zamieszkał na stałe w Sejnach. Zabrał się energicznie do pracy. Przez cztery lata przeprowadzał wizytacje w diecezji, odwiedzając wszystkie podległe mu parafie i udzielając sakramentu bierzmowania ok. 120 tys. wiernym; czasami sam spowiadał. Kontakt z niektórymi parafiami utrudniała mu nieznajomość języka litewskiego (pogardliwie nazywał go «baranim»). Dzięki staraniom S-ego biblioteka po kolegium pijarskim w Szczuczynie została przekazana w r. 1839 do seminarium sejneńskiego. Dn. 12 XII t.r. uzupełnił S. kapit. sejneńską, instytuując nowych kanoników. Doprowadził do połączenia konsystorza generalnego z łomżyńskim, wyznaczając siedzibę w Sejnach (dotąd każdy oficjał konsystorza przenosił kancelarię do parafii, w której był proboszczem). Wydał wiele zarządzeń dyscyplinujących duchowieństwo: ukrócił samowolę proboszczów w zakresie zatrudniania wikariuszy, zobowiązał księży do absolutnej rezydencji na terenie diec. sejneńskiej, połączył obowiązkowy egzamin z teologii z kongregacją dekanalną, wydał szczegółowe przepisy w sprawie odprawiania mszy św., co było nowością w tej diecezji, oraz polecał kapłanom wizytowanie szkół i uczestniczenie w egzaminach. Mając pod dostatkiem księży diecezjalnych, niechętnie odnosił się do pracy zakonników, którzy nielegalnie przybywali z Cesarstwa Rosyjskiego; zakazał dopuszczać ich do ołtarza i zatrudniać w parafiach. Zauważywszy, że kazania głoszą prawie wyłącznie wikariusze, upominał proboszczów, aby nie zaniedbywali głoszenia prawd wiary. Wykazywał nadal postawę lojalistyczną; na polecenie władz już w r. 1837 zabronił wygłaszania przemówień pogrzebowych bez uprzedniej kontroli i aprobaty tekstu. W kazaniach zakazał poruszania spraw politycznych. Interesował się działalnością charytatywną swych księży i sam dawał przykład, wspierając w l. czterdziestych potrzebujących w czasie klęski głodu w gub. augustowskiej: «chrześcijanie i Żydzi, bez żadnej różnicy zaopatrywani byli w chleb, strawę, odzież i gotowiznę» (B. Butkiewicz). Cieszył się nadal poparciem nuncjusza wiedeńskiego, który uważał go, m.in. w l. 1839 i 1843, za najbardziej odpowiedniego kandydata na arcybiskupstwo warszawskie.

W związku z planem cara Mikołaja I zniesienia stolicy arcybiskupiej w Warszawie (po śmierci arcybp. Choromańskiego) i podporządkowania wszystkich diecezji Król. Pol. metropolicie mohylewskiemu i rzymskokatolickiemu Kolegium Duchownemu w Petersburgu, władze rosyjskie w r. 1841 przypomniały sobie o S-m. Wobec konieczności uzupełnienia składu Kolegium o biskupów z Król. Pol., za radą Paskiewicza wezwano 1 VI t.r. S-ego i bp. kujawsko-kaliskiego Walentego Tomaszewskiego do Petersburga. Byli tam goszczeni serdecznie i okazale; 29 VI uczestniczyli jako współkonsekratorzy w uroczystości konsekracji ks. Kazimierza Dmochowskiego na sufragana kurlandzkiego. Niebawem obaj przyjęli dyplomy nominacyjne na członków honorowych Kolegium Duchownego i zaczęli uczęszczać na jego posiedzenia. Kiedy jednak zorientowali się, że Kolegium ingeruje w zarządzanie diecezjami w Król. Pol., co naruszało prawo kanoniczne i było niezgodne z bullą Piusa VII z r. 1813, odmówili dalszego udziału w pracach i wyjechali z Petersburga.

S. w skierowanym do kapłanów liście pasterskim z 2 III 1846 („Pam. religijno-moralny” T. 10: 1846) wezwał do dostarczania władzom informacji o buntownikach, uważając, że «wszelki bunt, wszelki na zniszczenie porządku i bezpieczeństwa publicznego zamach, jest prawem Boga zakazany». Jednak z własnej inicjatywy nie podejmował żadnych kroków przeciwko księżom, angażującym się w działalność nielegalną. Stanisław Jamiołkowski podkreślając jego zalety, m.in. punktualność, gościnność, miłosierdzie i gorliwą pobożność (codziennie uczestniczył w katedrze w przedpołudniowym i wieczornym nabożeństwie), zarzucał mu, że «wyszedłszy z ubóstwa do godności biskupiej» był wyniosły i miał zamiłowanie do przepychu (podróżował w sześć koni, jego kuchnię ciągnęły cztery konie), a podległych księży traktował z góry i zbytnio karał za przewinienia. Jako człowiek porywczy nie był lubiany. Wg Mieczysława Żywczyńskiego był S. w epoce paskiewiczowskiej jednym z najlepszych biskupów w Król. Pol. Krótko przed śmiercią, w jednym z ostatnich listów do ks. Mikołaja Błockiego, którego proponował na sufragana augustowskiego, wyznał: «Jestem grzesznikiem i to bardzo wielkim». Zmarł 21 VI 1847 w Sejnach i po odprawieniu skromnych uroczystości pogrzebowych został pochowany 28 VI w podziemiach katedry sejneńskiej. Był odznaczony rosyjskimi orderami: św. Anny I kl. i św. Stanisława.

Biskupstwo augustowskie wakowało po jego śmierci aż do r. 1863, kiedy objął je Konstanty Ireneusz Łubieński. Ks. Błocki i ks. kanonik Andrzej Hollak ufundowali ze składek duchowieństwa diec. augustowskiej krzyż żelazny i tablicę pamiątkową, poświęconą S-emu, którą wmurowali na zewnętrznej ścianie katedry sejneńskiej.

 

Estreicher w. XIX, VI; Łodyńska-Kosińska M., Katalog rysunków architektonicznych z akt centralnych władz wyznaniowych w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, W. 1981; Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny, W. 2000; Podr. Enc. Kośc., XXXVII/XXXVIII s. 156; PSB, (Błocki Mikołaj, Skarszewski Wojciech); Słown. Geogr., (Sejny); – Barcik M., Księża dektorzy honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego (1809–1931), „Analecta Cracoviensia” T. 18: 1986 s. 526; Boudou A., Stolica Święta a Rosja. Stosunki dyplomatyczne między nimi w XIX stuleciu, 1814–1847, Kr. 1928 I; Butkiewicz B., Krótki rys życia ś.p. Pawła Straszyńskiego, biskupa diecezji augustowskiej, „Pam. religijno-moralny” T. 14: 1848 s. 60–8; Dylągowa H., Duchowieństwo katolickie wobec sprawy narodowej (1764–1864), L. 1983; Godlewski M., Parę nieznanych stronic z życia Marcelego Gutkowskiego, biskupa podlaskiego (1831–1843), Włocławek 1932 s. 6, 40; Jemielity W., Diecezja augustowska czyli sejneńska w latach 1818–1872, L. 1972 s. 40–7, 59, 62, 64, 78, 104, 109, 114, 127, 130, 138, 166, 177–8, 186, 202, 208, 212, 215, 217–18, 221–3, 232–3, 236–8, 241, 243, 245–7, 254–9, 261–5, 275–6, 282–5, 291, 293; Kanior M., Wydział Teologiczny w dziejach Uniwersytetu Krakowskiego (1780–1880), Kr. 1989; Kumor B., Ustrój i organizacja Kościoła Polskiego w okresie niewoli narodowej 1772–1918, Kr. 1980; Malej W., Katedra św. Jana, w: Szkice do dziejów archidiecezji warszawskiej, Red. W. Maleja, Rzym 1966; Petrani A., Kolegium Duchowne w Petersburgu, L. 1950; Tyrowicz M., Drogi radykalizmu społecznego Aleksandra Puławskiego, „Kwart. Hist.” R. 63: 1956 nr 4–5 s. 131; Wroński A., Duchowieństwo i Kościół katolicki w Królestwie Polskim wobec sprawy narodowej w latach 1832–1860, W. 1994; Żywczyński M., Watykan wobec powstania listopadowego, Kr. 1996; – Konstanty Ireneusz Pomian hrabia Łubieński biskup sejneński, Kr. 1898 s. 216; Łubieński R., Generał Tomasz Pomian hrabia Łubieński, W. 1899 II 376, 600; Monumenta Hofbaueriana, Toruniae 1938 X; Ordo divini officii ad usum universi cleri saecularis dioecesis Augustoviensis […] Pauli Straszyński […] episcopi Augustoviensis ordinum…, Suvalciis 1844 s. 53; Ordo officii divini ad usum dioecesis Lublinensis…, W. 1818–20, 1826; Papiestwo wobec sprawy polskiej w latach 1772–1864, Oprac. O. Beiersdorf, W. 1960 s. XLIII, 110; – „Kur. Warsz.” 1847 nr 167, 180, 183; „Pam. religijno-moralny” T. 10: 1846 z. 6 s. 505–7; – Arch. Diec. w Łomży: Jamiołkowski S., Opisanie Kościoła Sejneńskiego pod względem historycznym, architektonicznym i inwentarskim (mszp.); Arch. UJ: rkp. WT I 3 k. 91, WT I 27 (m.in. Curriculum vitae S-ego z 29 V 1824); B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 2387 t. 1.

Elżbieta Orman i Kazimierz Śmigiel

 
 

Powiązane zdjęcia

   
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Józef Oettinger

1818-05-07 - 1895-10-02
lekarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.