Kochlewski Piotr h. Prawdzic (zm. 1646), sędzia ziemski brzeski, działacz polityczny i kalwiński, pisarz. Pochodził prawdopodobnie z śląskiej rodziny von Falkenhau, która osiadła we wsi Kochlew w pow. wieluńskim i od nazwy tej wsi przyjęła nazwisko. Sam K. przyznawał się do herbu Falkenhau (Memoriał albo napomnienie do Małżonki…). Wg Bonieckiego i Uruskiego Kochlewscy pieczętowali się herbem Prawdzic, a wg K. Łodzi Czarnieckiego (wydawcy herbarza Niesieckiego) herbem Trąby. K. był synem Benedykta i Doroty z Madalińskich. W młodym wieku został dworzaninem Krzysztofa Radziwiłła, przeniósł się na Litwę i osiadł w woj. brzeskim. Był właścicielem wsi: Nurzec, Klukowice, Telatycze, Wola Nurzecka, Tumin, Łomno, Boryszyn, Zubacza, Duży Las oraz posiadaczem królewszczyzny Połońce. K. obracał się w kręgu ludzi i spraw związanych z dworem birżańskim i używany był przez Radziwiłła do pełnienia poufnych misji. Brał udział w wojnie inflanckiej w. l. 1621–2 i rokowaniach ze Szwedami w l. 1622 (rozejm mitawski) i 1624. Razem z Krzysztofem Arciszewskim był agentem Radziwiłła w spisku mającym na celu detronizację Zygmunta III i osadzenie na tronie polskim Gastona Orleańskiego. Po wykryciu tej sprawy Zygmunt III wysłał za nimi list gończy, prosząc regentkę Niderlandów Izabelę o aresztowanie ich, gdy będą przejeżdżać przez Niderlandy. K. uniknął aresztowania, ale skompromitowany musiał wycofać się z życia politycznego. Dopiero w okresie bezkrólewia 1632 r. stał się znów bardzo czynny. Pełnił rolę łącznika między Radziwiłłem a królewiczem Władysławem i księciem pruskim Jerzym Wilhelmem. Na sejmie konwokacyjnym i elekcyjnym w r. 1632 był jako deputat do opracowania egzorbitancji jednym z najgorliwszych zwolenników naprawy ustroju Rzpltej. Był posłem z woj. brzeskiego na sejm koronacyjny w r. 1633, na sejm zwyczajny 1635 r. i prawdopodobnie 1637 oraz na sejmy w l. 1638, 1639 i 1640. Na sejmach był jednym z najbardziej zagorzałych obrońców interesów różnowierczych.

K. był burgrabią Kiejdan, w r. 1635 został wojskim brzeskim, a w r. 1638 sędzią ziemskim brzeskim. Jednocześnie prowadził działalność religijną. W l. 1633–45 był niemal stałym uczestnikiem synodów prowincjonalnych wileńskich i częstym delegatem na synody generalne. W r. 1638 zbudował i uposażył zbór kalwiński w Nurcu wraz ze szkołą i szpitalem. W r. 1645 brał udział w colloquium charitativum. Był to chyba ostatni przejaw działalności K-ego. Dn. 29 IV 1646 r. napisał Memoriał albo napomnienie do Małżonki i dziatek moich in vim suplementa testamentowego…, w którym rozporządzał swoim mieniem, dawał dobre rady i zalecenia. Zm. 14 V 1646. Żoną K-ego była Jadwiga Przypkowska, podsędkówna zatorska. K. miał trzech synów: Ambrożego Chrystiana (uczeń Komeńskiego, zm. w 1647), Aleksandra Benedykta i Jana Stanisława, oraz trzy córki: najstarszą Agnieszkę, która poślubiła Mokłoka, podczaszego nowogródzkiego, po jego śmierci Jana Sosnowskiego, późniejszego kasztelana połockiego, a po jego z kolei śmierci poślubiła (ok. 1661) Jana Kiersnowskiego, sędziego ziemskiego nowogródzkiego, Krystynę, żonę Jana Cedrowskiego, cześnika mścisławskiego, i Marię, żonę Krzysztofa Czyża. K. był autorem dziełka pt. Pobożnego Ewangelika do braciej tegoż wyznania przestroga i napomnienie (B. Kórn.: rkp. 22), a przypuszczalnie i radykalnej rozprawki pt. Zdanie bezimiennego Ewangelika o tolerancji religijnej w Polsce (znanej z omówienia J. Tichy’ego) nawołującej wprost do powstania zbrojnego przeciw duchowieństwu, a szczególnie jezuitom. Pisał także poematy, epitafia i inne drobne utwory poetyckie. Najbardziej znanym z nich jest epitafium Lachrimae in obitum illustrissimi Principis ac Dn. Janussi Radivilii castellani Vilnensis Capitanei Borysoviensis etc. (Lubeka 1621).

Estreicher; Enc. Org.; W. Enc. Ilustr.; Boniecki; Uruski; – Chmaj L., Samuel Przypkowski na tle prądów religijnych XVII w., Kr. 1927; Czapliński W., Polska a Prusy i Brandenburgia za Władysława IV, Prace Wrocł. Tow. Nauk., S. A nr 6, Wr. 1947; Danysz A., Jan Amos Komeński w Polsce, w: Studia z dziejów wychowania w Polsce, Kr. 1921, Prace Monograficzne z Dziejów Wychowania i Szkolnictwa w Polsce, S. I nr 3; Konopczyński W., Konwokacje, w: Studia Historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, Kr. 1938 I; Kotłubaj E., Życie Janusza Radziwiłła wojewody wileńskiego W. X. L., Wil.–Witebsk 1859; Łukaszewicz J., Dzieje kościoła wyznania helweckiego w Litwie, P. 1843 II; Sajkowski A., Od Sierotki do Rybeńki, P. 1965; Tichy J., Dwa pisemka ulotne o sytuacji polskiego protestantyzmu w dwudziestych latach XVII wieku, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 5: 1960; Trawicka Z., Działalność polityczna i reformacyjna Piotra Kochlewskiego, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 8: 1963; – Akty Vil. Archeogr. Kom., VI, XII; Archiwum domu Radziwiłłów, Kr. 1885, Script. Rer. Pol., VIII; Dwa pamiętniki z XVII wieku, Wyd. A. Przyboś, Wr.–Kr. 1954; Listy Władysława IV do K. Radziwiłła, Wyd. A. Muchliński, Kr. 1867; Radziwiłł K., Księcia… hetmana polnego W. Ks. Lit. sprawy wojenne i polityczne 1621–1632, Paryż 1859; [Radziwiłł S. A.], Pamiętniki… kanclerza w. litewskiego, Wyd. E. Raczyński, P. 1839 I; Vol. leg., III; – B. Kórn.: rkp. 22; B. Uniw. Wrocł.: Steinwehr, Polonica varia II fol. 37, t. III k. 178–185 (tu Memoriał).

Zofia Trawicka