Szajewska Raissa, Kuzniecowa-Szajewska, Hirsch Kousnetzova Rause (1907–1994), tancerka, choreograf, pedagog.
Ur. 31 I w Moskwie, była córką Władimira Kuzniecowa i Sofii z domu Małkowej.
Raissa ukończyła w r. 1924 szkołę baletową przy Teatrze Wielkim Opery i Baletu («Bolszoj») w Moskwie w klasie W. Tichomirowa i została tancerką, a następnie solistką tego Teatru. Po otrzymaniu w r. 1933 pozwolenia na opuszczenie ZSRR wyjechała do Paryża, gdzie związała się z zespołem Dandré-Levitoff Russian Ballet. Występowała m.in. w baletach: „Sylfidy” do muzyki Fryderyka Chopina i „Tańce połowieckie” z opery „Kniaź Igor” A. Borodina (oba w choreografii M. Fokina), „Coppelia” L. Delibesa (choreografia N. Siergiejew) oraz „Jezioro łabędzie” P. Czajkowskiego (choreografia M. Petipa i L. Iwanow). Od poł. r. 1934 do wiosny 1935 była z zespołem na tournée w Południowej Afryce, Indonezji, Australii, Indiach i na Cejlonie. W sezonie 1935/6 tańczyła przez krótki czas w Paryżu w Théâtre de la Danse, kierowanym przez Bronisławę Niżyńską. W następnym sezonie (1936/7) została solistką w nowo powstałym Ballets Russes de Monte Carlo R. Bluma; poznała tam Walerego Szajewskiego. Z zespołem tym występowała w maju 1936 w Londynie, jesienią t.r. w Południowej Afryce, a w lutym i marcu 1937 ponownie w Londynie. Tańczyła m.in. w kolejnych baletach w choreografii Fokina: „Don Juan” Ch. W. Glucka oraz „L’Epreuve d’Amour” do muzyki W. A. Mozarta. W sezonie 1937/8 była solistką w zespole Ballets Russes de Colonel de Basil z siedzibą w Londynie. Wystąpiła m.in. w baletach w choreografii Fokina: „Złoty kogucik” N. Rimskiego-Korsakowa oraz „Kopciuszku” F. d’Erlangera. Jako Covent Garden Russian Ballet zespół występował od września 1938 do kwietniu 1939 w Australii i Nowej Zelandii. Tańczyła tam m.in. w „Grach dziecięcych” H. Berlioza, „Les Presages” do „V Symfonii” Czajkowskiego (oba w choreografii L. Massine’a) oraz „Jeziorze łabędzim” i „Sylfidach”.
Po wybuchu drugiej wojny światowej, 25 XI 1939, zorganizowała S., razem m.in. z Szajewskim, koncert w State Conservatorium of Music w Sydney, z którego dochód zasilił Polish War Victim’s Relief Fund. W r. 1940 dołączyła tam do założonego przez H. Kirsovą jednego z pierwszych zawodowych zespołów baletowych w Australii. «Kirsova Ballet» zadebiutował 8 VII 1941 w Konserwatorium w Sydney. S. tańczyła z tym baletem w Sydney i Melbourne, m.in. w „Fauście” H. Kripsa (partia Mefistofeli), „A dream and a fairy tale” do muzyki Chopina, „Vieux Paris” Offenbacha i J. Straussa syna (wszystkie w choreografii Kirsovej), a także w „Sylfidach” (choreografia Fokin). Od lata 1942 była solistką, choreografem i pedagogiem Polish-Australian Ballet, założonego w Sydney razem z Szajewskim. Zespół występował na terenie Nowej Południowej Walii głównie na rzecz Polish War Victim’s Relief Fund oraz w innych celach charytatywnych. S. ułożyła dla niego balety: „Danube au printemps” Straussa syna, „Pastorale” Czajkowskiego, „Piotruś i wilk” S. Prokofiewa, „Zavalenki” do rosyjskiej muzyki ludowej, „Fantasie” A. Skriabina, „Wiosna w rosyjskiej wiosce” do muzyki kompozytorów radzieckich, „An Allegory” do muzyki H. Parr Daviesa z „The Lisbon Story”. Repertuar wzbogaciła o przedstawienia, w których tańczyła wcześniej w Ballets Russes de Monte Carlo i innych zespołach. Wspólnie z Szajewskim i Edwardem Sobiszewskim założyła i kierowała Polish Australian Ballet School w Sydney. Współpracowała tam z National Ballet Theatre, a jako pedagog ze studiem baletowym L. Kellawaya (jej uczennicą była m.in. L. Golding).
W marcu 1958 przyjechała S. z Szajewskim do Warszawy. W l. 1958–9 była asystentem baletmistrza i pedagogiem Polskiego Zespołu Tańca Eugeniusza Paplińskiego oraz pedagogiem baletu w Państw. Zespole Pieśni i Tańca «Mazowsze». Od r. 1959 do końca r. 1961 pracowała w Operze Warszawskiej jako pedagog i kierownik baletu. Asystowała choreografowi J. Coralliemu przy „Giselle” A. Adama (1960) oraz ułożyła tańce w operach: „Rigoletto” G. Verdiego (1960, reż. Wiktor Brégy, 1977, reż. Antoni Majak) i „André Chénier” U. Giordana (1961, reż. F. de Quell). W l. 1962–4 była ponownie pedagogiem baletu zespołu «Mazowsze». W l. 1962–77 uczyła tańca klasycznego w Ogólnokształcącej Szkole Baletowej w Warszawie; w r. 1969 wystawiła tam m.in. „Chopiniana” wg Fokina. Jej uczniami byli m.in. Waldemar WołkKaraczewski, Magdalena Bartosik i Michalina Korniluk. W r. 1964 wróciła do Opery Warszawskiej (od r. 1965 Teatr Wielki) na stanowisko baletmistrza-korepetytora. Współpracowała w r. 1965 z A. Rodriguesem przy baletach „Orfeusz” i „Święto wiosny” Strawińskiego. Opracowana przez nią choreografia baletu „Jezioro łabędzie” (1966) została surowo oceniona przez krytykę. Od r. 1967 współpracowała z baletem Teatru Wielkiego jako asystent choreografa. Wznowiła wtedy „Sylfidy” i „La Spectre de la Rose” do muzyki C. M. Webera (1975) w choreografii Fokina oraz „Szeherezadę” Rimskiego-Korsakowa (1979) we własnej choreografii. Współpracowała z teatrami muzycznymi poza Warszawą, m.in. dla Krakowskiego Teatru Muzycznego opracowała balet „Coppelia” (premiera 22 VI 1981). W l. 1974–5 była pedagogiem w studiu baletowym Telewizji Polskiej w Warszawie, a w l. 1980–2 w zespole Operetki warszawskiej. W r. 1981 przeszła na emeryturę. Zapraszana w celu prowadzenia zajęć z tańca klasycznego, do r. 1987 pracowała także, m.in. w Holandii, Szwecji, Szwajcarii i Hiszpanii. Występowała zawsze pod nazwiskiem panieńskim. Zmarła 7 I 1994 w Warszawie, została pochowana na cmentarzu Bródnowskim (kw. I 8 A–I–II).
S. była dwukrotnie zamężna. Jej pierwszym mężem był nieznany z imienia Hirsch, a drugim Walery Szajewski (zob.). Dzieci nie miała.
Portret rys. przez T. L. Enid Dickson z ok. l. 1950–5 w National Library w Canberze; Fot. w rolach tamże; – Almanach sceny polskiej 1993/4, W. 1999; PSB (Sobiszewski Edward); Turska I., Almanach baletu polskiego 1945–1975, Kr. 1983; taż, Przewodnik baletowy, Kr. 1997; – 25 lat Opery Warszawskiej w Polsce Ludowej 1945–1970, Red. Z. Krawczykowski, W. [1971]; García-Márquez V., The Ballets Russes, New York 1990; [Rec. z „Jeziora łabędziego”]: „Kultura” 1966 nr 8 (T. Wysocka), „Ruch Muzycz.” 1966 nr 6 (Z. Mycielski), nr 9 (F. Parnell), „Teatr” 1966 nr 6 (T. Kaczyński); Walker K. S., De Basil’s Ballets Russes, London 1982; Woźniakowska A., Czy Kraków zasługuje na operę?, Kr. [2000]; – „Życie Warszawy” 1994 nr 14, 19 (nekrologi S-iej); – Inst. im. Zbigniewa Raszewskiego w W.: Akta personalne z ZASP; Ogólnokształcąca Szkoła Baletowa w W.: Akta personalne; Teatr Wielki w W.: Akta personalne, sygn. 4402; ZASP w W.: Akta personalne.
Joanna Sibilska-Siudym