Olędzki Stanisław Kazimierz (1832 – po r. 1900), oficer wojsk rosyjskich, powstaniec 1863 r., dzierżawca folwarków. Ur. 10 VII (st. st.) w pow. kowieńskim, w rodzinie ziemiańskiej, był synem Stanisława i Antoniny z Rymgajłłów. Uczył się w szkole powiatowej w Szawlach, a później w Instytucie Szlacheckim w Wilnie. Nauki wojskowe pobierał najpierw w Szlacheckim Pułku (do 1850), potem w petersburskiej Akademii Sztabu Generalnego, gdzie kolegował z Zygmuntem Sierakowskim. Nie ma podstawy do sądzenia, aby należał do założonego przez Sierakowskiego tajnego koła oficerów-rewolucjonistów. W wojsku rosyjskim dosłużył się stopnia podpułkownika i funkcji naczelnika sztabu dywizji. Uczestniczył w walkach na Kaukazie, a także w wojnie krymskiej 1853–6. W r. 1859 brał udział w ujęciu Szamila i osobiście odwiózł pojmanego wodza do ks. Aleksandra Bariatyńskiego, dowódcy wojsk rosyjskich na Kaukazie. W r. 1860 O. podał się do dymisji i wrócił do kraju. Od stryjenki Aleksandrowej Olędzkiej otrzymał w pow. słuckim folwarki Zaułki i Pniwody, a niebawem, po jej śmierci, również dobra Kosicze w Mińskiem. Na początku kwietnia 1863 został O. wezwany przez Wydział Zarządzający Prowincjami Litwy do Wilna. Tam, z dużą trudnością, Sierakowski skłonił go do przyjęcia udziału w powstaniu. O. uważał je bowiem za «przedsięwzięcie szaleńcze» i w jego powodzenie nie wierzył. Sierakowski mianował go tymczasowym naczelnikiem wojennym pow. nowogródzkiego, słuckiego i pińskiego, polecając mu rozpocząć powstanie 15 IV. Szczegóły miał O. omówić z drem Władysławem Borzobohatym i Karolem Szalewiczem, zaś po przybyciu z zagranicy Bolesława Świętorzeckiego miał mu przekazać komendę. O. spotkał się z Borzobohatym i Szalewiczem w Nowogródku, dysponowali oni 130 dobrze wyćwiczonymi i uzbrojonymi ludźmi. Uradzono skierować ich w dwu partiach za Niemen, dla połączenia się z innymi oddziałami 19 IV 1863 w Nalibokach. Jednakże doszło tu do bitwy i rozproszenia tych oddziałów. W tej sytuacji O. udał się do Mińska i zwrócił Świętorzeckiemu swoją nominację. Uczynił to pod wpływem zarzutów, iż obowiązki swoje spełniał mało energicznie. Powróciwszy do Kosicz, nie brał już udziału w powstaniu.
O. został aresztowany dopiero wiosną 1864, po ujawnieniu jego działalności powstańczej przez aresztowanego Konstantego Kaszyca. Przesłuchany w Wilnie 17 VII 1864, został skazany na konfiskatę dóbr i 15 lat ciężkich robót. Odbywał je w warzelniach soli w Usolu. W r. 1868 pozwolono mu osiedlić się w Irkucku. Tam ożenił się O. z Heleną z Podgórskich, siostrą Józefy, drugiej żony Apolina Hofmeistra (zob.). W r. 1872 przebywał O. wraz z rodziną w Tiumeniu. Do kraju powrócił z rodziną najprawdopodobniej w r. 1874 i zamieszkał w Warszawie. W 1875 wziął w dzierżawę na lat 12 folwark Stabrów w Ordynacji Zamoyskiej. Nie mógł jednak podołać «ciężarom i obowiązkom» i folwark ulegał upadkowi. Zamienił go więc w r. 1889 na znacznie mniejszy Horyszów-Swieżawkę, ale i z niego po trzech latach zrezygnował. Przeniósł się do Izabelina pod Warszawą, gdzie pracował w cukrowni. Zmarł tuż po r. 1900.
Z małżeństwa z Heleną z Podgórskich pozostawił syna Stanisława (ur. na zesłaniu w Irkucku).
Żychliński, XIII; – Djakov V. A., Dejateli russkogo i pol’skogo osvoboditel’nogo dviženija…, Moskva 1967; Giller A., Spis Polaków będących w Usolu w ciężkich robotach od 17 kwietnia 1866 do września 1868 r., w: Stuletnia niewola, P. 1872 s. 172–3; – Bender R., Popowstaniowa działalność Józefa Kalinowskiego (o. Rafała od św. Józefa, karmelity bosego) 1864–1907, „Rocznik Human.”, R. 23: 1975 [druk.] 1977 z. 2 s. 250; Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, W. 1972; Smirnov A. F., Vosstanije 1863 goda v Litve i Bielorussii, Moskva 1963; Za našu i vašu svobodu. Geroi 1863 goda, Moskva 1964 s. 53; – Gieysztor J., Pamiętniki z lat 1857–1865, Wil. 1921 II (fot.); Kalinowski J., Wspomnienia 1835–1877, L. 1965; Powstanie na Litwie i Białorusi 1863–1864, Moskwa–Wr. 1965; Prasa tajna z lat 1861–1864, Wr. 1969 II; Świętorzecki A., Ze wspomnień wygnańca, Oprac. Z. Kowalewska, Wil. 1911 s. 139, 160 (fot.); – WAP w L.: Arch. Ordynacji Zamoyskiej, vol. 6287–6288, 7083–7084, 7086, 7185.
Ryszard Bender