Mielżyński Stanisław Kostka Andrzej Jakub h. Nowina (1778–1826), generał brygady Ks. Warsz. Ur. w Rąbinie 14 XI, był drugim synem Maksymiliana (zob.) i Konstancji z Czapskich. M. poparł odezwę gen. J. H. Dąbrowskiego i Józefa Wybickiego z 3 XI 1806, organizując w Poznaniu 3 p. piechoty. Mianowany został 24 XI 1806 pułkownikiem i dowódcą pułku (do r. 1810). Od stycznia 1807 bił się wraz ze swoim pułkiem m. in. pod Tczewem i pod Gdańskiem. Obok Francuzów z pierwszym batalionem swego pułku wkroczył 27 V 1807 do zdobytego Gdańska. W r. 1808 pułk M-ego przemianowany został na 11 p. piechoty i stanowił część garnizonu wolnego miasta Gdańska. W kampanii 1809 r. przybył w początkach maja na czele batalionu z pomocą Toruniowi i bronił energicznie przed Austriakami przedmościa toruńskiego. Po odstąpieniu Austriaków pozostał czas jakiś w mieście, skąd podążył do Wielkopolski prowadząc ze sobą 600 ludzi dla organizującej się dywizji gen. Dąbrowskiego. Swoim przykładem pociągnął wielu polskich oficerów stacjonujących w Gdańsku i spowodował poważne kłopoty zastępcy gubernatora tego miasta gen. Michałowi Grabowskiemu, lecz nie poniósł żadnych konsekwencji służbowych. Osłoniony autorytetem Dąbrowskiego i J. Wybickiego M. za udział w kampanii 1809 r. postąpił 20 III 1810 na generała brygady. W maju 1812 dowodził brygadą w dywizji gen. Dąbrowskiego. Kampanię t. r. odbył w korpusie gen. L. N. Davout, potem brał udział w obronie Gdańska w r. 1813, zyskując liczne pochwały, m. in. 7 II, 27 IV, 29 VIII 1813.
Po kongresie wiedeńskim, uwolniony od służby wojskowej 8 IX 1815, M. pozostał w zaborze pruskim. Był członkiem masonerii w VII stopniu. Należał do kilku lóż: «Rycerze Gwiazdy», «Bracia Zjednoczeni», był mistrzem staroszkockiej loży Ludzkości. Ulegając zapewne przedśmiertnym wskazówkom gen. Dąbrowskiego M. związał się rychło z tajnymi organizacjami, przede wszystkim z poznańską filią Wolnomularstwa Narodowego utworzonego przez mjra Waleriana Łukasińskiego. Wg relacji ówczesnego ppłka I. Prądzyńskiego M. poparł decyzję grupy poznańskiej, która oburzona dwulicową polityką cara Aleksandra I usunęła z loży jego popiersie i utworzyła samodzielny Związek Kosynierów. Na jego czele stanął M. jako zwolennik konspiracyjnej walki o niepodległość i złączenie zaborów. Odznaczony był Orderem Virtuti Militari. Był właścicielem Pawłowic, Kąkolewa, Ponieca, Gołańczy. Zmarł 29 VI 1826, pochowany został w Pawłowicach. Od r. 1800 żonaty z Prowidencją Honoratą z Zarembów (zm. 11 X 1837), miał syna Leona (ur. w Pawłowicach 21 XII 1809) oraz 3 córki: Elżbietę, za Ludwikiem Mycielskim, Filipinę, za Ignacym Sczanieckim, i Eleonorę, 1. v. za Karolem Czarneckim (zob.), 2. v. za Józefem Napoleonem Czapskim (zob.).
Uruski, XI; Żychliński, I; – Askenazy Sz., Łukasiński, W. 1929 I–II; Dylągowa H., Towarzystwo Patriotyczne i Sąd Sejmowy 1821–1829, W. 1970; Gembarzewski B., Rodowody pułków polskich…, W. 1925; tenże, Wojsko Pol., 1807–14, s. 30; Grot Z., Paprocki F., Szkice poznańskie 1794–1864, W. 1957 s. 59; Karwowski, Historia W. Ks. Pozn., I; Kukiel M., Dzieje wojska polskiego w dobie napoleońskiej 1795–1815, W. 1918 I 166, 206; Morawski T., Dzieje narodu polskiego, P. 1870 VI; Pawłowski B., Historia wojny polsko-austriackiej 1809 roku, W. 1935; Staszewski J., Wojsko polskie na Pomorzu w roku 1807, Gd. 1958; tenże, Z dziejów garnizonu polskiego w Gdańsku w latach 1808–1812, „Roczn. Gdań.” T. 7/8: 1933/4; Willaume J., Amilkar Kosiński 1769–1823, P. 1930; Zych G., Rok 1807, W. 1957; – Arch. Wybickiego, II; Barzykowski, Historia powstania, I; Korespondencja księcia J. Poniatowskiego z Francją, P. 1921 I–IV; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich, s. 10; Prądzyński I., Pamiętniki, Kr. 1909 I; Sołtyk R., Kampania 1809 r., W. 1906 s. 105–6; Źródła wojskowe do dziejów Pomorza w czasach Księstwa Warszawskiego, Tor. 1933 cz. 1; – B. PAN w Kr.: rkp. 2229, Wyrok Sądu Królewsko-Ziemiańskiego w Poznaniu.
Władysław Zajewski