Manel Stanisław, imię zakonne Franciszek (1864–1928), franciszkanin-reformat, działacz religijny i społeczny Polonii amerykańskiej. Ur. 4 V w Jeziorkach koło Sejn, był synem niepiśmiennych wyrobników, Franciszka i Urszuli z Majewskich. Do szkoły uczęszczał i uczył się gry na organach w Sejnach. Po śmierci rodziców jako 16-letni chłopiec został organistą i nauczycielem w parafialnej szkółce w Bakałarzewie. W r. 1887 M. udał się, wraz z braćmi, starszym Wincentym i młodszym Władysławem, późniejszym hallerczykiem, do Ameryki. W Baltimore wylądował w kwietniu 1887 i niebawem został organistą przy kościele Św. Józefa w Manistee (Michigan). Na wiosnę 1888 wstąpił jako kandydat na brata do organizowanego przez Augustyna Zeytza klasztoru reformatów w nowo powstałej osadzie Pułaski (Wisconsin). Śluby zakonne złożył w kwietniu 1893, a studia teologiczne ukończył w niemieckiej prowincji franciszkanów-rekolektów w Teutopolis (Illinois) i St. Louis (Missouri). W czerwcu 1897 otrzymał święcenia kapłańskie. Za cel swej działalności M. postawił sobie zachować polski charakter fundacji w miejscowości Pułaski, fundacja ta bowiem, z powodu trudności wewnętrznych w klasztorze i z braku pomocy od polskich prowincji w kraju, została poddana w r. 1894 pod jurysdykcję niemieckich franciszkanów w St. Louis.
Zaraz po święceniach M. został proboszczem w Hofa Park (Wisconsin), w r. 1899 mistrzem ponownie otwartego nowicjatu, a w rok później także przełożonym klasztoru i proboszczem w osadzie Pułaski. W r. 1901 otworzył tu średnią szkołę typu humanistycznego im. św. Bonawentury, w której był nauczycielem, a w l. 1905–10 dyrektorem. Rozbudowana w latach następnych staraniem M-a szkoła, przeniesiona w r. 1922 do Sturtevant (Wisconsin), dała wykształcenie w języku i duchu polskim wielu działaczom duchownym i świeckim. W r. 1904 M. zorganizował w osadzie Pułaski studia teologiczne. W r. 1907 założył drukarnię, która stała się poważnym ośrodkiem wydawniczym, zwłaszcza druków religijno-popularnych, m. in „Miesięcznika Franciszkańskiego” (od 1907) i „Kalendarza Franciszkańskiego” (od 1912), które M. założył, przez wiele lat redagował i zasilał artykułami o treści religijno-moralnej i patriotycznej. M. był też pierwszym kronikarzem i historykiem osady Pułaski i tamtejszego klasztoru. Działał również jako kaznodzieja wśród Polaków i Litwinów oraz w licznych stowarzyszeniach polsko-kościelnych, zwłaszcza tercjarskich. Dzięki zabiegom M-a wspomniany klasztor i podległe mu placówki zyskały w r. 1910 prawa niezależnego komisariatu pod wezwaniem Wniebowzięcia Najśw. Marii Panny. W l. 1910–4 M. był członkiem zarządu, a w l. 1914–24 i 1926–8 komisarzem. Za jego rządów rozbudowane zostały klasztory, pobudowane nowe kościoły i szkoły parafialne. M. zmarł 17 I 1928 w klasztorze w osadzie Pułaski i tam został pochowany na zakonnym cmentarzu.
Who’s Who in Polish America; – Bluma D., Chowaniec T., A History of the Province of the Assumption of the Blessed Virgin Mary, Pulaski 1967 (omówienie źródeł i literatury, fot.); Klukowski K., St. Bonawenture Minor Seminary and High School, 1901–1951, Sturtevant, Wisc., 1951 (fot.); Kruszka W., Historia Polska w Ameryce, Milwaukee 1905 III s. 5–49; tenże, Siedm siedmioleci czyli pół wieku życia, P.–Milwaukee 1924 II 594–5, 599, 606–7; Malak H., Z lasów i bagien. Obrazki z życia pionierów OO. Franciszkanów w Pułaski, Pułaski 1951 (ilustr.); [Masiak F.], Krótka historia prowincji Wniebowzięcia N.M.P. Zakonu Braci Mniejszych (Franciszkanów, dawniej Reformatów) w Stanach Zjednoczonych Północnej Ameryki (1887–1962), Pułaski 1962 (fot.); Necrology of the Assumption of the B. V. M. Province Order of Friars minor, Pulaski (1956); Rokosz G., F. M., „Mies. Franciszkański” 1943 nr 7–9; – Kalendarz Franciszkański, Pułaski 1912–28, 1951 (artykuły i zdjęcia M-a); „Mies. Franciszkański” (Pułaski) 1907–27/8, 1956/7; – Księga chrztów parafii Krasnopol, 1864 nr aktu 89; – Informacja ks. E. Gołębiowskiego, proboszcza paraf. w Krasnopolu.
Bogdan Brzuszek