Starowieyski (Biberstein Starowieyski) Stanisław Michał (1815–1895), ziemianin, członek Rady Państwa, poseł na Sejm Krajowy.
Ur. 6 IX w Rożnicy (pow. włoszczowski) koło Sędziszowa w Król. Pol., był synem Franciszka Michała (1788 – po 1848), właściciela Rożnicy, członka Stanów galicyjskich, i Elżbiety z Badenich (ur. 1790), córki sekretarza królewskiego i regenta kor. Stanisława Badeniego (zob.). Po dokonanej przez Franciszka Starowieyskiego z jego szwagrem Antonim Badenim zamiany Rożnicy na Rostokę (pow. nowosądecki) rodzina przeniosła się z Król. Pol. do Galicji.
S. uczył się w l. 1826–9 w gimnazjum w Nowym Sączu. Następnie, mieszkając u wuja, Kazimierza Badeniego, studiował filozofię i prawo na Uniw. Lwow. Zaprzyjaźnił się wtedy z Agenorem Gołuchowskim, z którym w r. 1838 odbył wspólną podróż po Europie Środkowej. W r.n. wszedł do służby rządowej jako praktykant konceptowy w gubernium we Lwowie. W r. 1844 był komisarzem cyrkułowym i od t.r. także członkiem Sejmu Stanowego galicyjskiego ze stanu rycerskiego. Współzakładał t.r. Galicyjską Kasę Oszczędności, ale nie uczestniczył w pracach jej Zarządu. W r. 1847 przeniósł się do Wiednia, gdzie został urzędnikiem w ministerstwie spraw wewnętrznych. Zbiegło się to z niepowodzeniem jego starań o rękę Zofii Jabłonowskiej, córki Leona i Cecylii z Fredrów, siostrzenicy Aleksandra Fredry; został przyjęty dopiero po powtórnych oświadczynach i jesienią 1849 ożenił się z nią we Lwowie. T.r. Gołuchowski, który został naczelnikiem Galicji, spowodował przeniesienie S-ego na stałe do Lwowa, na stanowisko sekretarza gubernialnego. Służbę S-ego w administracji państwowej odbierano niechętnie, «był ogółowi raczej niesympatyczny, dlatego że służył» (Stanisław Tarnowski). W r. 1852 opuścił urząd i osiadł w Bratkówce (pow. krośnieński), która wraz z majątkiem w Odrzykoniu i częścią odrzykońskiego zamku (tzw. zamkiem górnym) stanowiła od r. 1850 dziedziczną własność jego żony. Zajął się wówczas gospodarowaniem, a od r. 1853 także działalnością w Tow. Rolniczym Krakowskim. W r. 1859 był inicjatorem adresu ziemian obwodu jasielskiego do Gołuchowskiego w związku z objęciem przez niego teki ministra spraw wewnętrznych. Nie zdecydował się na powrót do służby rządowej, natomiast zaangażował się w prace obradującej w Krakowie komisji gminnej dla zachodniej Galicji, mającej zaopiniować projekt ustawy o samorządzie gminnym.
Latem 1860, niewątpliwie za sprawą Gołuchowskiego, powołany został S. wraz z Maurycym Kraińskim i Teodorem Polańskim, do tzw. Wzmocnionej Rady Państwa w Wiedniu. Nominowani zostali zaopatrzeni w adres, w którym domagano się od władz austriackich wprowadzenia języka polskiego w szkołach galicyjskich. W czasie obrad Wzmocnionej Rady Państwa (31 V – 27 IX t.r.) S. kilkakrotnie zabierał głos, m.in. w sprawie używania języka polskiego w urzędach i sądownictwie, zmniejszenia podatku od piwa, złego administrowania przez rząd funduszami na edukację. Szczególnie krytyczne wobec władz austriackich wystąpienie z 18 IX skłoniło prezydenta Rady arcyksięcia Rainera do zwrócenia uwagi S-emu, by mówił z pamięci, na co ten replikował, że «język niemiecki nie jest dla Galicji językiem narodowym i że będąc Polakiem używa języka niemieckiego jak może» („Czas” 1860 nr 216). Niedługo potem przeżył S. załamanie nerwowe; zrezygnował z wygłoszenia ostatniej mowy i po rozwiązaniu Rady wrócił do Bratkówki w złym stanie zdrowia.
W r. 1863 uzyskał S. mandat do Sejmu Krajowego w wyborach uzupełniających w kurii wielkiej własności obwodu tarnowskiego. Mieszkał wówczas z rodziną w Krakowie przy ul. Gołębiej 5, prowadząc dom otwarty, w którym często bywali m.in. Walery Wielogłowski, Adam i Alfred Potoccy, Paweł Popiel, Maurycy Mann, Henryk Wodzicki; w czasie jednego z takich spotkań narodził się pomysł założenia Banku Galicyjskiego dla Handlu i Przemysłu. Przeciwny powstaniu styczniowemu, wsparł go jednak wpłacając na pożyczkę narodową kilka tys. złr. W Sejmie był jednym z inicjatorów adresu do cesarza z 23 XI 1865, dziękującego za zawieszenie patentu lutowego (z 26 II 1861) i za amnestię dla skazanych za działalność związaną z powstaniem. W r. 1866 przyczynił się do uchwalenia ustawy o konkurencji kościelnej oraz ustawy drogowej. Jako zdecydowany przeciwnik centralistycznej koncepcji Rady Państwa, znalazł się 2 III 1867 w grupie 34 posłów głosujących przeciwko jej obesłaniu. T.r. wszedł w skład Komitetu Centralnego dla Galicji zachodniej, przygotowującego wybory do Sejmu Krajowego, po czym obrany został posłem z I kurii ponownie z obwodu tarnowskiego. Wybrany na posła po raz kolejny w r. 1870, tym razem z obwodu krakowskiego, nie dotrwał do końca kadencji i już w r. 1872 złożył mandat. W wyborach r. 1883 uzyskał mandat z kurii IV w okręgu Dukla, Krosno i Żmigród; był posłem do końca kadencji (26 I 1889). W Sejmie nie związał się z żadnym stronnictwem, reprezentował jednak poglądy konserwatywne. Pracował głównie w komisjach, m.in. podatkowej, dla kas zaliczkowych, gminnej, drogowej i gorzelnianej; zajmował się sprawami podatkowymi, a przede wszystkim administracyjnymi. W liście z 27 IX 1880 Florian Ziemiałkowski zaproponował mu przyjęcie laski marszałkowskiej, jednak S. odmówił (marszałkiem został wówczas Mikołaj Zyblikiewicz).
S. był czynny na różnych polach życia społecznego Galicji. W l. 1861–92 był kuratorem ekonomicznym Zakł. Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie. W l. 1863–95 wchodził w skład Rady Nadzorczej Krajowego Tow. Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie (w l. 1883–7 był jego prezesem, a w r. 1886 współorganizował jubileusz 25-lecia tego Towarzystwa). Od r. 1867, z grupy większej własności, był członkiem Rady Powiatowej w Krośnie, sprawując w l. 1867–88 funkcję jej prezesa. W l. 1870–5 był prezesem Wydz. Okręgowego Galicyjskiego Tow. Kredytowego Ziemskiego w Krośnie. W r. 1874 został też prezesem założonego wtedy w tym mieście Tow. Zaliczkowego. Dn. 17 VII 1877 za zasługi dla Krosna i powiatu otrzymał tytuł honorowego obywatela Krosna.
W Krakowie działał S. nadal w Tow. Rolniczym, w l. 1862–82 wchodził w skład jego Komitetu; 3 III 1869 na posiedzeniu Zgromadzenia Towarzystwa przedstawił własne koncepcje dotyczące uprawy lnu (Sprawozdanie Komisji lnianej w przedmiocie uprawy lnu i zaprowadzenia w kraju przędzalni mechanicznych, [b.m.w.]). W l. 1870–3 był członkiem Krakowskiej Kasy Oszczędności. W r. 1887 cesarz Franciszek Józef I mianował S-ego dożywotnim członkiem Izby Panów w Radzie Państwa w Wiedniu; w związku z tą nominacją ustąpił on w r.n. z funkcji prezesa krośnieńskiej Rady Powiatowej, która w podziękowaniu za wieloletnią pracę uchwaliła ufundowanie do sali obrad jego portretu. Dn. 17 I 1891 otrzymał od papieża Leona XIII godność tajnego podkomorzego (Cameriere segreto di Spada e Cappa suprenumerario di Sua Santita). Pod koniec życia mieszkał w majątku Ustrobna w pow. krośnieńskim, który w r. 1886 kupił od ks. Henryka Skrzyńskiego. Zmarł w Bratkówce 18 III 1895, pochowany został 21 III w Odrzykoniu.
W małżeństwie z Zofią z Jabłonowskich (1827–1899) miał S. sześcioro dzieci, synów: Franciszka (zob.) i Stanisława (zob.) oraz córki: Elżbietę Marię (1853–1886), zakonnicę Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia, Cecylię (ur. 1855), zmarłą w dzieciństwie, Stefanię (1858–1895), felicjankę, oraz Zofię, zamężną za Henrykiem Morawskim, właścicielem Czeluścina (pow. krobski) i Lubani (pow. wschowski), szambelanem cesarza niemieckiego Wilhelma II.
Portret przez Stanisława Bergmana z r. 1891 w Muz. Okręgowym w Krośnie; Portret Zofii Starowieyskiej w posiadaniu Kazimierza Starowieyskiego z W.; Fot. Zofii Starowieyskiej w B. Jag., sygn. IF 16554 t. 185 I; – Estreicher w. XIX, IV; – Enc. Org., XIV; Wurzbach, Biogr. Lexikon, XXXVII; – Uruski, I 166; Żychliński, XIV 123–4; – Cyrankiewicz, Przewodnik po cmentarzach Krakowa; Słown. Geogr. (Odrzykoń, Ustrobna); – Buszko J., Polacy w parlamencie wiedeńskim 1848–1918, W. 1996; Dębicki L., Portrety i sylwetki z dziewiętnastego stulecia, S. II, Kr. 1907 II 106; Doerman A., Towarzystwo Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie 1861–1911. Księga pamiątkowa półwiekowej działalności, Kr. 1911 s. 121–2, 126, 129, 172, V, XI (reprod. portretu S-ego); Dziedzictwo. Ziemianie polscy i udział ich w życiu narodu, Kr. 1996; Fras Z., Florian Ziemiałkowski (1817–1900), Wr. 1991; Fredro i fredrusie, Oprac. B. Zakrzewski, Wr. 1974; Grodziski S., Sejm Krajowy galicyjski 1861–1914, W. 1993 I–II; Kętrzyński W., Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Lw. 1894 s. 64; Kieniewicz S., Adam Sapieha (1828–1903), Lw. 1939; Kolmer G., Parlament und Verfassung in Österreich, Wien–Leipzig 1907 IV; Mrazek J., Monografia Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie, Kr. 1886 s. 351, 364, 367, 369, 378; Ostrożyński W., Galicyjskie Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, Lw. 1892 s. 380; Putek J., Miłościwi panowie i krnąbrni poddani, Kr. 1959; Ramotowska F., Tajemne państwo polskie w powstaniu styczniowym 1863–1864, W. 2000 cz. 2; Sarna W., Opis powiatu krośnieńskiego, Przemyśl 1898 s. 189–91, 252, 339, 378, 382, 419; Starowieyski F., Polacy we „Wzmocnionej Radzie Państwa”, Kr. 1909 s. 5–7, 12, 27, 29, 31, 48–9, 52–4; Starowieyski S., Jaki jest cel wiecu katolickiego, Ustrobna, marzec 1893; Zarząd i delegaci Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie, Kr. 1885 s. 3; Zdrada J., Wybory do galicyjskiego Sejmu Krajowego w 1867 roku, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 9: 1963 s. 50, 91; – Iuventus Caesareo-Regii Gymnasii Neo-Sandeciae e moribus et progressu in literis censa exeunte anno scholastico MDCCCXXVIII, Tarnoviae; toż na r. 1829; Pilat T., Skorowidz dóbr tabularnych, Lw. 1890; Schmitt H., Dwa posiedzenia Sejmu galicyjskiego z dn. 1 i 2 marca 1867, Lw. 1867; Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicji i Lodomerii wraz z Wielkim Księstwem Krakowskiem, Lw. 1868; Spraw. stenogr. Sejmu Krajowego za l. 1863–72, 1882–9; Sprawozdanie Towarzystwa Zaliczkowego w Krośnie, Jasło 1877; Szematyzmy Król. Galicji, 1839–95; – Czynności Sejmu w Królestwach Galicji i Lodomerii..., Lemberg 1844–5; Kietlińska z Mohrów M., Wspomnienia, Oprac. I. Homola Skąpska, Kr. 1986; Lippoman J. A., Pamiętnik Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego za czas od r. 1845 do r. 1895, Kr. 1898 s. 110, 113, 140; Małachowski G., Pamiętnik jubileuszowy Galicyjskiej Kasy Oszczędności we Lwowie 1844–1894, Lw. 1894 Alegat 9 s. II; Szeptycka z Fredrów Z., Wspomnienia z lat ubiegłych, Wr. 1967; – „Czas” 1860 nr 216 (koresp. z Wiednia), 1895 nr 66, 67; „Przegl. Pol.” R. 29: 1895 t. 116 s. 244–8; „Wiad. Pol.” (Paryż) 1896 nr 19 (Przemówienie posła Augusta Gorayskiego, marsz. pow. krośnieńskiego na pogrzebie S-ego, [Wspomnienie] S. Tarnowskiego); – AP w Kr., Oddz. na Wawelu: Teki Schneidra, sygn. 184; Arch. Paraf. w Odrzykoniu: Liber natorum ac baptisatorum 1784–1888, Liber mortuorum Bratkówka [od] 1886; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 1831 k. 178–9, rkp. 1995 k. 157, rkp. 2020 k. 389; Muz. Okręgowe w Krośnie: Księga protokołów posiedzeń Rady Pow. m. Krosna, 1868–1916; – Mater. Red. PSB: Kserokopie mater. rodzinnych od ks. Marka Starowieyskiego z Łomianek, Starowieyski F., Notatki o rodzinie Starowieyskich i o życiu prywatnem i publicznem Stanisława Biberstein Starowieyskiego (mszp., s. 3), nominacja S-ego na tajnego podkomorzego papieskiego, list Ziemiałkowskiego w sprawie objęcia przez S-ego funkcji marsz. Sejmu Krajowego, tablica geneal. Starowieyskich od Kazimierza Starowieyskiego; – Informacje Andrzeja Kołdera z Krosna.
Jadwiga Hoff i Elżbieta Orman-Michta