INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Stanisław Niewitecki      Stanisław NIewitecki, wizerunek na podstawie fotografii.

Stanisław Niewitecki  

 
 
Biogram został opublikowany w 1978 r. w XXIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Niewitecki Stanisław (1904–1969), urzędnik bankowy, przemysłowiec, numizmatyk. Ur. 26 IV w Golańczy, pow. wągrowiecki, był synem Kazimierza (1870–1949), rzemieślnika, i Marii Magdaleny Zeidler (1877–1962). W r. 1918 ukończył szkołę ludową w Gołańczy, a w r. 1920, już w końcowej fazie spolszczoną Miejską Szkołę Handlową w Bydgoszczy. Praktykę zawodową odbywał w Banku Ludowym w Gołańczy. Od r. 1922 pracował w Banku M. Stadthagena Sp. Akc. w Bydgoszczy, gdzie szybko posuwał się w hierarchii urzędniczej. Po upadku Banku w r. 1932 N. został jego likwidatorem, pełniąc aż do r. 1939 funkcję zarządcy jego masy konkursowej. W r. 1937 zorganizował w Bydgoszczy pionierską wytwórnię chleba szwedzkiego (Knäckebröd), p. n. «Chleb Szwedzki, S-ka z o. o.», produkującą 6 gatunków sucharów (m. in. również chleb Grahama), głównie dla marynarki polskiej, częściowo dla firmy Pakulscy w Warszawie. Fabrykę, zatrudniającą kilkudziesięciu pracowników, prowadził N. do września 1939. W l. 1938–9 był ponadto dyrektorem fabryki «Kauczuk» w Bydgoszczy (obecnie «Stomil»).

Po wybuchu wojny N. jako starszy strzelec dotarł w poszukiwaniu swej jednostki wojskowej pod Warszawę. Po powrocie, na wiadomość o bestialstwach popełnianych przez Niemców w Bydgoszczy, schronił się do rodziców w Gołańczy. W grudniu został wraz z nimi wysiedlony do Zamościa. Tu pracował w fabryce wódek J. Ostera. Niemieckie nazwisko właściciela i doskonała znajomość języka niemieckiego przez N-ego, jako jego pełnomocnika, ułatwiały N-emu uzyskiwanie surowców. Świetnie prosperująca fabryka odsyłała znaczną część swych dochodów na zaopatrzenie oddziałów Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. Gdy Niemcy wpadli na trop tej działalności, Oster zdołał zbiec, a N-ego osadzono w maju 1942 na Zamku Lubelskim. Torturowany przez 10 dni, walczył przez 3 miesiące ze śmiercią, ale nikogo nie wydał. Wykupiony wysoką sumą, opuścił więzienie 17 V 1943 i schronił się w Warszawie. Mimo że nie doszedł jeszcze do pełni sił i zdrowia, wziął udział w powstaniu warszawskim w Obronie Cywilnej jako kierownik przeciwpożarowy bloku domów przy ul. Marszałkowskiej 66. Po upadku powstania wywieziony został, poprzez Ursus do obozu w Spellen nad Renem koło Wesel, skąd po kilku dniach (ok. 20 X 1944) uciekł, wykorzystując zamieszanie spowodowane wielkimi nalotami alianckimi. Z fałszywymi dokumentami ukrywał się jako robotnik pod Wyrzyskiem.

W styczniu 1945 N. przybył do wyzwolonej Bydgoszczy. Uruchomił Państwową Fabrykę Sucharów-Chleb Szwedzki, której dyrektorem był do 30 IX 1946. Pracowała ona wówczas wyłącznie na potrzeby II Armii Polskiej. W l. 1945–8 był właścicielem wytwórni mydła i proszków do czyszczenia «Albus» w Bydgoszczy. W końcu 1945 r. zorganizował spółkę budowlano-transportową «Granitoport» z siedzibą w Szczecinie i oddziałami w Bydgoszczy, Gdańsku, Wrocławiu i Warszawie. Był jej głównym udziałowcem. Zatrudniała ona w sezonie do 500 robotników przy budowie dróg (m. in. Tczew–Pruszcz Gdański), przy odgruzowywaniu i dobywaniu cegły zniszczonych miast (Mrągowo, Pasłęk, Braniewo, Bytów, Debrzno i in.), przy rozbiórce zniszczonych mostów i wiaduktów (w Gubinie, Krośnie Odrzańskim, Szczecinie i in.). Po zlikwidowaniu «Granitportu» prowadził w l. 1952–60 przedsiębiorstwo transportu samochodowego (głównie dostawa żwiru i materiałów budowlanych).

W r. 1960 z powodu pogarszającego się stanu zdrowia N. przeszedł na rentę i poświęcił się pracy społecznej i numizmatyce. Już w okresie międzywojennym pracował w wielu towarzystwach na terenie Bydgoszczy, uczestnicząc w nich również i po wojnie: w Bydgoskim Tow. Wioślarskim (członek zarządu oraz sędzia klasy państwowej), w Polskim Związku Pływackim, w Polskim Związku Narciarskim, w Tow. Turystyczno-Krajoznawczym, w Polskim Związku Filatelistów (sekretarz zarządu, a w r. 1965 wyróżniony srebrną odznaką), w Tow. Numizmatycznym, którego był dwukrotnym założycielem (1935, 1954), skarbnikiem, a następnie prezesem (1954–69), w Warszawskim Tow. Numizmatycznym i w Polskim Tow. Archeologicznym. Jako członek Rady Bibliotecznej przy Miejskiej Bibliotece Publicznej duże zasługi położył w rozwoju Kół Przyjaciół Biblioteki. Był inicjatorem budowy (właściwie odbudowy) pomnika Henryka Sienkiewicza i najaktywniejszym członkiem Komitetu Budowy, inicjatorem wydania medali Adama Grzymały-Siedleckiego, Henryka Sienkiewicza i in.

Pasją życia N-ego była jednak numizmatyka, którą interesował się już w szkole podstawowej. Duży zbiór monet zagrabili w r. 1939 Niemcy (nadburmistrz Bydgoszczy osławiony Werner Kampe). Odnowiony po wojnie zawiera monety Polski całego tysiąclecia: okresu piastowskiego, groszowego, wielkie ilości dukatów i talarów. Jest to niewątpliwie w Polsce w zbiorach prywatnych najbogatsza kolekcja zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym. Zawiera wiele pozycji unikatowych, a wśród nich kompletny niemal zbiór monet mennicy bydgoskiej; kolekcja ta ma dużą wartość naukową. Biblioteka numizmatyczna N-ego liczy przeszło 1 000 tomów, w tym wiele rzadkich starodruków i rękopisów (m. in. Kazimierza Stronczyńskiego). Kolekcję tę, łącznie z bogatymi zbiorami banknotów, medali, orderów, ekslibrisów, wdowa po N-m sukcesywnie przekazuje Muzeum Bydgoskiemu, które organizuje Izbę pamięci Stanisława Niewiteckiego. N. zmarł 5 I 1969 w Bydgoszczy, pochowany został na cmentarzu Nowofarnym, a w r. 1972 przeniesiony na cmentarz Junikowski w Poznaniu. Miał odznakę «Bydgoszcz zasłużonemu obywatelowi» (1961). Bydgoski Oddział Polskiego Tow. Archeologicznego nadał w r. 1970 Sekcji Numizmatycznej imię N-ego. N. pozostawił fragmenty pamiętników z podróży zagranicznych z l. 1936 i 1938 oraz dziennik pisany we wrześniu 1939.

Żonaty (od r. 1945) z Wandą Barbarą Zoch (członkiem Armii Krajowej i sanitariuszką w powstaniu warszawskim), pozostawił 3 córki: Marię (ur. 1945), geologa, Zofię (ur. 1947), historyczkę, zamężną za Andrzejem Januszkiewiczem, i Jadwigę (ur. 1948), inżyniera rolnika, zamężną za Zygmuntem Gontarzem, oraz dwóch synów: Kazimierza (ur. 1950), magistra wychowania fizycznego, i Wojciecha (ur. 1959).

 

Medal brązowy roboty Józefa Stasińskiego; Fot. w Materiałach Red. PSB; – „Roczn. Pol. Przemysłu i Handlu” 1938 poz. 8319; – Drozdowski J., Inna wartość monety, „Dzien. Wieczorny” 1965 nr 38; Hoppe S., Stanisław Niewitecki, „Wiad. Numizm.” 1969 z. 3/4 s. 256 (nekrolog); Kabaj W., Stanisław Niewitecki, „Bydgoskie Wiad. Numizm.” 1971; tenże, XXXV-lecie działalności numizmatyków bydgoskich 1935–1970, tamże; Stanisław Niewitecki 1904–1969, „Biul. Numizm.” (W.) 1969 nr 40 (fot); Szmańda E., Znaki na książkach, „Ilustr. Kur. Pol.” 1961 nr 5–6; Wróblewska M., Niemi świadkowie zdarzeń, „Gazeta” (Bydgoszcz) 1968 nr 4–5; – „Gaz. Pomor.” 1961 nr z 24 I; „Ilustr. Kur. Pol.” 1962 nr 272, 1969 nr 5; „Kalendarz Bydgoski” na r. 1970 s. 174–5 (fot); „Ziemia Pomor.” 1948 nr z 6 IX; – Archiwum rodzinne; – Informacje żony Wandy Niewiteckiej.

Wacław Szczygielski

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.