Sroczycki (Srocicki) Stanisław h. Nowina (zm. 1586), poseł na sejmy, kolejno: komornik, miecznik, wojski kamieniecki. Pochodził z małopolskiej szlachty, której gniazdem były Sroczyce (Srocice) w ziemi krakowskiej. Był synem Jana, piszącego się z Niżowej (zm. 1553), podstarościego kamienieckiego, i Konstancji z Popławnickich, 1.v. Korabczyjowskiej.
W r. 1538, w semestrze zim., wnosząc 3 gr opłaty, wpisał się S. w towarzystwie czterech Myszkowskich, synów Wawrzyńca i Marcina, na Uniw. Krak. Dn. 28 VI 1544 wspólnie z bratem Leonardem otrzymał od Zygmunta I w pow. kamienieckim dożywocie na wsi królewskiej Kniehinin (od 21 VI 1536 dożywocie tu miał ich ojciec, a od 19 X 1547 obydwoje rodzice), co 1 IX 1552 zmienił Zygmunt August nadając im, za wstawiennictwem marszałka w. kor. Piotra Kmity, tę wieś na prawie lennym. Dn. 2 VIII 1550, także wspólnie z Leonardem, dostał na wieczność spustoszoną wówczas wieś królewską Krogulec w pow. kamienieckim. W r.n. szlachta podolska zgromadzona na rokach ziemskich w Kamieńcu, wybrała go (14 I) na jednego z czterech kandydatów do pisarstwa kamienieckiego, ale urzędu tego nie dostał. W dwa lata później, obrany posłem w woj. podolskim, odprawił legację na sejm w Krakowie (1 II – 29 III 1553). Zapewne, choć bez mandatu, przebywał w Piotrkowie podczas sejmu 1555 r., gdzie jego żona uzyskała prawo własności do placu w Kamieńcu i gdzie posłowie domagający się egzekucji dóbr wypomnieli królowi niezgodne z prawem nadanie S-emu Kniehinina i Krogulca.
Już jako komornik kamieniecki, który to urząd sprawował w l. 1556–9, reprezentował S. woj. podolskie na sejmie w Piotrkowie w r. 1558/9; opowiedział się wówczas za egzekucją dóbr, zwrócił dokumenty nadań, a w wygłoszonej mowie «ozdobnie dołożył», że posługi oddawane państwu nie mogą być nagradzane wbrew prawu. Obóz egzekucyjny docenił postawę S-ego, a jego stanowisko z aprobatą i uznaniem przypomniał star. radziejowski Rafał Leszczyński na sejmie 1563/4 r. w dyskusji z przeciwnikami egzekucji dóbr. Dn. 8 VIII 1560 został S. miecznikiem kamienieckim. Urząd ten w r. 1563 łączył z obowiązkami podwojewodziego kamienieckiego oraz poborcy w woj. podolskim. Na sejmie 1563/4 r. w Warszawie okazał na rewizji dokumenty nadań na trzymane królewszczyzny. W następstwie przeprowadzonej lustracji (1564–5) utracił Krogulec (mimo to zgłaszał pretensje do tej majętności jeszcze w r. 1570), uznano natomiast jego tytuły prawne do Czermnej i Oknina, w których posiadanie wszedł w r. 1564, oraz Kniehinina. Miał też części w królewskiej wsi Struha. Dn. 5 IV 1565 awansował S. na wojskiego kamienieckiego. Mimo to jeszcze ok. poł. r. 1566 określany był (np. w aktach grodzkich krakowskich) jako miecznik, zatem najpewniej przez jakiś czas łączył oba urzędy. T.r. został wybrany na posła na sejm w Lublinie; na sesji 20 VII interweniował w sprawie swych współziomków (Dawidowskiego, Żórawińskiego), którzy doznali krzywd od szlachty litewskiej. Był zapewne także na sejmie piotrkowskim w r. 1567, gdzie powierzono mu funkcję szafarza poborów w woj. podolskim. W okresie bezkrólewia, po śmierci Zygmunta Augusta, wziął udział w zjeździe woj. ruskiego i podolskiego w Glinianach; zebrana tu szlachta zawiązawszy konfederację m.in. jemu poruczyła 31 VII 1572 troskę o «pokój pospolity» na Podolu, gdyby zaniedbali tego starosta lub podstarości. Brak jest wiadomości o uczestnictwie S-ego w życiu publicznym w l.n. Oddawał się zapewne gospodarowaniu i pobożnym uczynkom. Przed r. 1579 ufundował w katedrze kamienieckiej ołtarz p. wezw. Św. Trójcy, t.r. zamyślał o budowie rodzinnego grobowca w Kamieńcu, na co tamtejszy bp Marcin Białobrzeski wyraził zgodę.
Większość majętności S-ego leżała w woj. podolskim. Składały się na nie dobra ojczyste (w tym Żwaniec i Kadyjowce), posagi żon (szczególnie dużo wniosła mu pierwsza) oraz posiadłości nabyte w rezultacie jego własnej zapobiegliwości. Wg wykazów poborowych z l. 1566 i 1569 miał S. w woj. podolskim wsie: Ćwikłowce (Ujście), Hubarów, Issakowce, Kadyjowce, Neteńczyce, Sokół, Tłuste, Załucze (część wniesioną przez pierwszą żonę zaokrąglił zakupiwszy w l. 1573, 1574 i 1577 od aktualnych właścicieli ich udziały), Zeniszkowce (Zienieczkowce) i Żwaniec. Druga żona scedowała mu prawa do miasteczka Hryńkowce. Dn. 26 VI 1566 wystarał się o pozwolenie Zygmunta Augusta na zamianę dni targowych i jarmarku w Hryńkowcach, 21 VI r.n. dostał zgodę na wprowadzenie tam opłaty mostowej. Jako opiekun małoletniego Wasyla Łostowskiego użytkował jego wieś Szczerbowce, na której w r. 1569 wbrew prawu (była to królewszczyzna, której nie wykazał wcześniej lustratorom) wystarał się o dożywocie. Po ojcu posiadał w Kamieńcu plac opodal bramy Ruskiej i darowane mu 27 VIII 1578 przez miasto dworzyszcze, położone na wale prowadzącym do zamku. W pow. szczyrzyckim woj. krakowskiego w r. 1565 w wyniku transakcji przeprowadzonych ze swym krewnym, dworzaninem Jana Zygmunta Zapolyi, Stanisławem Niżowskim alias Sroczyckim (Srocickim), wszedł w posiadanie Niżowej i Sroczyc. Nabył też Koźmice Wielkie, skupując działy tych dóbr od Stanisława Koźmickiego (1566, 1570), Bartłomieja Stojowskiego (1573), i przyległy do nich grunt zw. Borzyków Mały od Jana Sroki (1568). Nadto Marcin Orzechowski, dziedzic Sierczy (obecnie Siersza), sprzedał mu leżącą w sąsiedztwie Koźmic łąkę zw. Wielka Łąka. Dn. 18 IV 1586 uzyskawszy zgodę Stefana Batorego ustąpił na rzecz córki Anny i zięcia Czerninę, Ćwikłowce, Oknin i poł. Kniehinina. S. zmarł w r. 1586 po 18 IV; być może został pochowany w katedrze w Kamieńcu.
S. żenił się dwukrotnie. Po śmierci pierwszej żony Zofii Radeckiej, córki Macieja, sędziego kamienieckiego, stryjecznej siostry Jana (zob.), poślubił przed 28 VI 1566 Dorotę z Podfilipia Milanowską, wdowę po Andrzeju Ćwikłowskim. Pozostawił dwie córki: nieznaną z imienia żonę jednego z Podfilipskich, oraz Annę, zamężną za Aleksandrem Koniecpolskim, woj. sieradzkim (zob.), dziedzicząc majętności Sroczyckich wniosła ona ich fortunę w dom Koniecpolskich.
Inwentarz rękopisów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wr. 1966 III 44; Katalog dokumentów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wr. 1953 I; – Niesiecki; Pułaski, Kronika; – Białkowski L., Urzędnicy ziemscy podolscy w XVI i początku XVII w., „Roczn. Tow. Herald.” T. 8: 1928 s. 177, 179–80; Przyboś K., Urzędnicy województwa podolskiego w XV–XVIII w., Kr. 1994; Urzędnicy, III/3; – Białkowski L., Podole w XVI w., W. 1920 s. 166; Kaniewska I., Małopolska reprezentacja sejmowa za czasów Zygmunta Augusta 1548–1572, Kr. 1974 tabl. nr 15; Pułaski K., Stare osady w ziemi kamienieckiej i dziedziczące na nich rody podolskiej szlachty historycznej, „Przew. Nauk. i Liter.” T. 30: 1902 s. 1138–9; – Akta grodz. i ziem., XX 3; Album stud. Univ. Crac., II s. 291; Arch. Zamoyskiego, IV; Diariusz sejmu lubelskiego 1566 r., Oprac. I. Kaniewska, Kr. 1980; Dzienniki sejmów walnych koronnych […] 1555 i 1558 r…., Wyd. J. T. Lubomirski, Kr. 1869 s. 43, 277; Lustracja województw ruskiego, podolskiego i bełskiego 1564–1565, Wyd. K. Chłapowski i H. Żytkowicz, W. 1992 I 217; Matricularum summ., IV, V nr 392, 917, 1064, 1370, 2784, 2879, 3000, 3170, 3282, 7126, 9959; Pamiętniki o Koniecpolskich, Wyd. S. Przyłęcki, Lw. 1842 s. 165, 222; Vol. leg., II 742; Žereła do istorii Ukraïny-Rusy, Wyd. M. Hruševs’kyj, L’viv 1903 VII 121; Źródła Dziej., XIV, XIX 198–9, 223, 297, 303; Źrzódłopisma do Dziej. Unii, cz. II oddz. 1; – AGAD: ASK I, Rachunki sejmowe, nr 22 k. 13a, nr 119 k. 154, 156; AP w Kr., Oddz. na Wawelu: Castr. Crac. Inscr., t. 88 k. 1174–5, t. 90 k. 143, 167–9, 227, t. 98 k. 106–7, t. 100 k. 811–13, 823, t. 106 k. 825, Castr. Crac. Rel., t. 2 k. 229, 301, t. 3 k. 1276, Terr. Crac., t. 9 k. 63, t. 10 k. 321, 665, 1948; B. Czart.: rkp. 1725 k. 243–5.
Irena Kaniewska