INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Stanisław Stwora     

Stanisław Stwora  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 2007-2008 w XLV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Stwora Stanisław, pseud. i krypt.: S.S., St. Stw., St. Stwor., stw., Stw., (Stw.), Stwr. (1888–1942), poeta, dziennikarz.

Ur. 5 I w Krakowie, w rodzinie inteligenckiej, był synem Wojciecha i Emilii z domu Raszke. Kształcił się w III Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie; matematyki i języka niemieckiego uczył go tam Marian Dąbrowski. W okresie gimnazjalnym zaczął pisać wiersze; do jego utworu z r. 1905 Tak mi czegoś żal muzykę napisał Zygmunt Wiehler. S. zadebiutował wierszem Nowa pieśń zamieszczonym w uczniowskiej gazecie „Znicz” (1906–7 nr 1–2). Po ukończeniu gimnazjum podjął studia polonistyczne na UJ. Ogłaszał poezje w prasie krakowskiej, m.in. w „Gazecie Powszechnej” (1908–10) i „Przyjacielu Ludu” (1908–9). W r. 1910 zbliżył się do PSL, a od r. 1913 sympatyzował z PSL «Piast»; odtąd publikował w tygodniku „Piast”.

W r. 1910 rozpoczął S. pracę dziennikarską w „Nowej Reformie”. Wprowadzony przez Dąbrowskiego, podjął t.r. współpracę z nowym krakowskim dziennikiem „Ilustrowanym Kurierem Codziennym” („IKC”). Przeszedł wszystkie etapy powstawania gazety: od składu, łamania, po korektę tekstów, którą zajmował się do r. 1914. Publikował na tych łamach wiersze, artykuły, felietony i recenzje. Również do t.r. kontynuował współpracę z „Przyjacielem Ludu”, a w l. 1911–15 zamieszczał swe teksty także w „Głosie Narodu”. W czerwcu 1914 wszedł w skład redakcji „IKC”. T.r. jako felietonista i poeta wrócił do współpracy z „Nową Reformą”.

W czasie pierwszej wojny światowej walczył S. jako żołnierz II Brygady Legionów Polskich. Stał się jednym z bardziej znanych poetów legionowych. Realizując początkowo model poezji tyrtejskiej, napisał słowa do pieśni Kolumna, odśpiewanej 16 VIII 1915 w Krakowie podczas obchodów pierwszej rocznicy utworzenia Naczelnego Komitetu Narodowego. Opublikował kilka wierszy poświęconych szarży pod Rokitną, m.in. kilkakrotnie przedrukowywaną Rokitnę oraz Strofy o żołnierzu polskim (druk ulotny, Kr. 1915). Największą popularność zdobył w tym czasie jego List Krysi („Nowa Reforma” 1915 nr 384). Wiersze legionowe zebrał w swym pierwszym tomie Strofy czasu. 19141915 (Kr. 1916); były też one przedrukowywane w wielu wydawnictwach zbiorowych. W r. 1917 opublikował kolejny tom poetycki pt. Ulica (Kr.). Bohaterami wierszy byli tu w większości ludzie marginesu społecznego: złodzieje, pijacy, żebracy, prostytutki (m.in. tytułowa Ulica, Promenada, Zaułek, Cień, W kawiarni nocnej, Mróz na plantach). Tom przedstawiał naturalistyczny obraz miasta: uliczne rynsztoki, domy publiczne, knajpy. W r. 1917 przygotowywał S. kolejny zbiór poezji pt. Z domu niewoli (niewyd.).

W r. 1918 wrócił S. z frontu do Krakowa, gdzie kontynuował pracę w „IKC”, tym razem jako reporter miejski. Potrafił zdobywać ciekawe materiały, co zyskało mu dużą popularność wśród krakowian. Ok. r. 1920 napisał wiersz Nie mów nic o tem, do którego muzykę skomponował Bolesław Kopystyński. W l. dwudziestych, wchodząc ponownie w skład redakcji „IKC”, był stałym recenzentem nowości wydawniczych. W r. 1924 należał do założycieli „Kuriera Literacko-Naukowego”, cotygodniowego dodatku literackiego dołączanego do głównego wydania „IKC”; odtąd publikował w nim teksty literackie, w tym utwory poetyckie oraz artykuły historycznoliterackie i recenzje. W l. trzydziestych przesyłał do „IKC” popularne Listy z Zakopanego. Wiersze opublikował również w „Kalendarzu dla kobiet” (1931), jednorazowym wydawnictwie koncernu „IKC”. Będąc sympatykiem PSL «Piast», pomagał w r. 1930 w organizacji z ramienia Centrolewu Kongresu Prawa i Wolności Ludu. Dn. 10 I 1931 złożył podpis pod odezwą krakowskich pisarzy solidaryzujących się z protestem profesorów UJ w sprawie brzeskiej. Od 22 V 1932, wraz z innymi współpracownikami „IKC”, należał do secesjonistów krakowskiego oddz. Związku Zawodowego Literatów Polskich z powodu krytykowanej polityki redakcyjnej „Gazety Literackiej”. Od r. 1934 do wybuchu drugiej wojny światowej kontynuował współpracę z „Piastem”; w r. 1937, na tytułowej stronie numeru poświęconego zabitym podczas strajku chłopskiego w Kasince Małej (nr 36), ukazał się jego wiersz Podzwonne braciom. Pisał również do „Tempa Dnia”. Jego Wieczorny dzwon, w opracowaniu muzycznym Stanisława Rączki, został opublikowany w r. 1936 w zbiorze „Trzy pieśni na chór męski” (W.).

W r. 1939, po wkroczeniu armii niemieckiej do Krakowa, pozostał S. w redakcji „IKC” jako przedstawiciel koncernu. Dn. 6 IX t.r., z Włodzimierzem Długoszewskim, Józefem Flachem, Stanisławem Mrozem oraz Kazimierzem i Ludwikiem Szczepańskimi, zainicjował wydawanie „Dziennika Krakowskiego”, organu pracowników koncernu; ukazało się sześć numerów (8–13 IX). Zmarł w Krakowie 30 IX 1942, pochowany został 3 X na cmentarzu Rakowickim. S. był członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich i Związku Podhalan (w r. 1912 brał udział w jego II Zjeździe w Nowym Targu).

Uznawany za «szczątkowy okaz cygana krakowskiego» (J. Stankiewicz), był S. popularną postacią międzywojennego Krakowa: «rozczochrany, z bródką à la Mefisto […] przyodziany w malarską pelerynę i kapelusz z szerokim rondem, uganiał się dniem i nocą po całym mieście, zbierając materiały do swojej reporterki […] znał niemal każdego krakowskiego obywatela od najwyższych sfer po przekupki z placu Szczepańskiego i podmiejskie typy z dorożkarskich knajpek» (Z. Ordyńska). S. pozostawał w przyjaźni z Ksawerym Dunikowskim, Franciszkiem Mirandolą, Franciszkiem Nowickim i Janem Rubczakiem.

W małżeństwie ze Stefanią z Godulów (1886–1984), nauczycielką Publicznej Szkoły Powszechnej nr 16 im. Jana Śniadeckiego w Krakowie, w czasie okupacji niemieckiej nauczycielką języka polskiego, historii i geografii w ośrodku tajnego nauczania nr 11 w Krakowie, miał S. syna Jacentego (Jacka, zob.).

S. był prototypem postaci Dziennikarza z powieści „Zwariowane miasto” Jana Wiktora.

 

Podob. w: Czachowski K., Zapomniany przez siebie poeta, „Kur. Liter.-Nauk.” 1929 nr 40; – Słown. pseudonimów, IV; Współcz. pol. pisarze., VIII (bibliogr.); Zuchniewicz W., Słownik dziennikarzy polskich 1661–1945, „Prasa Pol.” 1981 nr 7–9, 1983 nr 2; – Bielenin E., Konfiskaty sanacyjnej cenzury na łamach „Piasta”, w: Wspomnienia weteranów ruchu ludowego, W. 1968; Borowiec P., Jesteśmy głosem milionów. Dzieje krakowskiego wydawnictwa i koncernu prasowego Ilustrowany Kurier Codzienny (1910–1939), Kr. 2005 s. 176, 192, 205, 254; tenże, Koncern prasowy Ilustrowany Kurier Codzienny w wirze II wojny światowej, „Zesz. Prasoznawcze” 2005 nr 3–4; tenże, Między sensacją a nauką. Obraz produktów krakowskiego wydawnictwa i koncernu prasowego Ilustrowany Kurier Codzienny (1910–1939), Kr. 2005; Brzoza C., Kraków między wojnami. Kalendarium 28 X 1918 – 6 IX 1939, Kr. 1998; Dobroszycki L., Prasa polska w okresie kampanii wrześniowej, „Roczn. Hist. Czasopiśm. Pol.” T. 5: 1966 z. 1; Jarowiecki J., Konspiracyjna prasa w Krakowie w latach okupacji hitlerowskiej 1939–1945, Kr. 1980; Kamiński A., Diariusz podręczny 1939–1945, W. 2001; Księga Pamiątkowa III Gimnazjum obecnie II Liceum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie, Kr. 1984 s. 220; Lubas R., Poezja Helionu i Litartu, Kr. 1978; Maciejewska I., Inter arma. Okolicznościowa poezja polska okresu pierwszej wojny światowej, „Odra” 1969 nr 4; Romanowski A., Przed złotym czasem, Kr. 1990; – Cyganeria i polityka – wspomnienia krakowskie 1919–1939, W. 1964; Hertz, Zbiór poetów pol., Ks. 5, 7; Kurek J., Mój Kraków, Kr. 1978; Ordyńska Z., To już prawie sto lat… pamiętnik aktorki, Wr. 1970; Rozkwitały pąki białych róż… Wiersze i pieśni z lat 1908–1918 o Polsce, o wojnie i o żołnierzach, Oprac. A. Romanowski, W. 1990; Zechenter W., Upływa szybko życie, Kr. 1957 I; – „Goniec Krak.” 1942; – AP w Kr.: sygn. IT 2389 (Pamiętnik Jana Stankiewicza, redaktora IKC, 1952, mszp.).

Piotr Borowiec

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.