INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Strzesz  

 
 
II poł. XII w. - po 1235
Biogram został opublikowany w latach 2007-2008 w XLV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Strzesz (zm. po 1235), cześnik sandomierski.

Pochodzenie rodzinne S-a nie jest pewne, chociaż powszechnie zalicza się go do rodu Sulimów. Identyfikacja ta opiera się na uznaniu go za ojca wzmiankowanego w 2. poł. XIII w. sędziego krakowskiego Wawrzyńca Strzeszkowica (zm. ok. 1290). Wawrzyniec Strzeszkowic mógł być jednak synem albo S-a albo jego imiennika Strzesza Budziwojowica, który wbrew powszechnej opinii literatury był inną osobą. Nie ulega natomiast wątpliwości, że Strzesz z rodu Sulimów był właścicielem dóbr w ziemiach krakowskiej i wiślickiej (Wierzchosławice, Krzczonów, Charbinowice), a także fundatorem kościoła św. Wojciecha w Wierzchosławicach.

Kariera S-a związana była z dworem ks. krakowskiego Leszka Białego. Po raz pierwszy wystąpił jako świadek w oryginalnym dokumencie z 6 XII 1206 z urzędem stolnika książęcego (dapifer ducis). Przypuszcza się jednak, że dokument ten ma mylną datę i zapewne był wystawiony w r. 1216. W tym przypadku pierwsze wystąpienie S-a, jeszcze bez urzędu, nastąpiłoby ok. r. 1210, w liście świadków prywatnego dokumentu komesa Sławosza, dotyczącego nadania wsi Sławoszów klasztorowi norbertanów w Busku. Funkcję stolnika Leszka Białego sprawował S. jeszcze w r. 1217. W dokumencie tego księcia z r. 1222 wzmiankowany był tylko jako komes; być może już wówczas był cześnikiem Leszka Białego, chociaż z tym tytułem wystąpił dopiero w r.n., uczestnicząc w ogólnopolskiej krucjacie do Prus. Na dworze Leszka Białego zajmował S. bardzo wysoką pozycję, o czym świadczy jego udział w wiecach oraz umieszczanie go zaraz po najwyższych urzędnikach w listach świadków. W czerwcu 1224 wystąpił S. na wiecu w Rozegrochu. Odpowiedni dokument wzmiankuje o jego wcześniejszym udziale w wyznaczeniu granic spornych posiadłości w Pełczyskach między bp. krakowskim Iwonem a komesem Baranem, w której to czynności na osobiste polecenie księcia towarzyszył (dla powagi) woj. sandomierskiemu Pakosławowi. Ok. r. 1224 przeprowadzał także czynności procesowe, które doprowadziły do przysądzenia bp. Iwonowi prawa połowu bobrów na rzece Czarnej. Wystąpił w tej sprawie jako mediator, który po zwołaniu i wysłuchaniu zeznania miejscowego opola zreferował sprawę t.r. na wiecu w Suchedniowie. W r. 1227 wziął także udział w wiecu w Korytnicy.

Po śmierci Leszka Białego (1227) pozostał S. w najbliższym otoczeniu jego syna Bolesława Wstydliwego i księżnej wdowy Grzymisławy. Ograniczenie władzy księżnej tylko do ziemi sandomierskiej oznaczało powstanie tam odrębnej hierarchii urzędniczej. Na wiecu w Krakowie 7 V 1227 wystąpił S. już jako cześnik sandomierski. Wierność Grzymisławie zamanifestował też nie pojawiając się na wiecach: grudniowym w Krakowie (1227) oraz marcowym w Skaryszewie (1228), gdzie w otoczeniu ks. Konrada Mazowieckiego wystąpili nowo powołani urzędnicy dworscy krakowscy, a wśród nich cześnik krakowski Wirciżyr. S. uczestniczył natomiast na wiecu Małopolan na początku maja 1228, kiedy zadecydowano o powołaniu na tron krakowski ks. wielkopolskiego Władysława Laskonogiego. Tydzień później wziął udział w wiecu Grzymisławy z jednym z książąt Romanowiczów. Jako cześnik wystąpił jeszcze w r. 1229 w dokumencie wystawionym na wiecu Grzymisławy i Konrada Mazowieckiego, który odbył się u przeprawy przez Wisłę pod Wierzbicą. Ponowne spotkanie Grzymisławy i jej stronników z Konradem w Skaryszewie 18 XI 1230 doprowadziło do dalszego ograniczenia władzy księżnej w ziemi sandomierskiej. S. wystąpił już wówczas bez urzędu, tak też wymieniany był w l. 1234 i 1235 w najbliższym otoczeniu Bolesława Wstydliwego, po zwróceniu księciu Sandomierszczyzny przez ks. śląskiego i krakowskiego Henryka Brodatego. W późniejszych źródłach S. już się nie pojawiał. Podobnie jak inni możnowładcy owych czasów utrzymywał dwór i posiadał własnych urzędników; w r. 1228 wzmiankowany był jego cześnik Bogufałek.

Synem S-a był Dobrosław, który w r. 1230 wystąpił w dokumencie woj. krakowskiego Marka, działającego w imieniu ks. Władysława Laskonogiego. Za drugiego syna S-a uznawany jest wspomniany już Wawrzyniec Strzeszkowic, od r. 1253 podkomorzy krakowski.

 

Piekosiński, Rycerstwo, III 23, 29, 154–5, 210–11; Urzędnicy, IV/1; – Barański M., Dominium sądeckie. Od książęcego okręgu grodowego do majątku klasztoru klarysek sądeckich, W. 1992 s. 144–5; Bogucki A., Ze studiów nad urzędnikami nadwornymi w XIII w., „Czas. Prawno-Hist.” T. 29: 1977 z. 2 s. 124, 138; Mitkowski J., Nieznane dokumenty Leszka Białego z 1217 i 1222 r., „Kwart. Hist.” T. 52: 1938 s. 645, 648, 655; Mosingiewicz K., Imię jako źródło w badaniach genealogicznych, w: Genealogia – problemy metodyczne w badaniach nad polskim społeczeństwem średniowiecznym na tle porównawczym, Red. J. Hertel, Tor. 1982 s. 87–9; Mosingiewicz K., Śliwiński B., Rycerstwo polskie z końca XII w. w falsyfikacie Kazimierza Sprawiedliwego, „Kwart. Hist.” T. 88: 1981 s. 715 (o emendacji daty dokumentu z r. 1206); Nowakowski T., Małopolska elita władzy wobec rywalizacji o tron krakowski w latach 1288–1306, Bydgoszcz 1992 s. 34, 127; Semkowicz W., O początkach rodu Sulimów, „Mies. Herald.” T. 3: 1910 s. 5–7; Sikora F., Dzieje osadnictwa i własności ziemskiej w epoce staropolskiej, w: Wierzchosławice. Dzieje wsi i gminy, Red. F. Kiryk, Z. Ruta, Kr. 1994 s. 46–7; Wojciechowski P. K., Kiedy odbył się wiec w Korytnicy?, „Kwart. Hist.” T. 92: 1985 s. 641–4 (o emendacji dokumentu z r. 1224); – Cod. Pol., I, III; Kod. katedry krak., I; Kod. maz. (Kochanowskiego), nr 229, 230, 273; Kod. mogilski; Kod. Mpol., I, II; Kod. Wpol., S. Nowa, I; Mitkowski J., Początki klasztoru cystersów w Sulejowie, P. 1949 dod. nr 3, 5; Zbiór dok. mpol., IV nr 874.

Jan Wroniszewski

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Bolesław Pobożny

między 1224 a 1227 - 1279-04-13
książę wielkopolski
 

Wincenty Kadłubek

około 1160 - 1223-03-08
biskup krakowski
 

Jadwiga (Śląska)

ok. 1178/80 - 1243-10-14
księżna śląska
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Piotr

brak danych - 1198
arcybiskup gnieźnieński
 

Pełka (Fulko)

brak danych - 1258-04-05
arcybiskup gnieźnieński
 

Grzymisława

XII/XIII w. - ok. 1258-06-13
księżna krakowsko-sandomierska
 

Kazimierz I Kujawski

ok. 1211 - prawdop. 14 XII 1267
książę kujawski
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.