Pietrzak Szymon, pseud. Wąchala (1888–1976), rolnik, działacz radykalnego ruchu ludowego, poseł do Sejmu. Ur. 15 X w Zimnej Wodzie w pow. błońskim, był synem Andrzeja, małorolnego chłopa, działacza ruchu ludowego w pow. sochaczewskim, i Marii z Idzików. P. od najmłodszych lat pracował, najpierw jako pastuch, a następnie jako parobek. Był samoukiem. Duży wpływ na niego wywarły wydarzenia 1905 r., które objęły także wieś mazowiecką. W l. 1910–14 odbywał obowiązkową służbę w wojsku rosyjskim. Wkrótce po zdemobilizowaniu, z chwilą wybuchu pierwszej wojny światowej, został z powrotem wcielony do wojska. Brał udział w walkach frontowych, był kontuzjowany. W wojsku zetknął się z agitacją rewolucyjną. W końcu 1917 r. został żołnierzem Gwardii Czerwonej w Odessie i był ranny w wypadku ulicznym. Do kraju powrócił jesienią 1918. Wziął udział w rozbrajaniu Niemców. Wstąpił do Polskiego Stronnictwa Ludowego – «Wyzwolenie» (PSL-«Wyzwolenie»). W r. 1919 osiadł na pięciomorgowym gospodarstwie rodziców żony Józefy. Rozczarowany do polityki PSL-«Wyzwolenie», związał się w r. 1925 z rewolucyjną Niezależną Partią Chłopską. W t.r. za działalność polityczną przebywał miesiąc w więzieniu płockim. W r. 1927 zaczął gospodarzyć na ojcowskim szesnastomorgowym gospodarstwie w Andrzejowie Duranowskim niedaleko Sochaczewa, powiększonym w wyniku prywatnej parcelacji i wskutek tego zadłużonym. W tym czasie P. rozpoczął współpracę z członkami Komunistycznej Partii Polski w Sochaczewie. Działał w Stronnictwie Ludowym (SL), zdobył duży autorytet wśród chłopów pow. sochaczewskiego. Znany był z nowoczesnych metod uprawy ziemi, ze specjalizacji i zaprowadzonej rachunkowości rolnej. W r. 1937 był delegatem na Kongres SL, podczas którego wystąpił z radykalnym przemówieniem. Zakładał kółka rolnicze, kasy oszczędnościowo-pożyczkowe i spółki mleczarskie.
W latach okupacji niemieckiej dom P-a stał się bazą dla członków Polskiej Partii Robotniczej i partyzantów Gwardii Ludowej (GL) i Armii Ludowej (AL). Wraz z całą rodziną był zaangażowany w walce. Nazywano go «Ojcem partyzantów». W zagrodzie P-a zbierało się dowództwo GL Okręgu Warszawa-Lewa Podmiejska. Zimą 1944 został członkiem SL «Wola Ludu». W lutym 1944 wybrano go na przewodniczącego konspiracyjnej Powiatowej Rady Narodowej (PRN) w Sochaczewie oraz na członka Wojewódzkiej Rady Narodowej (WRN) w Warszawie. Po wyzwoleniu organizował władzę ludową w pow. sochaczewskim. Został prezesem Zarządu Powiatowego SL, następnie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (ZSL) do r. 1957. Był członkiem sochaczewskiej PRN i warszawskiej WRN. W r. 1949 założył Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną w Andrzejowie Duranowskim i został jej przewodniczącym. W l. 1952–6 był posłem na Sejm (wybrany w okręgu nr 4: Płock). W l. 1949–56 wchodził do Rady Naczelnej ZSL, w l. 1954–6 do Głównej Komisji Kontroli Naczelnego Komitetu Wykonawczego ZSL.
Po odejściu z czynnego życia politycznego P. był honorowym prezesem Powiatowego Komitetu ZSL w Sochaczewie; utrzymywał żywy kontakt ze współtowarzyszami walki w latach okupacji. Napisał wspomnienie pt. Przechadzka w przeszłość (W. 1967). Ogłaszał artykuły wspomnieniowe, udzielił wielu wywiadów. Zmarł 9 II 1976 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu w Sochaczewie. Był odznaczony m.in. Orderem Budowniczych Polski Ludowej, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski z Gwiazdą, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Partyzanckim; Prezydium Rady Najwyższej Związku Radzieckiego odznaczyło go w r. 1967 Orderem Czerwonej Gwiazdy.
P. był dwukrotnie żonaty: od r. 1919 z Józefą z Majewskich (zm. 1933) i od r. 1935 z Marią z Kwiatkowskich. W pierwszym małżeństwie miał troje dzieci: Henryka, który pozostał na gospodarce, Zofię, zamężną, i Tadeusza (ur. 1926), generała, wiceministra spraw wewnętrznych i dyplomatę w PRL; w drugim małżeństwie miał syna Edwarda, inżyniera.
Giza, Władze stronnictw lud., s. 655, 657–60; – Dymek B., Mazowieckie rodziny. Z dziejów walki w szeregach Polskiej Partii Robotniczej, W. 1977 (fot.); tenże, Szymon Pietrzak – droga walki i pracy, „Za Wolność i Lud” 1976 nr 9 (fot.); Dzieje Sochaczewa i ziemi sochaczewskiej. Studia i materiały, W. 1970; Jarecka-Kimlowska S., Szymon Pietrzak, 1888–1976, „Roczniki Dziej. Ruchu Lud.” 1976 nr 18; Ruch ludowy na Mazowszu, Kurpiach i Podlasiu, W. 1975; Trybuna W., Ojciec partyzantów, „Barwy” 1969 nr 1; Warszawa Lewa-Podmiejska 1942–1945. Z walk PPR, GL-AL, W. 1971; Wojtyrowska E., Partyzancki ojciec, „Tryb. Ludu” 1971 nr 240; – Czas wielkiej próby, W. 1969; [Gać S.] Kuba, W powiecie sochaczewskim, „Żołnierz Wolności” 1957 nr 242; Pietrzak T., Podziemny front, W. 1969; Sapińska-Monka T., Partyzanckie ballady, W. 1964; Spraw. stenogr. Sejmu PRL, 1952–56; – „Chłopska Droga” 1967 nr 103–4; „Dzien. Lud.” 1968 nr 125; „Express Wieczorny” 1968 nr 256; „Głos Pracy” 1968 nr 256; „Nasza Tryb.” 1971 nr 240 s. 3 (fot.), 1976 nr 34 (nekrolog, wspomnienie pośmiertne); „Tryb. Ludu” 1976 nr 35 (nekrolog); „Tryb. Mazowiecka” 1968 nr 254; „Zielony Sztandar” 1968 nr 87; „Żołnierz Wolności” 1968 nr 254; „Życie Warszawy” 1968 nr 257–259; – Centr. Arch. KC PZPR: Teczka osobowa P-a, sygn. 8616.
Benon Dymek