INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Tadeusz Mostowicz (Dołęga-Mostowicz)      Tadeusz Mostowicz, wizerunek na podstawie ilustracji prasowej z 1938 r.

Tadeusz Mostowicz (Dołęga-Mostowicz)  

 
 
Biogram został opublikowany w 1977 r. w XXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Mostowicz (Dołęga-Mostowicz) Tadeusz, pseud. i krypt. C. hr Zan, W. M. Dęboróg, Most., T. D., T. D.-M., (t. m.), T. M., Tem. (1898–1939), powieściopisarz, dziennikarz, autor scenariuszy filmowych. Ur. 10 VIII w Okuniewie (gub. witebska), był jednym z czworga dzieci Stefana Mostowicza, dzierżawcy tamtejszego majątku, i Stanisławy z Potopowiczów. (Przydomek Dołęga przybrał do nazwiska dopiero M.). Ok. r. 1915 ukończył gimnazjum i studiował prawo na uniwersytecie w Kijowie (prawdopodobnie do czasu wybuchu rewolucji 1917 r.). Następnie przeniósł się na tereny polskie, gdzie został członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej i wziął udział w kampanii 1920 r., w WP służył do r. 1920 lub 1922. Brak określonego zawodu, spowodowany wojną, i brak środków do życia zmusiły go do podjęcia w r. 1922 pracy zecera w dzienniku „Rzeczpospolita”, związanym z Chrześcijańską Demokracją. Awansował szybko, obejmując funkcję korektora, a później felietonisty i jednego z redaktorów dziennika, z którym współpracował do r. 1928. Felietony i artykuły prasowe M-a miały charakter ostrej satyry społeczno-politycznej, nie pozostawały jednak w niezgodzie z oficjalną polityką rządu. Po przewrocie majowym 1926 r. M. stał się dziennikarzem opozycyjnym (ujawnił np. sprawę porwania i więzienia gen. Juliusza Malczewskiego). Odpowiedzią na ataki wymierzone w obóz Piłsudskiego i w osobę samego marszałka było dotkliwe pobicie M-a przez «nieznanych sprawców» 8 IX 1927. Od tego czasu artykuły jego dotykały spraw politycznych rzadko i w bardzo oględny sposób, a o tematach aktualnych zaczął pisać w sposób zakamuflowany, w formie powieści.

Pierwszą (nie wydaną w formie książkowej) powieścią M-a były Kiwony, satyra na ludzi, którzy zawsze i wszystkiemu przytakują, byleby nie stracić swojej pozycji. W l. 1930–1 M. kontynuował działalność dziennikarską, współpracując z czasopismami „ABC”, „Polonia”, „Teatr i Życie Wytworne”, „Wiadomości Literackie”. Jednocześnie przygotował do druku dwie powieści: Ostatnia brygada i Kariera Nikodema Dyzmy – satyry na rządy sanacji wydane w r. 1932 (W.). Zwłaszcza Kariera trafiła na odpowiedni moment i przyjęta została entuzjastycznie. Stworzona przez M-ą postać Dyzmy utrwaliła się w świadomości odbiorców jako typ – chama, prymitywa, karierowicza. W l. 1933–9 ukazały się dalsze powieści o tematyce obyczajowo-społecznej: Bracia Dalcz i S-ka (W. 1933), Czeki bez pokrycia (W. 1933), Prokurator Alicja Horn (W. 1933), Świat pani Malinowskiej (W. 1934), Trzecia płeć (W. 1934), Złota maska i Wysokie progi (całość, W. 1935), Dr Murek zredukowany i Drugie życie dra Murka (W. 1936), Ich dziecko (W. 1937), Znachor (W. 1937), Trzy serca (W. 1938), Profesor Wilczur (W. 1939), Pamiętnik pani Hanki (W. 1939). W tym czasie powstały też scenariusze filmowe: Testament prof. Wilczura i Biały murzyn, wg sztuki M. Bałuckiego (zrealizowany w r. 1939). M. stał się dostawcą dobrej literatury rozrywkowej, która zdobyła mu pozycję najpopularniejszego i jednego z najlepiej zarabiających pisarzy polskich. Jego powieści były wznawiane, publikowane w odcinkach w prasie codziennej, tłumaczone, a poza tym filmowane („Prokurator Alicja Horn”, 1933, „Znachor” 1937, „Ostatnia brygada" i „Profesor Wilczur” 1938, „Złota maska” 1939, „Doktor Murek” 1939, „Trzy serca” 1939, „Kariera Nikodema Dyzmy” 1956, „Pamiętnik pani Hanki” 1963). Przyczyna popularności i niezwykłej wręcz poczytności powieści M-a leży w takich ich cechach, jak wartka narracja, pomysłowość w rozwijaniu sensacyjnych i kryminalnych wątków, a zwłaszcza aktualizowanie postaci bohaterów i prawdopodobieństwo ich losów. Popularność zapewniały także książkom M-a często przezeń wprowadzane, a tak atrakcyjne dla niewyrobionych czytelników motywy, jak np. egzotyczny dla nich luksus życia wyższych sfer, motyw zawrotnej kariery; pisarz nie stronił również od pomysłów o charakterze utopijnym. W r. 1939 napisał M. dwa scenariusze dla amerykańskiej wytwórni filmowej Warner Bross (przeznaczone dla popularnego w tym czasie aktora Paula Muni). Pieniądze uzyskane za nie miały mu umożliwić pracę nad trylogią historyczną z czasów Bolesława Chrobrego, Bolesława Śmiałego i Bolesława Krzywoustego, do której zbierał materiały. Zamierzenia te udaremnił wybuch drugiej wojny światowej.

Zmobilizowany w chwili wybuchu wojny, odbył M. kampanię wrześniową 1939 r. w stopniu kaprala kawalerii, a następnie, w drodze ku granicy rumuńskiej, zatrzymał się w przygranicznym miasteczku Kuty (nad rzeką Czeremoszem). Tam zorganizował milicję miejscową, której zadaniem była obrona ludności pozbawionego władzy miasteczka przed bandami rabunkowymi. Został zastrzelony przez sowieckiego czołgistę w Kutach między 18 a 20 IX 1939 i tam został pochowany w grobowcu rodziny Manugiewiczów. Po ekshumacji z cmentarza w Kutach, prochy jego złożono w katakumbach cmentarza Powązkowskiego w Warszawie 24 XI 1978. M. nie założył rodziny.

 

Fot. i portret w posiadaniu siostry M-a Janiny Morozowicz; – Nowy Korbut (Słownik Pisarzy), I; Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1944/5 i in.; Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (fot.); – Choromański M., Przystojny blondyn, „Przekrój” 1964 nr 986; Fryz W., Gdzie zginął Dołęga-Mostowicz, „Za i Przeciw” 1966 nr 9 s. 14; Łempicka A., Mostowicz – pisarz drobnomieszczaństwa, „Twórczość” 1950 nr 2 s. 133–56; Minkiewicz J., Śmierć i życie kaprala Mostowicza, „Gaz. Codz.” (Wil.) 1940 nr 34 s. 5; tenże, Życie i śmierć kaprala Mostowicza, „Przekrój” 1945 nr 6; Piasecki S., Mocny człowiek, w: tenże, Prosto z mostu, W. 1934 s. 40–5; Rawicz J., Doktor Łokietek i Tata Tasiemka, W. 1968; Siedlecka J., Jaśniepanicz, Kr. 1987 s. 218; Siedlecki (Grzymała-Siedlecki) A., Nie pożegnani, Kr. 1972; Szermentowski E., Felietoniści, którzy odeszli, „Odnowa” 1946 nr 16; – „Rzeczpospolita” 1927 nr 251 s. 2, nr 252 s. 2; „Stolica” 1969 nr 39 s. 10 (fot.); „Życie Warszawy” 1978 nr z 25–26 XI; – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna; – Informacja siostry Janiny Morozowicz, brata Władysława Mostowicza oraz Janusza Minkiewicza.

Jerzy Bakanacz

 

 

Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.

 

 
 

Powiązana pozycja biblioteki

Profesor Wilczur, 1957,
Mostowicz Tadeusz
Dostępne na: polona.pl
Mostowicz Tadeusz. Profesor Wilczur. 1957,
Dostępne na: polona.pl

Kalendarium

1898

10 VIII

przychodzi na świat w folwarku Okuniewo koło Witebska
1915

kończy gimnazjum w Wilnie i rozpoczyna studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Kijowskiego
1917

przerywa studia w Kijowie, w czasie których dział w Polskiej Organizacji Wojskowej, i wyjeżdża do Warszawy, aby zaciągnąć się na ochotnika do wojska
1922

rozpoczyna pracę w dzienniku „Rzeczpospolita”
1927

zostaje pobity przez nieznanych sprawców, w wyniku czego traci zdrowie i wycofuje się z działalności dziennikarskiej, koncentrując się na pisaniu powieści
1930

drukuje w odcinkach powieść „Ostatnia brygada”
1932

wydaje powieść „Kariera Nikodema Dyzmy”
1933

wydaje powieść „Prokurator Alicja Horn”, której filmowa adaptacja jeszcze tego samego roku trafia na ekrany kin
1937

wydaje powieść „Znachor”, której filmowa adaptacja równocześnie trafia na ekrany kin
1938

do kin wchodzi „Profesor Wilczur”, będący kontynuacją „Znachora”
1939

wydaje powieść „Profesor Wilczur”, a do kin trafiają filmy według jego scenariuszy powieści „Doktór Murek”  i  „Trzy serca”

20 IX

ginie jako polski żołnierz w miasteczku Kuty przy granicy rumuńskiej z rąk żołnierzy sowieckich
1978

jego prochy zostają sprowadzone  do Warszawy i złożone w katakumbach Cmentarza Powązkowskiego

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
Partner ms-warszawa.png
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Stanisław Libicki

1856-05-08 - 1933-01-18
prawnik
 
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Tadeusz Semadeni

1902-06-04 - 1944-08-19
działacz konspiracyjny
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.