Szostakowski Tadeusz, krypt.: T.S., I.T.S. (1785–1826?), nauczyciel, poeta, tłumacz.
Ur. na Wołyniu w rodzinie szlacheckiej, był synem Jana i nieznanej z imienia matki, która zmarła w lipcu 1810. Miał brata Ignacego, właściciela wsi Jarosławka koło Żytomierza.
S. studiował medycynę na Uniw. Wil. «na funduszu Tadeusza Czackiego», z którym był prawdopodobnie spokrewniony; uczęszczał także na kurs chemii Jędrzeja Śniadeckiego. Poznał w tym czasie Joachima Lelewela. Studia ukończył 2 XII 1807 ze stopniem magistra. Rekomendowany Czackiemu przez Jędrzeja i Jana Śniadeckich, został 17 II 1808 zatrudniony w Gimnazjum Wołyńskim w Krzemieńcu na stanowisku profesora chemii w miejsce zmarłego Franciszka Scheidta. Pedant i perfekcjonista, wymagał wiele nie tylko od uczniów, ale i od siebie. Cieszył się popularnością oraz niezmiennym protektoratem Czackiego. W r. 1808 gościł w Krzemieńcu Lelewela, z którym następnie utrzymywał kontakt korespondencyjny. Pod koniec kwietnia 1810 zachorował na febrę, a ciężki przebieg choroby oraz śmierć matki wywołały u niego nerwową drażliwość i depresję.
Po śmierci Czackiego, pomówiony o romans z jego córką Marią oraz skonfliktowany z wdową po nim, Barbarą z Dembińskich, został S. uznany za niepoczytalnego. W maju 1814 otrzymał paszport w celu wyjazdu do Austrii; ubiegając się o możliwość zaocznego egzaminu doktorskiego z filozofii, wyjazd odłożył. W czerwcu t.r. jego prośbę o egzamin odrzucono, a 17 VII został zwolniony ze służby szkolnej i niezwłocznie odwieziony pod strażą do Samostrzał (pow. rówieński), do krewnego, Wacława Boreyki, z zakazem powrotu do Krzemieńca. Przebywał następnie krótko u brata, zapewne w Jarosławce, po czym odwołując się od wyroku, powrócił do Krzemieńca. Zarząd Uniw. Wil. powierzył rozpatrzenie jego sprawy dyrektorowi Gimnazjum Podolskiego w Winnicy, ks. Michałowi Maciejowskiemu. Mimo pozytywnej opinii S. nie został przywrócony do pracy i 18 XI otrzymał ponownie dymisję wraz z nakazem opuszczenia Krzemieńca.
S. zamieszkał u brata w Jarosławce, a po pewnym czasie przeniósł się do Żytomierza. Zapewne w tym czasie podróżował do Baden. W wyniku interwencji kuratora wileńskiego okręgu naukowego ks. Adama Jerzego Czartoryskiego zaczęto mu wypłacać emeryturę. Po ostatecznym rozstaniu z nauczycielstwem poświęcił się pracy literackiej. Z okazji urodzin cara Aleksandra I napisał 16 XII 1816 Pieśń na rocznicę urodzin Aleksandra I cesarza Wszech Rosji i króla Polski (Wil. 1817); wg Estreichera opublikował też t.r. w Wilnie Odę na pochwałę rządów Aleksandra I. Zapowiadając w „Tygodniku Wileńskim” (T. 2: 1817) swój przekład dzieł wszystkich Horacego, podał przykłady tych tłumaczeń w sygnowanej krypt. T.S. broszurze Programma na nowy przekład wierszem polskim wszystkich pieśni i epodów Q. Horacjusza Flakka (Wil. 1817), wzywając równocześnie czytelników do subskrypcji. Wobec niepowodzenia tego planu przybył w r. 1818 do Warszawy i t.r. opublikował tam Pieśni i anakreontyki przez T.S. W tomie znalazły się liryki o charakterze rokokowym i sentymentalnym, pieśni o tematyce historycznej i narodowej, m.in. O nieszczęśliwościach kraju za Jana Kazimierza (opatrzona przypisami), przedruki Pieśni na rocznicę urodzin... i Ody na pochwałę..., a także Epitafia – Napisy, przeznaczone na obchody żałobne ku czci Tadeusza Kościuszki w Wilnie (10 i 11 XII 1817). Pieśń Do sąsiada była poświęcona ks. Alojzemu Osińskiemu, a pieśń Do Przyjaciół zawierała podziękowania za wsparcie m.in. Wacławowi i Franciszkowi Hańskim, Czartoryskiemu oraz bratu. Utwory liryczne przesłał S. w tym czasie Tow. Warszawskiemu Przyjaciół Nauk; na posiedzeniu 23 XI 1818 dziękował za ten dar prezes Towarzystwa, Stanisław Staszic.
Poparty przez Lelewela, otrzymał S. jednorazowy zasiłek od Uniw. Wil. w wysokości 160 rbs. Przebywał pewien czas w Wilnie, potem podróżował po Ukrainie, a w r. 1821 odwiedził Krzemieniec. Na koniec osiadł w Żytomierzu, gdzie przygotował drugą edycję Pieśni i anakreontyków, zawierającą tłumaczenia Horacego oraz rozprawę naukową O wpływie nauki chemicznej na wzrost farmacji i wszystkich części medycyny powszechnej. Prospekt tomu wysłał w sierpniu 1822 Lelewelowi, jednak książka nie została wydana. S. zmarł prawdopodobnie w r. 1826 w Wilnie, został pochowany na Cmentarzu Bazyliańskim w Krzemieńcu. Jednak wg Michała Czajkowskiego żył na Ukrainie (w obłąkaniu) jeszcze w r. 1830.
S. nie założył rodziny.
Być może to S. był autorem tomiku Sonety i triolety, wydanego pod krypt. I.T.S. w r. 1827 w Petersburgu.
Hertz, Zbiór poetów pol., Ks. 1; Janowski, Słown. bio-bibliogr. Uniw. Wil.; Krzemienieckie nekropolie. Cmentarz polski oraz polskie zabytki sztuki nagrobnej w Krzemieńcu, W. 1999; Nowy Korbut, VI cz. 1; Piotrowski W., Słownik krzemieńczan 1805–1832, Piotrków Trybunalski 2005; – Beauvois D., Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich (1803–1832), L. 1991 II; Brzozowski J., Muzy w poezji polskiej, Wr. 1988; Janowski L., W promieniach Wilna i Krzemieńca, Wil. 1923; Krausha r, Tow. Warsz. Przyj. Nauk; Ogrodziński W., Polskie przekłady Horacego, w: Commentationes Horatianae, Kr. 1935 s. 144–5; Piotrowski P., Zapomniany poeta środowiska krzemieniecko-wileńskiego, „Studia i Mater. Polon.” 2007; Rusinowa I., Joachim Lelewel w Krzemieńcu, w: Krzemieniec. Ateny Juliusza Słowackiego, Red. S. Makowski, W. 2004; Samborska-Kukuć D., Epigon, w: taż, Z dziejów kultury literackiej północno-wschodniego pogranicza. Jan Onoszko – poeta przełomu XVIII i XIX wieku, Kr. 2003; taż, Kartka z dziejów Krzemieńca. Sprawa Tadeusza Szostakowskiego, „Prace Polon.” 2007; – Andrzejowski A., Ramoty starego detiuka o Wołyniu, Wil. 1861 II 231–2; Baliński M., Pamiętniki o Janie Śniadeckim, Wil. 1865 s. 251; Czajkowski M., Pamiętniki Sadyka Paszy, Lw. 1898; [Kaczkowski K.], Wspomnienia, z papierów ułożył Tadeusz Oksza Orzechowski, Lw. 1876 II 204–5; Konopacki S., Moja druga młodość. Z nie wydanych pamiętników Szymona Konopackiego (1816–1826), W. 1900 I–II; Osiński A., O życiu i pismach Tadeusza Czackiego, Krzemieniec 1816 s. 23; [Rolle A.] Dr Antoni J., Ateny wołyńskie, Lw. 1898; Słowikowski A., Wspomnienia ze szkoły krzemienieckiej, „Bibl. Warsz.” 1863 t. 2; [Strutyński J.] Sas Berlicz, Dwie babki. Pamiętnik T. 1, Pani kasztelanowa trocka, W. 1976; – B. Jag.: sygn. 4435 t. 3 (19 listów S-ego do Lelewela); B. Narod.: sygn. 7793 (Sprawa S-ego); Vilniaus universiteto biblioteka w Wil.: Arch. Kuratorii wil. ks. A. Czartoryskiego, sygn. KC 122 k. 41, sygn. KC 128 k. 178, 184, 190, 196, sygn. KC 129 k. 172–3, sygn. KC 130 k. 128, sygn. KC 305 k. 91 (opisy służbowe).
Dorota Samborska-Kukuć