Łukomski Teodor Felicjan h. własnego (zm. ok. 1715), sędzia ziemski witebski, poseł sejmowy. Syn Samuela Eustachego i Maryny Kisielówny Dorohinickiej. Walczył u boku ojca w r. 1655, wziął udział w nieszczęśliwej dla dywizji sapieżyńskiej bitwie z armią kniazia Semena Andrejowicza Urusowa, stoczonej 27 XI 1655 pod Wierzchowiczami. Dn. 29 XII t. r. przystąpił do konfederacji tyszowieckiej. W r. 1656 przyjął poddaństwo carskie i pozostawał w nim do r. 1658. T. r. wziął udział, pod dowództwem ojca, w szeregach pospolitego ruszenia szlachty witebskiej, która wypowiedziała posłuszeństwo carowi, w walkach stoczonych 20 i 21 XII przez S. Kmicica pod Bieszenkowiczami z oddziałami rosyjskimi. Walczył także w latach następnych w chorągwi ochotników. Dn. 29 III 1661 zasłużył się, wraz z bratem Dadzibogiem-Jerzym, przy zdobywaniu fortecy Dzisny.
Przed r. 1665 poślubił Ł. Helenę Drucką Horską, córkę Teodora, stolnika połockiego, i Zofii Tyszkiewiczówny, wojewodzianki mińskiej, która wniosła mu dobra Łoszycę w woj. mińskim i Dreczyłuki oraz Łuszczycę w woj. witebskim. Posag żony wplątał Ł-ego w proces z mińskim żeńskim monasterem Św. Piotra i Pawła, w toku którego skazywany był wielokrotnie na banicję.
Wyroki banicji nie przeszkodziły mu uzyskać funkcji posła mińskiego na nadzwycz. sejm warszawski 1665 r. Na sesji prowincji litewskiej, zwołanej 25 III wobec zarysowującego się niebezpieczeństwa zerwania sejmu, wystąpił ostro, wraz z kolegą mińskim Marcinem Wołodkowiczem i posłami oszmiańskimi, przeciwko propozycji Paców zwołania odrębnej konwokacji W. Ks. Lit. Po zerwaniu sejmu przez Władysława Łosia obaj posłowie mińscy wnieśli do grodu słonimskiego protestację przeciwko Pacom i próbom organizowania przez nich odrębnej konwokacji litewskiej. W reprotestacji (2 V 1665) zarzucił Krzysztof Pac, że Ł., będąc wiecznym banitą, przez wzniecanie buntów pragnie «honor swój reparować». Wybrany posłem na sejm zwycz. warszawski 1666 r., zerwał go Ł. 23 XII t. r. w interesie Radziwiłłów, którym odmówiono oddania godności hetmana polnego i kasztelana wileńskiego. W uniwersałach na sejmiki 31 XII 1666 domagało się stronnictwo dworskie, żeby Ł-ego jako «parricidę ojczyzny» odsądzić od czci i honorów. Z kolei stronnicy Radziwiłłów, aby sparaliżować te zabiegi, domagali się na sejmikach, aby podobne sądy objęły także posłów koronnych winnych zrywania sejmów. Ł. pod sąd nie został postawiony, a w rok później w grudniu 1667 obrany został jeszcze raz posłem mińskim, aby, wg słów oburzonego tym Michała Paca, «sejm rozerwał tak jak dawniej». Dn. 11 II 1668 wystąpił na sejmie przeciwko stronnictwu francuskiemu, zarzucając mu, że zobowiązało się przyjąć na tron W. Ks. Lit. dowolnego kandydata wysuniętego przez dwór. Dn. 29 II t. r. wystąpienia jego przybrały charakter antysenatorski: oskarżył senatorów, że nie «sanant», lecz «vulnerant» Rzeczpospolitą. Popierali go posłowie sandomierscy, z których jeden, Marcin Dembicki, zerwał następnie sejm. Na warszawskim sejmie elekcyjnym, jako poseł orszański, domagał się 13 V 1669 przeprowadzenia dochodzenia w sprawie przyjmowania pieniędzy francuskich. Dn. 25 V t. r. został deputatem do eksorbitancji. Dn. 1 VII t. r. napadł na magnatów litewskich oskarżając ich, że dwa domy, Paców i Radziwiłłów, zawierają układy o wakanse, pozbawiając króla prawa ich rozdawania. Uczynił to na życzenie Michała Radziwiłła, któremu Pacowie nie dotrzymali umowy i który polecił Ł-emu odczytanie jej punktów. Do opozycji należał również w październiku 1669 jako poseł miński na sejm koronacyjny i w czasie sejmu nadzwycz. warszawskiego w r. 1670.
Na sejmie zwycz. 1672 r., będąc ponownie posłem, wdał się 30 I w gwałtowną kłótnię ze stronnikiem Paców Dąbrowskim, pisarzem wileńskim. T. r. na sejmiku witebskim wysunięto go na urząd sędziego ziemskiego witebskiego, ale przegrał w konkurencji z Wincentym Sokolińskim, stronnikiem Paców. Dn. 28 IV t. r. obrani zostali: Ł. i jego młodszy brat Dadzibog (Teodat)-Jerzy, podczaszy i wójt miński, posłami witebskimi na sejm zwołany na dzień 18 V, pomimo sprzeciwu Michała Paca, woj. wileńskiego i hetmana wielkiego lit., popierającego kandydaturę Sokolińskiego. Na sejmie bracia Łukomscy tworzyli, wraz ze starostą bracławskim, opozycję, m. in. 29 VI sprzeciwili się zawiązaniu konfederacji generalnej przy królu, występując jako zwolennicy opozycyjnej, profrancuskiej partii malkontentów, mimo że zwalczali stronnictwo francuskie wówczas, gdy było popierane przez Paców. Dn. 8 VII t. r. «hałasowali» przeciwko królowi, a ich wróg polityczny Jan Antoni Chrapowicki oskarżył ich o to w swym „Diariuszu”, że byli «zawsze pijani».
W czasie elekcji Jana Sobieskiego Ł. był 19 V 1674 jednym z nielicznych posłów, którzy na przekór Pacom deklarowali obiór «Piasta» – Sobieskiego. Jan III po objęciu tronu skasował elekcję na urząd sędziego ziemskiego witebskiego Sokolińskiego, a nowe wybory oddały ten urząd Ł-emu. W r. 1678 Ł. został na sejmie komisarzem do rozsądzenia sporu kapituły wileńskiej i dominikanów witebskich z mieszczanami witebskimi, uzyskał również aprobatę fundacji ojcowskiej dominikanów w Ule. Był posłem woj. witebskiego na sejm nadzwycz. warszawski 1689 r., posłował na sejm zwycz. w r. 1690 i został komisarzem do rozgraniczenia województw białoruskich od Moskwy. Posłował również na sejm grodzieński 1693 r. i na sejm zwycz. warszawski 1695 r. Dn. 18 I t. r. domagał się, wraz z innymi posłami należącymi do stronnictwa dworskiego, przystąpienia do obioru nowego marszałka poselskiego. Dn. 28 I t. r. dziękował królowi za mianowanie wojewodą witebskim przywódcy stronnictwa dworskiego na Litwie A. K. Kryszpina, zastrzegając jedynie na przyszłość prawo elekcji wojewody przez województwo. W czasie bezkrólewia po śmierci Jana III, po sejmie konwokacyjnym, Ł. obrany został 15 I 1697 posłem woj. witebskiego i mścisławskiego do przyszłego króla z prośbą o przeprowadzenie koekwacji praw. Dn. 16 II 1698 wygłosił mowę do Augusta II, w której prosił o zwołanie sejmu konnego dla wprowadzenia w życie konstytucji o koekwacji praw. W r. 1710 odbył poselstwo do Rosji.
Dziedzic dóbr Wymno, Poczajowicze, Łukoml i Szuchryn w woj. witebskim, Ł. znacznie powiększył majątek. W r. 1688 fundował klasztor karmelitów w Stankowie. W r. 1697 otrzymał od arcybiskupa połockiego zezwolenie na fundację klasztoru bazylianów w Witebsku. Zmarł ok. r. 1715. Z żoną Heleną Drucką Horską miał dwóch synów: Dominika, dziedzica dóbr Wielkie Łuki, i Samuela Jana, pisarza ziemskiego orszańskiego (młodo zmarłego). Obu synów przeżył, majątek swój przekazał jedynemu wnukowi Józefatowi, rotmistrzowi orszańskiemu. Miał także pięć córek, z których Regina była żoną Ignacego Nowackiego, star. wyszogrodzkiego.
Boniecki; Niesiecki; Uruski; Żychliński, IV 362; Wolff, Kniaziowie lit.-rus., s. 144, 225–6; – Barącz S., Rys dziejów zakonu kaznodziejskiego w Polsce, Lw. 1861 s. 511; Codello A., Hegemonia Paców na Litwie i ich wpływy w Rzeczypospolitej 1669–1674, „Studia Hist.” (Kr.) R. 13: 1970 nr 1 s. 52; tenże, Pacowie wobec opozycji Jerzego Lubomirskiego 1660–1669, „Przegl. Hist.” R. 49: 1958 nr 1 s. 29, 44; tenże, Rywalizacja Paców i Radziwiłłów w latach 1666–1669, „Kwart. Hist.” R. 71: 1964 nr 4 s. 913 i przyp. 4; – Akty Vil. Archeogr. Kom., III 342–5, XV 176–7; Chrapowicki J. A., Diariusz, Wyd. J. Rusiecki, W. 1845 s. 11, 15, 16, 23, 108, 115, 137, 138, 168, 196, 283, 290, 291, 293; Diariusz sejmu walnego warszawskiego 1701–1702, Wyd. P. Smolarek, W. 1962; Istoriko-Juridičeskie Materialy, XXV 386; Pisma do wieku i spraw Jana III, Wyd. F. Kluczycki, Kr. 1880–1 t. I cz. 2 s. 768, 911, 912, 962, 979, 998, 1491; Pomniki dziejów Polski, Wyd. A. Podgórski, Wr. 1840 II 245–52; Rudziński A., Od nowonarodzonego Chrystusa Pana Kolęda… konfederatom, b. m. 1656; Sarnecki K., Pamiętniki z czasów Jana Sobieskiego…, Oprac. J. Woliński, Wr. 1958; Vol. leg., IV 1024, V 53, 326, VI 40, 80; Zawisza K., Pamiętniki, Wyd. J. Bartoszewicz, W. 1862 s. 20, 23, 177, 182, 186, 191, 203; – „Vitebskaja Starina” R. 1: 1883 s. 175 (Sapunov); – AGAD: Arch. Piłsudskich-Giniatowiczów dział XIII Ab., Arch. Radziwiłłów dział V t. 21 nr 838 (list J. M. Billewicza, sędziego grodzkiego żmudzkiego, do B. Radziwiłła z Rosień z 14 II 1667); B. Czart.: rkp. 1666 (diariusze sejmowe), 1352 (Kojałowicz W. W., Nomenclator); B. Narod.: rkp. 3092 k. 98 (Rewind. Pol. F. IV 151).
Tadeusz Wasilewski