INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Teodozy Sierociński      strona tytułowa książki Teodozego Sierocińskiego "Nauka o stylu", Warszawa, 1840 - w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie - źródło kopii cyfrowej: POLONA.p

Teodozy Sierociński  

 
 
1789 - 1857-12-13
Biogram został opublikowany w latach 1996-1997 w XXXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sierociński Teodozy, krypt. T.S. (1789–1857), gramatyk, krytyk literacki, tłumacz, pedagog. Ur. w Lachowcach na Wołyniu, był synem Szczepana.

S. uczył się od r. 1794 w szkole bazylianów w Ostrogu, następnie w szkole w Teofipolu, a w l. 1799–1808 (1809?) w szkole powiatowej w Lubarze, gdzie ponadto pracował jako nauczyciel domowy. Od r. 1809 był uczniem gimnazjum w Krzemieńcu; do r. 1816 studiował prawo, a potem filologię i literaturę. Należał wówczas do Tow. Młodzianów Gimnazjum Krzemienieckiego. Z końcem 1815 r. współzalożył – wraz z Karolem Sienkiewiczem, Tymonem Zaborowskim, Józefem Korzeniowskim i in. – rodzaj tow. literackiego pod nazwą Klub Piśmienniczy. Jego członkowie przełożyli wspólnie utwór F. R. Chateaubrianda „René” (przekład nie został wydany). Klub przestał istnieć w r. 1816, a S. wyjechał z Krzemieńca. Po jakimś czasie powrócił i został w r. 1818 regensem konwiktów funduszowych przy Liceum Krzemienieckim, w uczelni tej prowadził ponadto lektoraty języka łacińskiego i – bezpłatnie – francuskiego oraz niemieckiego, a także sprawował dozór nad Instytutem Geometrów.

Dn. 5 X 1818 S. został przyjęty do powstałego właśnie Tow. Uczniów Liceum Krzemienieckiego Ćwiczących się w Porządnym Mówieniu i Pisaniu (w l. 1820–2 wybierano go na prezesa). Należał do redakcji „Ćwiczeń Naukowych. Oddział Literatury” (1818) i będącego ich kontynuacją „Pamiętnika Naukowego. Oddział Literatury” (1819). Zamieszczona w pierwszym z tych czasopism (t. 1) rozprawka S-ego Jak się potworzyły dzieła oryginalne, jakie są właściwe ich cechy i jakie granice zdrowy rozsądek naznacza w szukaniu oryginalności? wywołała polemikę na łamach „Pamiętnika Warszawskiego” (1818), m.in. Stanisława Kostki Potockiego, który wszelako uznał ją za «jedną z najlepszych rozpraw, jakie mamy w języku polskim». S. odpowiedział obszernym Tłumaczeniem się autora rozprawy o oryginalności umieszczonej w numerze 1 «Ćwiczeń Naukowych» („Ćwiczenia Naukowe. Oddział Literatury” 1818 t. 2). Ogłosił w tymże piśmie nadto m.in. kilka wierszy, a w „Pamiętniku Naukowym” rozprawki O uczeniu się języków i O naturalności. Pierwszą z nich bardzo surowo ocenił Adam Mickiewicz na posiedzeniu Wydziału I Tow. Filomatów w r. 1819. Po śmierci Alojzego Felińskiego (1820) S. został wychowawcą jego syna i siostrzeńca. Nie przyjął proponowanej mu katedry na Uniw. Lwow. i od r. 1823 był nauczycielem języka polskiego i literatury w szkole wojewódzkiej w Szczebrzeszynie. W „Popisie publicznym uczniów” tejże szkoły opublikował rozprawki: O sposobie dawania języka i literatury polskiej (1824), O szkodliwych skutkach czynionej różnicy pomiędzy naukami (1826) i O wpływie wzajemnym nauk jednych na drugie… (1828), a ponadto rozprawkę O potrzebie, korzyściach i nadużyciach podziału pracy w naukach (w: „Na popis publiczny uczniów Królewskiego Liceum Warszawskiego na r. 1830”). Oddzielnie wydał przekład Salustiusza „Próby wojny Katylinowskiej” (W. 1824) oraz przeróbkę i uzupełnienie dzieła Michała Wiszniewskiego „Pamiątka po dobrym ojcu” (W. 1825, 3 wyd., uważana niekiedy niesłusznie za plagiat). Zajmował się też literaturą współczesną: ugodowym wobec nowych prądów, choć skłaniającym się ku klasycyzmowi krytykiem, okazał się w artykule Uwagi o sonecie w ogólności, z załączonym krytycznym rozbiorem «Sonetów» Adama Mickiewicza („Dzien. Warsz.” T. 9: 1827), który również wywołał polemikę. Był także autorem recenzji O nowym wydaniu poezji Adama Mickiewicza… (tamże T. 15: 1829 i odb.).

W r. 1833 S. przeniósł się do Warszawy i został tu profesorem języka polskiego, literatury i pedagogiki w Gimnazjum Wojewódzkim Warszawskim (od r. 1838 Gimnazjum Gubernialne Warszawskie) i na Kursach Dodatkowych Pedagogicznych, od r. 1838 był nadto profesorem Instytutu Rządowego Wychowania Panien (potem Instytut Aleksandryjski Wychowania Panien) w Warszawie oraz tamże – od r. 1836 – członkiem stałym Komitetu Najwyższego Egzaminacyjnego. Od r. 1844 uczył jako profesor w Aleksandryjskim Instytucie Wychowania Panien w Puławach, gdzie przeszedł na emeryturę, po czym przez parę lat mieszkał pod Warszawą na wsi, nabył tam «domek i kawał gruntu» i stamtąd «przyjeżdżał co środa konno do miasta na posiedzenia literackie „Biblioteki Warszawskiej”. Strój jego i długa siwa broda dawały mu raczej pozór pielgrzyma niż literata» („Przegl. Pozn.” T. 25: 1858 s. 101). Od l. trzydziestych ogłaszał już niemal wyłącznie prace o charakterze podręcznikowym: Nowy elementarz dla dobrych dzieci (W. 1832), Pierwsze zasady gramatyki polskiej (W. 1838, 2 wyd.), Nauka o stylu (W. 1840), Zasady poprawnego czytania i pisania po polsku, z załączeniem wypisów dla wprawy w czytaniu (W. 1845, 3 wyd.). Szczególną popularność zdobyła ułożona przez niego Gramatyka polska (W. 1839, W. 1847 cz. 2), wielokrotnie i długo (26 wyd. do r. 1889) wznawiana, także w skróceniu. Wprowadził tu S. pewne nowości terminologiczne. Opracował także Pedagogikę czyli Naukę wychowania (W. 1846, oparta częściowo na „Chowannie” Bronisława Trentowskiego), która spotkała się z krytyczną oceną Hipolita Skimborowicza w „Przeglądzie Naukowym” (T. 1: 1847 nr 2), co wywołało z kolei polemikę między autorem a recenzentem w „Bibliotece Warszawskiej” (t.r.). Ponadto ogłosił Pogląd historyczny i krytyczny na pisownię polską od roku 1808 aż do naszych czasów (W. 1852) i Postrzeżenia i wnioski pisownicze (W. 1853). W „Bibliotece Warszawskiej” (1846) opublikował obszerną recenzję wydawnictwa „Ks. Hugona Kołłątaja korespondencja listowna z Tadeuszem Czackim” (Kr. 1844–5, wyd. F. Kojsiejewicz), pomieszczając w niej wiele znanych sobie szczegółów o szkole krzemienieckiej. Przełożył podręcznik „Logiki” J.G.H. Kiesewettera (W. 1842) i J. H. Campego „Ojcowska rada dla mojej córki, dzieło młodzieży żeńskiej poświęcone” (W. 1848, 3 wyd.), «przejrzał i poprawił» przekład Feliksa Konwerskiego dzieła Alfonsa Rodrigueza „O doskonałości chrześcijańskiej” (W. 1858, 3 wyd.) oraz wydał bezimienny przekład M. B. E. Letissier „Książki młodej chrześcijanki” (W. 1847). Świadectwem jego pracy pedagogicznej były poprawione i wydane przezeń „Pisma celniejsze uczniów i uczennic” (W. 1858). S. zmarł 13 XII 1857; został pochowany na warszawskim cmentarzu Powązkowskim; był odznaczony (1842) rosyjskim Orderem św. Stanisława kl. 3.

S. był żonaty, pozostawił córki.

S. jest jednym z bohaterów poematu heroikomicznego T. Zaborowskiego „Klub Piśmienniczy” z l. 1816–18 (Lw. 1909).

 

Nowy Korbut, VI cz. 1 (bibliogr.); Bibliogr. filozofii pol., I; Enc. Org. (F. M. Sobieszczański); Biernatowie A. i B., Cmentarz Powązkowski w Warszawie, W. 1992 II; Filoz. w Pol. Słown. (Z. Herba); Janowski, Słown. bio-bibliogr. Uniw. Wil.; – Danilewiczowa M., Towarzystwo uczniów Liceum Wołyńskiego, „Roczn. Wołyński” R. 3: 1934 s. 297–333 i odb.; Dybiec J., Michał Wiszniewski, Wr. 1970; Koronczewski A., Polska terminologia gramatyczna, Wr. 1961; Libera Z., Rozważania o wieku tolerancji, rozumu i gustu, W. 1994; Struve H., Historia logiki jako teorii poznania w Polsce, Wyd. 2, W. 1911; – Kalendarzyk polityczny na r. 1836–49, W. [1835–48]; Mickiewicz A., Dzieła, Wyd. Narodowe, T. 5: Pisma prozą, cz. 1, Kr. 1950 s. 354–8, 448–9; [Skimborowicz H.], Sierociński Teodozy, „Gaz. Warsz.” 1857 nr 336; Szymanowski W., Niewiarowski A., Wspomnienia o cyganerii warszawskiej, W. 1964; „Kron. Wiad. Krajowych i Zagran.” 1857 nr 330 s. 1; „Kur. Warsz.” 1857 nr 330 s. 1730; – B. PAN w Kr.: rkp. 3574, 5658 t. 1 (listy S-ego).

Rościsław Skręt

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.