Pajzderski Tomasz (1864–1908), architekt. Ur. w Jeżewie (woj. poznańskie), był synem Piotra, dzierżawcy ziemskiego, i Józefy z Plecińskich, bratem Nikodema (zob.) i Pawła (zob.). Wychowany w rodzinnym majątku w Łęgu, gimnazjum ukończył w r. 1886 w Śremie, następnie do r. 1890 studiował architekturę w Charlottenburgu (obecnie dzielnica Berlina) pod kierunkiem K. Schaefera. Po ukończeniu studiów w Berlinie wyjechał do Paryża, gdzie prawdopodobnie uczęszczał do École des Beaux-Arts. W tym czasie również odbył kilka podróży zagranicznych. Po powrocie do Niemiec podjął praktykę, w czasie której pracował w Gotha, Cassel, Kolonii, Dieuse (Didenhofen). W r. 1895 złożył egzamin na pruskiego budowniczego rządowego. Powołany do ministerstwa robót publicznych w Berlinie, pracował tam 3 lata, a później rozpoczął samodzielną praktykę architektoniczną. Brał udział w wykończeniu elewacji Muzeum Fryderyka Wilhelma III, budował liczne kamienice czynszowe (w tym przy Friedrichstrasse) oraz pałacyki na przedmieściach Berlina. W r. 1899 wykonał projekt kościoła w Kapuścianach (dawny pow. Bracław). W r. 1900 wzniesiono wg jego projektu, na zamówienie ks. Zdzisława Czartoryskiego, kościół w Jutrosinie koło Gostynia, w stylu romańskim, wzorowany na tumie w Spirze; praca ta zyskała sobie wiele pochlebnych opinii. Zaprojektował ponadto gmach Banku Związku Spółek Zarobkowych w Poznaniu, hotel z salą teatralną w Inowrocławiu, urządzenie wnętrz pałacu w Lubostroniu, kościoły w Czeladzi i Ostrowie oraz różne domy w Poznaniu. W r. 1903 P. przeniósł się do Warszawy. W r. 1904 nadesłał na doroczną wystawę Tow. Zachęty Sztuk Pięknych wysoko ocenione projekty i modele mebli oraz projekty urządzenia współczesnych wnętrz mieszkalnych. W l. 1905–7 był profesorem sztuki stosowanej w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.

W r. 1905 P. opublikował w „Tygodniku Ilustrowanym” artykuł na temat architektury pt. Nowy styl (nr 13 i 14). W r. 1906 otrzymał wyróżnienie w konkursie na projekt kościoła «w stylu polskim»; w t. r. kierował przebudową kościoła w Lubrańcu, zaś w r. 1907 zrealizował projekt odbudowy po pożarze kościoła w Grabowie koło Kozienic, utrzymany w dość często przez P-ego stosowanym stylu neoromańskim. W l. 1908–9 odnowiono wg jego projektu kościół w Brześciu Kujawskim. P. wykonał ponadto projekt kaplicy grobowej rodziny Wrzosków w Dąbrowie Górniczej, projekt biblioteki seminarium duchownego i kościoła Salezjanów we Włocławku, projekty dworu i kaplicy grobowej rodziny Florkowskich w Fajsławicach pod Lublinem, pałacyku dla M. Szelechowa przy zbiegu Alei Róż (nr 2) i Alei Ujazdowskich w Warszawie (wraz z architektem Stanisławem Grochowiczem) i kościoła w Mąkoszynie koło Nieszawy. Kierował także restauracją kościołów w Niegowie i Dobrej oraz zaprojektował, na zlecenie Olimpii i Edwarda Woyniłłowiczów, kościół w stylu neoromańskim w Mińsku Litewskim. Zmarł 20 XI 1908 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.

P. był żonaty z Teodorą Zakrzewską (ślub po r. 1889), z którą miał dzieci: Lutę (?), Wandę i Tomasza. Po rozwodzie z pierwszą żoną poślubił w r. 1906 Helenę Janinę z Boguskich (zob. Pajzderska Helena). Drugie małżeństwo P-ego było bezdzietne.

Brat P-ego Sylwester (1876–1953) był też architektem. Projektował kościół parafialny w Ostrowie Wielkopolskim (1905), w l. 1919–24 był czynny przy odbudowie Kalisza, w r. 1930 projektował miejski stadion sportowy w Poznaniu.

Podob. w „Tyg. Ilustr.” 1908 półr. 2. s. 977; – Łoza, Architekci; – B. C., O architekturze poznańskiej, „Tyg. Ilustr.” 1903 nr 21 s. 415; Baliński I., Wspomnienia o Warszawie, Edynburg 1946 s. 139; Helsztyński S., Przybyszewski, Kr. 1966; Janetto, Warszawska Szkoła Sztuk Pięknych, „Tyg. Ilustr.” 1906 nr 35 s. 680, 1908 nr 48 s. 977 (nekrolog); Kukliński S., Krótka monografia Brześcia Kujawskiego, „Ziemia” R. 8: 1929 s. 182; Piwocki, Hist. Akad. Sztuk Pięknych w W., s. 30; Pol. życie artyst. w l. 1890–1914; [Przesmycki Z.] Z. P., Kościół w Jutrosinie, „Chimera” T. 6: 1902 z. 17 s. 312; Przesmycki Z., Pro arte, W. [1914] s. 283–7; Ślusarstwo Artystyczne, „Sztuka Bronzowniczo-Złotnicza” R. 4: 1911 nr 3 s. 42 (ilustr.); Tichy K., Wspomnienia o Ferdynandzie Ruszczycu, w: Ferdynand Ruszczyc. Życie i dzieło, Wil. 1939; Wiśniewski J., Dekanat kozienicki, Radom 1913 s. 38; Wyczyński K., Tomasz Pajzderski, „Architekt” 1909 nr 1 s. 13–14; „Architekt” 1908 s. 155; „ Biesiada Liter.” 1911 nr 41 s. 294; „Przegl. Techn.” 1908 nr 49 s. 592; „Tyg. Ilustr.” 1904 s. 987 (Sztuki Plastyczne), 1905 nr 3 s. 58, 1906 nr 27 s. 527; – IS PAN: Materiały Słown. Artystów Pol.; Odpis aktu urodzenia P-ego w Materiałach Red. PSB; – Informacje uzyskane od rodziny P-ego.

Paweł Fruba